Ο Δημήτρης Ψαθάς γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου τον Οκτώβριο του 1907. Ήταν πολύπλευρο ταλέντο και υπήρξε δημοσιογράφος, χρονογράφος, ευθυμογράφος και θεατρικός συγγραφέας.
Το 1923, μετά το τέλος της μικρασιατικής εκστρατείας, η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου τελειώνοντας τις σπουδές του αφιερώθηκε στη δημοσιογραφία αλλά και στο ευθυμογράφημα και στο θέατρο. Σε ηλικία 18 ετών άρχισε να εργάζεται στο Ελεύθερο Βήμα, στο δικαστικό ρεπορτάζ. Ακολούθησαν τα Αθηναϊκά Νέα, τα Νέα και η Ελευθεροτυπία. Το 1937 εξέδωσε το πρώτο του χιουμοριστικό βιβλίο με τον τίτλο Η Θέμις έχει κέφια και τον επόμενο χρόνο το δεύτερο βιβλίο του, Η Θέμις έχει νεύρα. Το έργο που τον έκανε όμως πανελλήνια γνωστό ήταν η Μαντάμ Σουσού.
Από παιδί για όλες τις δουλειές, στη δημοσιογραφία
Η ιστορία λέει ότι ο Ψαθάς, όταν ξεκίνησε το 1925 στο Ελεύθερον Βήμα, στην αρχή ήταν το παιδί για τα θελήματα: πηγαινοερχόταν για δουλειές στο Αρσάκειο Δικαστικό Μέγαρο. Αργούσε όμως να επιστρέψει και όλοι στην εφημερίδα απορούσαν, γιατί το Αρσάκειο απείχε λίγα μόλις μέτρα από τα γραφεία της εφημερίδας, στην οδό Εδουάρδου Λω (μετέπειτα Χρήστου Λαδά) 3.
Εκείνος τους εξηγούσε ότι ξεχνιόταν στους χώρους των δικαστηρίων. Έβρισκε εξαιρετικά ενδιαφέρον το να παρακολουθεί δίκες.
«Δηλαδή, τι είναι αυτό που σε μαγνητίζει;», τον ρωτούσαν. Και ο Δημήτρης Ψαθάς άρχιζε να τους διηγείται με το νι και με το σίγμα καθετί που είχε συμβεί μέσα στην αίθουσα. «Ε, τότε, λοιπόν, γράψε αυτά που παρακολουθείς» του είπαν, και έτσι ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του καριέρα ως δικαστικού συντάκτη.
Δέκα χρόνια μετά συνέχισε την πορεία του στο χώρο μετακομίζοντας στα τότε Αθηναϊκά Νέα του συγκροτήματος Λαμπράκη με στιγμιότυπα από τα δικαστήρια και με το ψευδώνυμο «Ο μάρτυς». Το 1937 ανέλαβε το χρονογράφημα στην ίδια εφημερίδα, η οποία μεταπολεμικά ονομάστηκε πλέον Τα Νέα, όπου και παρέμεινε για περίπου 40 χρόνια. Με τα «Εύθυμα και σοβαρά» του, που δημοσιεύονταν στην πρώτη σελίδα, ο Ψαθάς εμπότισε το χρονογράφημα με μπόλικη δόση πολιτικής.
«Μέσα στη δεκαετία του '60, εποχή ταραγμένη και δύσκολη, το χρονογράφημα του Ψαθά ήταν (μαζί με τη γελοιογραφία του Δημητριάδη) εξοντωτικό πολιτικό όπλο. Σε βαρύτητα μετρούσε περισσότερο από το κύριο άρθρο των Νέων» έγραφε το 1991 ο Νίκος Δήμου στο δοκίμιό του «Ο θάνατος του χρονογραφήματος». Είδος που μετρά περίπου 100 χρόνια ζωής και το οποίο καλλιέργησαν ουκ ολίγοι πριν από τον Ψαθά, μεταξύ των οποίων ο Ιωάννης Κονδυλάκης, ο Παύλος Νιρβάνας, ο Σπύρος Μελάς και ο Παύλος Παλαιολόγος, στην αρχή το χρονογράφημα ήταν περισσότερο λογοτεχνικό, για να εξελιχθεί σε όλο και περισσότερο πολιτικό. «Καθημερινή ιστορία της ζωής και φιλοσοφία της» το είχε χαρακτηρίσει ο Νιρβάνας στον εναρκτήριο λόγο του στην Ακαδημία Αθηνών. «Είναι η ιστορία της ζωής και του δευτερολέπτου» είχε προσθέσει.
«Η γη του Πόντου»
Ο Δημήτρης Ψαθάς έγραψε στη Γη του Πόντου ένα συγκλονιστικό ιστορικό χρονικό της Μικρασιατικής Καταστροφής, σε 540 σελίδες, με στοιχεία αυτοβιογραφικά, που αποτελεί το μοναδικό ιστορικό έργο.
«Η σκέψη μου συχνά φτερουγίζει στα παλιά και νά που προβάλλουν πάντα ολοζώντανα – εικόνες όμορφες και πρόσωπα αγαπημένα, σκηνές και περιστατικά της καθημερινής ζωής, χαρές και λύπες, βιώματα λογής λογής και μαζί ολόκληρο το πανόραμα της μακρινής εκείνης πόλης του Ευξείνου Πόντου, όπου έζησα τα παιδικά μου χρόνια. Σαν όνειρο. Άλλοτε ευτυχισμένο και χαρούμενο κι άλλοτε φοβερό – ένας σωστός βραχνάς».
Ο Δημήτρης Ψαθάς, στο ομολογουμένως σημαντικότατο βιβλίο του –όχι μόνο για το περιεχόμενό του αλλά και για τη χρονική περίοδο που εκδόθηκε, όταν το ζήτημα των Ελλήνων της Ανατολής ήταν στο περιθώριο–, τονίζει σχετικώς με το ζήτημα αυτό στον πρόλογό του: «...ούτε επιτρέπεται να θυσιάζουμε την ιστορική αλήθεια σε καμία σκοπιμότητα, όπως, δυστυχώς, καθιερώθηκε να γίνεται απ’ τον καιρό που χαράχτηκε η λεγόμενη ελληνοτουρκική φιλία. Η άστοχη τακτική της αποσιώπησης των γεγονότων της Ιστορίας ήταν ίσως κι ένας απ’ τους λόγους που τόσο άσκημα πορεύτηκε η "φιλία" με τους Τούρκους. Να ρίξουμε τον πέπλο της λήθης στο παρελθόν αλλά να ξέρουμε, όχι να κρύβουμε...».
Τα θεατρικά έργα που αγαπήθηκαν από όλους τους Έλληνες
Τα θεατρικά του έργα, κωμωδίες, παίχτηκαν απ' όλους σχεδόν τους θιάσους της Αθήνας και με τους καλύτερους Έλληνες ηθοποιούς. Σπουδαιότερα εξ αυτών ήταν: Το στραβόξυλο (1940), Ο εαυτούλης μου (1941), Οι ελαφρόμυαλοι (1942), Μαντάμ Σουσού (1942), Σκίτσα της εποχής (1944), Φον Δημητράκης (1947), Η ζωή μου είναι ωραία (1952), Ζητείται ψεύτης (1953), Μικροί Φαρισαίοι (1954), Ο φαύλος κύκλος (1954), Ένας βλάκας και μισός (1956), Προς Θεού μεταξύ μας (1957), Φωνάζει ο κλέφτης (1958), Εταιρεία θαυμάτων (1959), Η Μαίρη τα λέει όλα (1960), Εξοχικόν κέντρον ο Έρως (1960), Εμπρός να γδυθούμε (1962), Η χαρτοπαίχτρα (1963), Ξύπνα Βασίλη (1965), Ο αχόρταγος (1966), Ο κουτσομπόλης (1968), Προίκα μου αγαπημένη (1968), Οι ατίθασοι (1970), Ο αφελής (1973), Το ανθρωπάκι (1974) κ.ά.
Πέθανε στις 13 Νοεμβρίου του 1979.
- Με πληροφορίες από tovima.gr & wikipedia.org.
