Mήνας προετοιμασίας για το χειμώνα ήταν ο Σεπτέμβρης ή Σταυρίτες για τους Πόντιους. Πήρε το όνομα Σταυρίτες από τη γιορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
Σταυρίτας ονομαζόταν στην Κερασούντα, τα Κοτύωρα, την Οινόη και τη Χαλδία. Σταυρενός ονομαζόταν στην Ινέπολη.
Η πρώτη μέρα του Σεπτέμβρη στον Πόντο θεωρούνταν κάτι σαν εκκλησιαστική πρωτοχρονιά. Γι' αυτόν το λόγο είχαν και κάποια έθιμα που συνήθως τηρούνται την πρώτη μέρα του χρόνου.
Έθιμα και προλήψεις της πρώτης μέρας του Σεπτέμβρη
Το πρωί ξυπνούσαν νωρίς και αφού έκαναν την προσευχή τους στο εικονοστάσι του σπιτιού, πήγαιναν με μεγάλη προφύλαξη στην εκκλησία της ενορίας, για να πάρουν την ευλογία, και ύστερα έβλεπαν τους ανθρώπους. Μετά την εκκλησία φρόντιζαν να δουν αθώα παιδάκια παρά μεγάλους. Αν κατά τύχη συναντούσαν κανέναν μεγάλο, τότε τον «σημάδευαν», και αν η χρονιά πήγαινε καλά, τον υποχρέωναν να ξαναφανεί και την επόμενη 1η του Σεπτέμβρη. Στο σπίτι δεν επέτρεπαν να μπει κανένας προτού περάσει ο παπάς για να φωτίσει. Κάθε οικοδέσποινα κάτω από το εικονοστάσι τοποθετούσε ένα τραπέζι και πάνω σ’ αυτό έβαζε διάφορα είδη παραγωγής του σπιτιού, για να τα ευλογήσει ο παπάς που θα φώτιζε.
Τη γιορτή της Υψώσεως του Σταυρού την τιμούσαν με καθολική αργία και νηστεία. Από την παραμονή οι νοικοκυρές ετοίμαζαν τα «φαΐα τη Σταυρού».
Προετοιμασία για το χειμώνα
Μέσα στον Σεπτέμβρη γινόταν και όλες οι προετοιμασίες για το χειμώνα. Εξασφάλιζαν τα καυσόξυλα, προμηθεύονταν από τις πόλεις τα παστά, λάδι, ελιές, ζάχαρη, μέλι κ.ά. Παρασκεύαζαν διάφορα φαγώσιμα όπως τη μακαρίναν, το πληγούρι, τα κορκότα, στύπα (τουρσιά), χοσάφια με αποξηραμένα φρούτα του καλοκαιριού, και άλεθαν το σιτάρι. Οι γυναίκες και τα κορίτσια «ελενάριζαν», έγνεθαν τα μαλλιά, έπλεκαν κάλτσες (ορτάρια) και «επαρακάθευαν» ως αργά τη νύχτα.
Οι εορτές του μήνα
- 8 του μήνα τα γενέθλια της Θεοτόκου.
- 14 του μήνα η ύψωση του Τιμίου Σταυρού.
- 22 του μήνα του Αγίου Φωκά του θαυματουργού και του Οσιομάρτυρα Φωκά του κηπουρού, καταγόμενων και των δύο από τη Σινώπη.
