Διαπρεπής δικηγόρος, δημοσιογράφος και πολιτικός, ο Νικόλαος Λεοντίδης έμελλε να διαγράψει σπουδαία πορεία από τη γέννησή του στην Τραπεζούντα το 1881 μέχρι το θάνατό του στις 11 Αυγούστου 1942, στη Δράμα.
Απόγονος του Δούκα Μεσοχαλδίας Λέοντος Καβασίτου, ο Λεοντίδης μετά την αποπεράτωση των γυμνασιακών του σπουδών στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας, γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1905 πήρε το πτυχίο και στη συνέχεια γράφτηκε στο Διπλωματικό Τμήμα της Σχολής των Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού, όπου το 1909 ανακηρύχτηκε διπλωματούχος.
Επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και την πολιτική. Η επαρχία Τραπεζούντας τον πρότεινε για τέσσερις συνεχείς περιόδους υποψήφιο βουλευτή στην τουρκική Βουλή.
Κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού πολέμου το 1913 κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία κατά του καθεστώτος και κλείστηκε στις στρατιωτικές φυλακές της Κωνσταντινούπολης.
Αποφυλακίστηκε με εγγύηση και αθωώθηκε καθώς δεν υπήρχαν μαρτυρίες για την ενοχή του. Τότε διέφυγε στη Ρωσία, όπου κατηγορήθηκε πάλι για συμμετοχή σε νέα συνωμοσία και καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από τα τουρκικά δικαστήρια.
Με την κατάληψη της Τραπεζούντας από τους Ρώσους το 1916, ο Λεοντίδης εγκαταστάθηκε εκεί και έγινε συνεργάτης του μητροπολίτη Χρυσάνθου.
Στόχος των δραστηριοτήτων του ήταν η εκπαιδευτική και εκκλησιαστική αυτονομία της περιοχής στα όρια του ρωσικού κράτους. Την ίδια περίοδο εκδίδει την εφημερίδα Λόγος και ιδρύει μαζί με άλλους το πατριωτικό Σωματείο «Εθνική Ένωσις».
Μετά την κατάρρευση του ρωσικού μετώπου και την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Τραπεζούντα πήγε στη Ρωσία στα 1917 και μαζί με άλλους ξεκίνησε αγώνα για την αυτονομία του Πόντου, όπου και εκλέχθηκε πρώτος πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης των Ποντίων στο Βατούμ.
Το 1921 ήρθε στην Ελλάδα και διορίστηκε διευθυντής του υπουργείου Πρόνοιας (1922-1923) και αργότερα αντιπρόσωπος της Ελλάδας στη Μικτή Υποεπιτροπή Ανταλλαγής Ελληνοτουρκικών Πληθυσμών.
Το 1932 εκλέχτηκε βουλευτής Δράμας με το Λαϊκό Κόμμα και χρημάτισε υπουργός Γενικός Διοικητής Θράκης επί της πρώτης πρωθυπουργίας Τσαλδάρη. Για δεύτερη φορά εκλέχτηκε βουλευτής το 1935, αλλά αυτή τη φορά στο νομό Θεσσαλονίκης.
Αναφερόμενος στο έργο του και την προσφορά του Λεοντίδη στην Ελλάδα ο αείμνηστος καθηγητής Στάθης Πελαγίδης είχε σημειώσει μεταξύ άλλων, το 2015, πως «Ο Λεοντίδης συνεχίζει τους εθνικούς του αγώνες και στην Ελλάδα, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και τον ξεριζωμό του Ελληνισμού από τις πατρογονικές του εστίες. Ως διευθυντής του υπουργείου Πρόνοιας, ως εκπρόσωπος της Ελλάδας στη Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής Πληθυσμών (ΜΕΑΠ) και στη συνέχεια ως Γενικός Διοικητής Θράκης, παρακολούθησε από κοντά το δράμα της προσφυγιάς και συνέβαλε σημαντικά στην ανακούφιση των προσφύγων, κατά την κοσμογονική περίοδο 1923-1930.
»Ο ακέραιος χαρακτήρας του, το τεράστιο κοινωνικό του έργο, το πνεύμα της αυτοθυσίας του, ανέβασαν πολύ ψηλά το κύρος του στη συνείδηση του λαού, η αγάπη και εκτίμηση του οποίου τον ανέδειξε βουλευτή του ελληνικού Κοινοβουλίου στις περιφέρειες Δράμας και Θεσσαλονίκης».
Περίπου ένα χρόνο μετά το θάνατό του Λεοντίδη, τον Οκτώβριο του 1943, στο δεύτερο τεύχος του μηνιαίου λαογραφικού περιοδικού Χρονικά του Πόντου (σελ. 55-56) φιλοξενήθηκε ο συγκλονιστικός επικήδειος που είχε εκφωνήσει ο γιατρός και τότε πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου.
≈
Και το ψωμίν σο γόνατον κ’ εσύ ‘σαι πεινασμένος
και το νερόν τρεχούμενον κ’ εσύ ‘σαι διψασμένος!
Αγαπητέ Νίκο,
Είναι το μοιρολόγι που θα σ’ έλεγε στ’ αληθινά όποιος σε είδε από κοντά τον τελευταίο καιρό της σκληρής και επίμονης και παρατεταμένης αρρώστειας σου. Μοιρολόγι που αναφέρεται στην άτεγκτη επιστήμη, που έχει και αυτή τα δόγματά της και δεν συγκρατείται όταν επιβάλει στερήσεις με τον σκοπό να παρατείνει την αυταπάτη της ζωής.
Είναι όμως και μοιρολόγι που ομιλεί τη γλώσσα της καρδιάς σου με την λαϊκή φιλοσοφία του, την οποίαν τόσον πολύ αγαπούσες και ένοιωθες.
Είναι μοιρολόγι που όλο σε ανήκει και ως ποίηση, διότι ποίηση υπήρξε η ζωή σου όλη και ποιητικά πρέπει να σε αντικρύσει κανείς αυτήν την τελευταία ώρα.
Πώς σε θυμούμαι! Εδώ και σαρανταπέντε χρόνια! Λίγο αρχύτερα από τα Αρμενικά.
Σε θυμούμαι: Έφηβο με υψηλό το μέτωπο, με φουντωτάς σγουρά μαλλιά, με υψηλά διπλά κολλάρα και μεγάλη πεταλούδα πεταχτή στο λαιμό, με σπινθηροβόλο βλέμμα, πλουσιόπαιδο και αρχοντόπαιδο. Στη μεγάλη αίθουσα των τελετών του παλαιού Σχολείου.
Ήταν εποχή ρωμαντισμού και το υπόδουλο Γένος έπλαθε όνειρα, εζούσε με ιδανικά.
Η Τραπεζούντα ήτανε πρωτεύουσα μεγαλόφωτη, μεγαλόμουση, μεγαλόπνοη, με ρυθμό, με τάξη, με κοινωνική ιεραρχία. Ακτινοβολούσε στην όλη Ανατολή και πιο πέρα η λάμψη της φλόγας της Εθνικής με το περιώνυμο Φροντιστήριο.
Εορτή περίλαμπρη και τρανή ήταν η ημέρα της τελετής των εξετάσεων και απονομής των απολυτηρίων, όπου οι τελειόφοιτοι έκαμναν και λόγους. Εσύ, Νίκο, έλεγες τον Ελληνικό λόγο.
Σε βλέπω απάνω στο Βήμα και κρατώ ζωηρή στη φαντασία μου την ωραία εκείνη εικόνα.
Αργότερα σε έφθασα στην Αθήνα –όνειρο των Τραπεζούντιων νέων–, φοιτητή της Νομικής και διδάκτορα ευδόκιμο, πάντοτε πρωτοπόρο.
Στο Παρίσι αργότερα, όπου ετελειοποιείσο στη Μεγάλη Σχολή των Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών, διακεκριμένο μεταξύ των συναδέλφων σου.
Στην Πόλη κατόπιν, στον Εθνικό Σύνδεσμο και στη φυλακή, εν δράσει πάντοτε με τον Ίωνα Δραγούμη και τον τότε αρχειοφύλακα των Πατριαρχείων και ύστερα διαπρεπή Μητροπολίτην Τραπεζούντος Χρύσανθον.
Και ύστερα στην Τραπεζούντα με τη ρωσική κατοχή, όπου εξέδιδες την εφημερίδα Λόγος με τον αποκλειστικό σκοπό την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων.
Κ’ έπειτα από λίγον καιρό, στην προσφυγιά στη Ρωσία, στην κίνηση των Ποντιακών οργανώσεων, στους αγώνες της ανεξαρτησίας του Πόντοου, στην εθνική υπηρεσία και στην υπηρεσία των λαϊκών στρωμάτων.
Και όταν ήρθαμε συντετριμμένοι εδώ στην μεγάλη μάννα, που είχαμε ιδανικόν και τη φανταζόμασταν αγγελική, εξακολούθησες την παράδοση της Τραπεζούντας, πιστός στους θεσμούς, στα είδωλα τα εθνικά. Από αγαθή συνείδηση, από παράδοση κληρονομική του Τραπεζουντιακού πνεύματος, του ρυθμού, της τάξεως.
Γι’ αυτό και στην πολιτική εδώ ακολούθησες τον ανάντη δρόμο να αντιταχθείς στο μεγάλο ρεύμα, να αντικρύσεις κατάστηθα τη θέληση των λαϊκών μαζών, να θελήσεις να καθοδηγείς και να μη καθοδηγείσαι. Και είτε ορθά έκαμες είτε όχι είναι προς τιμήν σου και προς έπαινον.
Ό,τι σου ανετέθη, το εξεπλήρωσες πάντοτε ευσυνείδητα και ανυστερόβουλα. Από τον Εθνικό Σύνδεσμο στην Πόλη, έως την Γεν. Διοίκηση Θράκης, υπούργημα που σου ανέθεσε η ελεύθερη Πατρίδα, υπήρξε τετιμημένη η εργασία του και υποδειγματικό το παράδειγμά σου.
Γι’ αυτό από την όλη σου ζωή και στην πολυκύμαντη αυτή εποχή, αποκομίζομε τη λυτρωτική εγκαρτέρηση, την εμμονή στα ιδανικά, την πίστη στα δόγματα τα εθνικά, την προσήλωση στες παραδόσεις.
«Πορεύου λοιπόν εν Ειρήνη». Είμεθα υπερήφανοι για την εθνική σταδιοδρομία σου. Αιωνία σου η μνήμη!»
Θ. Κ. Θεοφύλακτος
Πηγές:
•Επιτροπή Ποντιακών Μελετών
•https://el.wikipedia.org/wiki/Νικόλαος_Λεοντίδης
•Χρονικά του Πόντου, Έτος Α’, τεύχος 2 (Οκτώβριος 1943, σ. 55-56), εκδ. Σύλλογος Ποντίων «Αργοναύται-Κομνηνοί».
• Σημ.: Έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του πρωτότυπου.
