Από γειτονιά σε γειτονιά και από σπίτι και σπίτι. Τα Χριστούγεννα είναι… δικαιωματικά η μέρα των Μωμόγερων στα ποντιοχώρια της Κοζάνης, τα οποία έδωσαν στο ευρετήριο της UNESCO για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά το λαϊκό δρώμενο με μία από τις παραλλαγές που μεταφέρθηκαν από τον Πόντο στην Ελλάδα.
Μετά από ένα αναγκαστικό διάλειμμα λόγω της πανδημίας, ο θίασος των Κοτσ(ι)αμάνων (τα Κοτσαμάνια είναι η παραλλαγή των Μωμό’ερων της Λιβεράς του Πόντου) ανήμερα των Χριστουγέννων αλλά και την επομένη έκανε το καθήκον του στον Άγιο Δημήτριο, στον Τετράλοφο και στη Σκήτη. Σύμμαχός του ο ηλιόλουστος καιρός.
Εκεί ήταν ο κορυφαίος Μωμόγερος για να δώσει τα προστάγματα, ο Διάβολον για να πειράξει κυρίως τον Γέρον και τη Γραία (αλλά και τους θεατές), οι Νύφες για να προκαλέσουν με την παρθενική τους σεμνότητα να τις κλέψουν, ο Γιατρόν που με περισπούδαστες και κωμικές κινήσεις εξέτασε, μετά την απαγωγή, τις νύφες.
Την… κομπανία συμπλήρωσαν ο Τσανταρμάς ή ο Κατής που φρόντισαν να επανέλθει η τάξη.
Το λαϊκό αυτό δρώμενο, που περιλαμβάνει ένα κομμάτι χορευτικό και ένα αυτοσχεδιαστικό, μεταφέρθηκε από τον Πόντο στην Ελλάδα, όπου συνέχισε τη δική του αυτόνομη (και παράλληλη) πορεία φτάνοντας ζωντανό έως τις μέρες μας.
Σε ό,τι αφορά στα χωριά της Κοζάνης, στα Αλωνάκια θα αναβιώσει στις 31 Δεκεμβρίου και την Πρωτοχρονιά, στο Ρυάκιο ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, και στο Πρωτοχώρι τις δύο πρώτες ημέρες του νέου έτους.