Ο Νίκος Ηλιάδης, ο ομοσπονδιακός προπονητής της Εθνικής Ομάδας τζούντο, ήρθε στην Ελλάδα το 1993 και αμέσως μπήκε στο χώρο του αθλητισμού, στον οποίο αφιέρωσε τη ζωή του από τα νεανικά του χρόνια στη μακρινή Γεωργία.
Ο Νίκος είναι Έλληνας Πόντιος της Γεωργίας.
Οι πρόγονοι του ήρθαν στη Γεωργία από τον Πόντο στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα και δημιούργησαν το χωριό Βελισπίρι στην περιοχή του Ντμανίσι. Στην ίδια περιοχή της νότιας Γεωργίας υπάρχουν πέντε ποντιακά χωριά Βελισπίρι, Σαρκινέτι, Γκόρα, Σακίρε (Χασχάταλα) και Γκαναχλέμπα. Στα πρώτα δυο χωριά οι κάτοικοι ήταν τουρκόφωνοι, στα δυο επόμενα μιλούσαν την ποντιακή διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας και στο Γκαναχλέμπα ήταν αρμενόφωνοι. Παρά τις διαφορές, που απέκτησαν οι Έλληνες των γειτονικών χωριών κάτω από το τουρκικό ζυγό, τους ένωνε η ιστορική τους πορεία και η βαθιά ελληνική εθνική συνείδηση.
Αυτή η μικρή ελληνική περιοχή μαζί με την περιοχή της Τσάλκας και του Μαρνεούλι έσφυζαν από ελληνική ζωή μέχρι τη δεκαετία του 1990. Οι περισσότεροι Πόντιοι αυτών των περιοχών της Γεωργίας την περίοδο των εθνικών συρράξεων μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, τη δεκαετία του 1990, έφυγαν στην Ελλάδα, στην Κύπρο και στη Ρωσία. Σήμερα στα ελληνικά χωριά, που δημιουργήθηκαν από τους Έλληνες του Πόντου με αίμα και ιδρώτα, δεν έμεινε σχεδόν κανείς. Μόνο τα καλοκαίρια και τις μέρες, αφιερωμένες στη μνήμη των νεκρών, η περιοχή γεμίζει από τους Έλληνες.
Η οικογένεια Ηλιάδη
Οι γονείς του Νίκου με βιβλικά ονόματα Μωυσής και Σαλώμη, γεννημένοι στο χωριό Βελισπίρι, πήραν απόφαση να μετακομίσουν στον ιστορικό νομό της Γεωργίας με την ονομασία Καχετία, στο χωριό Κβέμο-Κέντι της περιοχής Τσιτέλι-Τσκάρο (σήμερα Ντέντοπλι-Τσκάρο), όπου στις 26 Απριλίου 1957 γεννήθηκε ο Νίκος.
Ο πατέρας του Νίκου ήταν 19 χρονών και η μητέρα του μόλις 16, όταν πήραν το δρόμο τους για το νέο μέρος της κατοικίας τους. Οι δυο νέοι βρήκαν δουλειά στο τοπικό κολχόζ.
Εκτός από τον Νίκο το νέο ζευγάρι απέκτησε και άλλα παιδιά. Ο μεγαλύτερος γιος στην οικογένεια ήταν ο Μιρμάν γεννημένος το 1952 (απεβίωσε το 1993). Εργαζόταν ως υποδιοικητής αστυνομικού τμήματος στην περιοχή του. Ο δεύτερος γιος είναι ο Γρηγόριος γεννημένος το 1955.
Ο Γρηγόριος ήταν Διοικητής της υπηρεσίας ποινικής δίωξης στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής Ντμανίσι. Το 1961 γεννήθηκε ο Μεράμπ. Σήμερα είναι πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Σάμπο. Όλα τα αγόρια στην οικογένεια ήταν αθλητές.
Το 1971 γεννήθηκε το πρώτο κορίτσι στην οικογένεια με το όνομα Σανάτα. Είναι γιατρός.
Ο Νίκος Ηλιάδης τελείωσε το σχολείο στο δικό του χωριό Κβέμο-Κέντι. Στην ηλικία των 10 ετών ασχολήθηκε με τη ελευθέρα και την ελληνορωμαϊκή πάλη.
Ενώ ήταν μαθητής στην 8η τάξη του 10τάξιου σοβιετικού σχολείου έγινε πρωταθλητής της Καχετίας στην κατηγορία των 57 κιλών. Μετά από αυτό το πρωτάθλημα στην ηλικία των 15 ετών ο Νίκος ασχολήθηκε με το τζούντο και το σάμπο.
Το τζούντο στη ζωή του Νίκου
Μετά το σχολείο ο Νίκος πήγε για σπουδές στην Τεχνική Σχολή κατασκευών και αναδόμησης στην παραθαλάσσια πόλη της Γεωργίας Πότι (αρχαία ελληνική πόλη Φάσις). Ύστερα για δυο χρόνια υπηρέτησε στον αθλητικό λόχο του σοβιετικού στρατού στην Τιφλίδα. Ενώ υπηρετούσε έπαιρνε τις πρώτες θέσεις στα πρωταθλήματα στο πανσοβιετικό επίπεδο. Είχε γίνει και πρωταθλητής της Γεωργίας.
Μετά το στρατό ο Νίκος μπήκε για σπουδές στην Οικονομική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου της Γεωργίας στην Τιφλίδα, όπου σπούδασε από το 1977 έως το 1982.
Στις εισαγωγικές εξετάσεις πήρε άριστα στην έκθεση στη γεωργιανή γλώσσα, προκαλώντας ακόμα μεγαλύτερο σεβασμό εκ μέρους των Γεωργιανών του χωριού του και του διευθυντή του σχολείου. Τη σοβιετική περίοδο οι εθνικές μειονότητες πολλές φορές ήξεραν τη ρωσική γλώσσα καλύτερα από τη μητρική. Η άπταιστη γνώση της γεωργιανής γλώσσας από έναν τρίγλωσσο Έλληνα (τουρκικά, ρωσικά, γεωργιανά) δεν ήταν κανόνας για την ελληνική κοινότητα της Γεωργίας. Οι Έλληνες σε μερικά χωριά διατηρούσαν και την ποντιακή διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας. Η προφορά του Νίκου στη κοινή νεοελληνική γλώσσα δικαιολογείται απόλυτα μετά από τόση πολυγλωσσία.
Ο Νίκος ως φοιτητής έπαιρνε μέρος σε διάφορα πρωταθλήματα του τζούντο. Το 1977 πήρε μέρος στο πρωτάθλημα του Σοβιετικού στρατού στο Κίεβο. Θα μπορούσε να συμμετάσχει και σε Ολυμπιακούς αγώνες της Μόσχας το 1980, όμως τραυματίστηκε στη Σπαρτακιάντα (ένα είδος πρωταθλήματος στην ΕΣΣΔ) των λαών της ΕΣΣΔ το 1979 και δεν μπήκε στην ολυμπιακή ομάδα. Λόγω του τραυματισμού δεν πήγε με την ομάδα της Γεωργίας στο πρωτάθλημα στο Τόκιο. Κάπου εκεί τελείωσε και η δική του καριέρα ως αθλητή.
Ο Νίκος το 1982 παντρεύτηκε την Κίτσα Καλάνοβα από το ελληνικό χωριό Σακίρε (Χασχάταλα) και ασχολήθηκε με την καριέρα του, που είχε σχέση στην αρχή με τον αθλητισμό και μετά με την ειδικότητα του οικονομολόγου.
Το ζευγάρι απέκτησε τέσσερεις κόρες (Ειρήνη, Σαλώμη, Νίνο, Ελίνα).
Σε αυτό το σημείο της συζήτησής μας ο Νίκος Ηλιάδης ανέφερε τις λεπτομέρειες για την πορεία της ζωής του, για τις οποίες μέχρι σήμερα νιώθει ιδιαίτερη υπερηφάνεια και συγκίνηση. Μέσα στα ένδεκα χρόνια, από το 1982 ως το 1993 ο Νίκος πρόλαβε να σταθεί γερά στα πόδια του σε πολλούς τομείς της ζωής του, όμως τον περίμεναν απρόβλεπτες και ριζικές αλλαγές.
«Μετά τις σπουδές με τη βοήθεια του αδελφού μου Γρηγόριου εργάστηκα στο τμήμα του Αθλητικού ομίλου “Κολμεούρνε” στο Ντμανίσι. Κατάφερα να ανεβάσω το επίπεδο του ομίλου. Μετά από δυο χρόνια διορίστηκα στη θέση του προέδρου της αθλητικής επιτροπής της περιοχής. Σε αυτή τη θέση ήμουν μέχρι το 1988, όποτε και με κάλεσαν να διοικήσω ένα μεγάλο εργοστάσιο αρτοποιίας.
»Εδώ έπαιξε ρόλο το δίπλωμα, που απέκτησα στην οικονομική σχολή. Όμως έτσι απομακρύνθηκα εντελώς από τον αθλητισμό. Ήταν η επιλογή μου. Έριξα όλες τις δυνάμεις μου στην ανάπτυξη της παραγωγής και την αύξηση των εσόδων των εργαζομένων. Και σε αυτό τον τομέα κατάφερα να φθάσω σε υψηλά νούμερα. Η επαγγελματική μου πορεία στη Γεωργία σταμάτησε με την επανεγκατάσταση μου στην Ελλάδα το 1993», τόνισε ο Νίκος.
Η ζωή στην Ελλάδα
Τον Ιανουάριο του 1993 ο Νίκος έφθασε στην Ελλάδα και η ζωή του πια δέθηκε γερά με την ιστορική πατρίδα και με τον χώρο του αθλητισμού της. Δυστυχώς εκείνη τη χρονιά η οικογένεια Ηλιάδη έχασε τον μεγαλύτερο αδελφό τους τον Μιρμάν, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στη Γεωργία.
Στην αρχή ο Νίκος εγκαταστάθηκε στο Αμύνταιο του νομού Φλωρίνης. Μια από τις πρώτες κινήσεις του ήταν να γράψει τα ανίψια του σε κάποιο άθλημα. Το Αμύνταιο δεν είχε κέντρο προπόνησης τζούντο. Τότε η προσοχή του έπεσε στο κέντρο προπόνησης καράτε. Όμως κατάλαβε γρήγορα πως το επίπεδο της προετοιμασίας των αθλητών εκεί ήταν χαμηλό.
Αργότερα τα ανίψια ασχολήθηκαν με την ελληνορωμαϊκή πάλη. Σε μια από τις προπονήσεις τους ο Νίκος δεν άντεξε και πλησίασε το προπονητή. Του ζήτησε να κάνει ο ίδιος μια προπόνηση στα παιδιά. Ο προπονητής βλέποντας τη δουλειά του Νίκου Ηλιάδη μετά την πρώτη προπόνηση τού άφησε με πρωτοβουλία του τα κλειδιά του προπονητικού κέντρου λέγοντας, πως ο Νίκος είναι πιο κατάλληλος για αυτή τη θέση. Ο Νίκος μετέτρεψε το κέντρο της ελληνορωμαϊκής πάλης σε κέντρο προπόνησης τζούντο.
Ο Νίκος Ηλιάδης μαζί με τα αδέλφια του Γρηγόριο και Μεράμπ δημιούργησαν τον Αθλητικό Σύλλογο Αμυνταίου «Ο Φίλιππος».
Το 1996 ο Νίκος άρχισε να προπονεί την ομάδα εφήβων και διορίστηκε στη θέση του αρχιπροπονητή της Δυτικής Μακεδονίας. Από τον Οκτώβρη του 2000 ο Νίκος Ηλιάδης έγινε αρχιπροπονητής της Εθνικής ομάδας τζούντο της Ελλάδας. Τα αποτελέσματα των προσπαθειών του έφεραν στην Ελλάδα τις πρώτες θέσεις, τα μετάλλια και τους ολυμπιονίκες.
Ο Νίκος πάντα σκεφτόταν, πώς θα μπορούσε να μεταδώσει τις αθλητικές του γνώσεις σε ένα δικό του οικείο πρόσωπο. Όμως οι κόρες του δεν ήταν κατάλληλες για την ολοκλήρωση ενός τέτοιου σκοπού. Το 2001 ο Νίκος πήρε απόφαση να υιοθετήσει τον Ηλία από την ιδιαίτερη πατρίδα τους την Γεωργία γεννημένο το 1986.
Ο Ηλίας Ηλιάδης ως «γεννημένος» τζουντόκα δεν απογοήτευσε τον θετό πατέρα και τον προπονητή του τον Νίκο Ηλιάδη.
Με το ελληνικό εθνόσημο έγινε ολυμπιονίκης στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 στην Αθήνα, παγκόσμιος πρωταθλητής (2010, 2011, 2014) και πρωταθλητής Ευρώπης (2004, 2011) του τζούντο. Ο Ηλίας θεωρείται καλύτερος Έλληνας τζουντόκα όλων των εποχών. Ο νέος αθλητής κατέκτησε 8 χρυσά, 2 ασημένια και 3 χάλκινα μετάλλια σε Ολυμπιακούς Αγώνες, Παγκόσμια Κύπελλα, Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα και Μεσογειακούς Αγώνες. Ο Ηλίας επιλέχτηκε ως καλύτερος τζουντόκα και ο Νίκος Ηλιάδης ως καλύτερος προπονητής στην Ευρώπη το 2004-2005. Σήμερα ο Ηλίας είναι προπονητής της Εθνικής ομάδας του Ουζμπεκιστάν. Σε όλες τις συνεντεύξεις του ο Ηλίας δηλώνει πως του λείπει πολύ η Ελλάδα.
Ο Νίκος Ηλιάδης σχετίζεται με τις «χρυσές στιγμές» του τζούντο στην Ελλάδα. Ακόμα και την περίοδο της πανδημίας πήγε την τζουντόκα Ελισάβετ Τελτσίδου στους Ολυμπιακούς του Τόκιο το 2021. Η Ελληνίδα αθλήτρια πήρε την 7η θέση, όμως με το σκληρό της χαρακτήρα προκάλεσε μεγάλο σεβασμό των συμπατριωτών της στην Ελλάδα.
Στην επιστροφή τους από το Τόκιο την Πόντια Ελισάβετ Τελτσίδου και τον επίσης Πόντιο προπονητή της Eθνικής Oμάδας τζούντο Νίκο Ηλιάδη περίμενε μια ευχάριστη έκπληξη. Οι συμπατριώτες τους δέχτηκαν στο αεροδρόμιο με τους ήχους της λύρας και τους ποντιακούς χορούς. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο πήρε μέρος και ένας ακόμα τζουντόκα Αλέξης Ντανατσίδης, ο οποίος συμμετείχε στην κατηγορία των 81 κιλών, όμως αποκλείστηκε.
Ο Νίκος Ηλιάδης μετά από πολλά χρόνια στη θέση του αρχιπροπονητή, γεμάτα χαρές και τριβές, ονειρεύεται τις νέες νίκες των μαθητών του.
Δεν ήταν όλα ρόδινα στην καριέρα του, όμως συνεχίζει το έργο του με πείσμα και ακόμα περισσότερη δύναμη.
Στο τέλος της συζήτησης μας ο Νίκος είπε με χαμόγελο και αισιοδοξία, πως το τζούντο μπήκε στη λίστα των αθλημάτων, που προτείνει η UNESCO για την προπόνηση και τη διαπαιδαγώγηση των νέων.
Βασίλης Τσενκελίδης
- Οι φωτογραφίες, εκτός κι αν αναγράφεται κάτι διαφορετικό, είναι από το αρχείο του Νίκου Ηλιάδη.
