Σχεδόν άδειες από κειμήλια από την πατρίδα, τον Πόντο, ήταν οι γωνιές των σπιτιών των παππούδων, στο Κεφαλοχώρι Σερρών, της δικηγόρου, μουσειολόγου και μέλους του διοικητικού συμβουλίου του Σωματείου «Άγιος Γεώργιος Περιστερεώτα», Ευδοξίας Καλπατσινίδου.
Οι πολλές μετεγκαταστάσεις των οικογενειών των προγόνων της μετά τον ξεριζωμό σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, μέχρι να καταλήξουν στο Κεφαλοχώρι, δεν τους επέτρεψαν να διασώσουν παρά ελάχιστα υλικά τεκμήρια από τον Πόντο και η σχέση τους με την πατρίδα παρέμενε ζωντανή κυρίως με τη διατήρηση της διαλέκτου, της παράδοσης και των εθίμων, καθώς και με τις αναμνήσεις των προσφύγων πρώτης γενιάς, οι οποίες μεταλαμπαδεύθηκαν με διηγήσεις στους νεότερους.
Αυτή η μεγάλη έλλειψη των προσφυγικών κειμηλίων ήταν κάτι που πλήγωνε από παιδί την Ευδοξία Καλπατσινίδου, όταν επισκέπτονταν συχνά, από τη Θεσσαλονίκη όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, τα σπίτια των παππούδων της στο χωριό.
«Δημιούργησε στο μυαλό μου ένα… τραύμα, διότι δεν είχα από κάπου να πιαστώ, ώστε να αναζητήσω την ταυτότητά μας. Tα προσφυγικά κειμήλια αποτελούν βάσεις για αναζήτηση, αποτελούν αναφορά της ταυτότητάς μας. Είναι πολύ σημαντικά, αφού μπορούν να λειτουργήσουν ως θεμέλια για να δομήσουμε τη δική μας προσωπικότητα. Ήθελα να καταλάβω την πορεία της οικογένειάς μας με βάση υλικά τεκμήρια, τα οποία, δυστυχώς, δεν υπήρχαν», λέει στο pontosnews.gr η Ευδοξία Καλπατσινίδου.
Έτσι, γεννήθηκε στην ψυχή της η αγάπη για τα προσφυγικά κειμήλια –κυρίως από τον Πόντο αλλά όχι μόνο από αυτόν–, η οποία πλέον μετεξελίχθηκε και σε καθημερινή ενασχόληση με το αντικείμενο σε ερευνητικό και εθελοντικό επίπεδο. Αφού τελείωσε τις σπουδές της στη Νομική αρχικά και στην Ιστορία-Αρχαιολογία στη συνέχεια, ολοκλήρωσε δύο μεταπτυχιακές σπουδές, η πρώτη στον τομέα της Διοίκησης Πολιτισμικών Μονάδων και η δεύτερη στη Μουσειολογία-Διαχείριση Πολιτισμού.
Στο πλαίσιο της διπλωματικής της διατριβής πάνω στην Μουσειολογία ξεκίνησε την ενασχόληση με τα προσφυγικά κειμήλια που διαθέτει ο Άγιος Γεώργιος Περιστερεώτα και μετά από μία μεγάλη πορεία πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο σήμερα ασχολείται και με το Μουσείο της Μέριμνας Ποντίων Κυριών. Ταυτόχρονα συμμετέχει στην ανάπτυξη πολιτιστικών δράσεων για την προώθηση των προσφυγικών κειμηλίων, αρθρογραφεί γι’ αυτά και κάνει παρουσιάσεις, καθώς και εισηγήσεις σε διάφορα συνέδρια. Παράλληλα, τα προσφυγικά κειμήλια τα αναδεικνύει και μέσα από ομάδα που συμμετέχει στο facebook.
«Προσπαθώ, όσο μπορώ, να ευαισθητοποιήσω τον κόσμο γύρω από τα προσφυγικά κειμήλια. Ταυτόχρονα, όσο περνάει από το χέρι μου, συμβάλλω και στην ανάδειξη των μουσείων που διαθέτουν προσφυγικά κειμήλια», αναφέρει η Ευδοξία Καλπατσινίδου.
Προτάσεις για ανάδειξη των προσφυγικών κειμηλίων
Άριστη γνώστρια του αντικειμένου πλέον η Ευδοξία Καλπατσινίδου λέει στο pontosnews.gr ότι είναι λογικό που δεν ασχολείται σήμερα πολύς κόσμος με τα προσφυγικά κειμήλια. Αυτό διότι από τη μία πλευρά τα μικρά μουσεία εκ των πραγμάτων δεν έχουν μεγάλη επισκεψιμότητα και από την άλλη στα μεγάλα μουσεία δεν είναι εμφανής η ιστορία των προσφυγικών κειμηλίων, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καταλάβουν πολλά πράγματα οι επισκέπτες.
Η ίδια επισημαίνει ακόμα ότι είναι στο χέρι του κράτους, αλλά και αυτών που ασχολούνται με την προώθηση και ανάδειξη των προσφυγικών κειμηλίων να ευαισθητοποιήσουν περισσότερο τον κόσμο γι΄ αυτά και υπογραμμίζει ότι ενόψει της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη θλιβερή επέτειο της μικρασιατικής καταστροφής δίνεται μία χρυσή ευκαιρία προς την κατεύθυνση αυτή.
Μάλιστα, η Ευδοξία Καλπατσινίδου καταθέτει και προτάσεις μέσω του pontosnews.gr για το πως θα μπορούσαν να αναδειχθούν περαιτέρω τα προσφυγικά κειμήλια και να αρχίσει να ασχολείται με αυτά περισσότερος κόσμος.
«Θα μπορούσαν τα μεγάλα μουσεία με προσφυγικά κειμήλια να προωθούν με κωδικούς στα κινητά των επισκεπτών τους την ιστορία του κάθε κειμηλίου. Επίσης, θα μπορούσαν να μεταφερθούν κάποια προσφυγικά κειμήλια από τα μεγάλα μουσεία στα μικρότερα και περιφερειακά, ώστε να ενεργοποιηθούν περισσότερο και αυτά, αλλά και να απολαύσουν τα εκθέματα κάτοικοι και άλλων περιοχών. Παράλληλα, είναι εφικτή η δημιουργία δικτύου μουσείων με προσφυγικά κειμήλια, καθώς και η διοργάνωση κοινών εκθέσεων. Προς τη σωστή κατεύθυνση είναι και η προσπάθεια συνολικής καταγραφής και εντοπισμού νέων προσφυγικών κειμηλίων. Επίσης, το υπουργείο Πολιτισμού θα μπορούσε να βάλει σε πιο στρατηγική θέση στην ατζέντα της το θέμα των προσφυγικών κειμηλίων», λέει η δικηγόρος και μουσειολόγος.
Πεδίο και για επιστήμονες ο οργανωμένος ποντιακός χώρος
Τη χαρά της για το γεγονός ότι ολοένα και περισσότεροι νέοι σε ηλικία άνθρωποι ασχολούνται με τον οργανωμένο ποντιακό χώρο και κυρίως για το γεγονός ότι έχει αυξηθεί ο αριθμός των επιστημόνων που δραστηριοποιούνται γύρω από τον ποντιακό ελληνισμό εκφράζει στο pontosnews.gr η Ευδοξία Καλπατσινίδου.
«Ο ποντιακός οργανωμένος χώρος και εν γένει ο ποντιακός ελληνισμός αποτελούν πεδία, στα οποία μπορούν να απασχοληθούν οι επιστήμονες. Υπάρχουν διάφορα ζητήματα που σχετίζονται, για παράδειγμα, με τον πολιτισμό, τη διάλεκτο και την ιστορία του ποντιακού ελληνισμού, στα οποία μπορούν να βρουν αντικείμενο οι επιστήμονες και γι΄ αυτό ολοένα και περισσότεροι ασχολούνται. Χαίρομαι που βλέπω ότι υπάρχει μία συνέχεια στον οργανωμένο ποντιακό χώρο, αλλά για να παραμείνει ζωντανό αυτό, εκείνο που έχει μεγαλύτερη σημασία, είναι να μεταφέρεται μέσω της οικογένειας η ταυτότητα, η αίσθηση του τι σημαίνει να έχει κάποιος ποντιακή καταγωγή. Ο καθένας από τη μικρή του ηλικία πρέπει να νοιώσει ότι έχει ποντιακή καταγωγή. Να μη γνωρίζει μόνο ότι έχει ένα ποντιακό όνομα. Ταυτόχρονα πρέπει να ενισχύεται η διάλεκτος και να τηρούνται τα έθιμα και αυτά πρέπει να γίνονται επίσης μέσα από την οικογένεια. Έτσι θα διασφαλιστεί ότι θα υπάρχει μία συνέχεια και θα ενισχύεται ο οργανωμένος ποντιακός χώρος. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει ότι θα υπάρχει η θέληση από τους νέους ανθρώπους, κάτι που επίσης πρέπει να μεταβιβαστεί μέσα από την οικογένεια», σημειώνει.
Καταγωγή από τη Γαλίαινα
Από την Γαλίαινα έλκει την καταγωγή της η Ευδοξία Καλπατσινίδου, αφού εκεί ζούσαν πριν από τον ξεριζωμό οι πρόγονοί της και από τις δύο πλευρές. Όταν έφτασαν στην Ελλάδα, τους περίμεναν για χρόνια διάφορες μετεγκαταστάσεις, ώσπου ρίζωσαν τελικά στο Κεφαλοχώρι Σερρών. Ένα σχεδόν 100% ποντιοχώρι, με τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του να κατάγεται από τη Γαλίαινα.
Η ίδια γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη, ωστόσο, το γεγονός ότι από μικρή πολύ συχνά επισκέπτονταν τους παππούδες της, τη βοήθησε να σφυρηλατηθεί μέσα της η ποντιακή της ταυτότητα. Τηρεί τα ποντιακά έθιμα και τις παραδόσεις και μιλάει πολύ καλά την ποντιακή διάλεκτο. Μάλιστα, συχνά με τη μητέρα της μιλούν στα ποντιακά.
Μεγαλώνοντας άρχισε να δραστηριοποιείται σε διάφορους συλλόγους. Στα 18 της βρέθηκε στο Πολιτιστικό Καλλιτεχνικό Σωματείο «Εταιρεία Θεάτρου Γ.Κ. Φωτιάδης» και στη συνέχεια έγινε μέλος του Συλλόγου Ποντίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης, στον οποίο διετέλεσε και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου. Έχει συμμετάσχει στα χορευτικά διαφόρων συλλόγων, αλλά εδώ και περίπου μία δεκαετία είναι μέλος του Σωματείου «Άγιος Γεώργιος Περιστερεώτα», έχοντας θέση και στη διοίκησή του.
