Τo 1956 έγινε για πρώτη φορά ο διαγωνισμός τραγουδιού της Eurovision. Τότε ήταν μόλις 7 χώρες που συμμετείχαν (από 2 τραγούδια έκαστη) και ο σκοπός είναι να ενώνετε μουσικά η Ευρώπη, μια φορά το χρόνο, σε διαγωνιστικό πλαίσιο, στα χνάρια των μεγάλων φεστιβάλ τραγουδιού, εκείνης της εποχής όπως το –μέχρι σήμερα– φεστιβάλ του Σαν Ρέμο. Το πείραμα πέτυχε και o διαγωνισμός συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Η EBU (δηλαδή η συμμαχία των δημοσίων οργανισμών μέσων μαζικής ενημέρωσης) είναι σαφής: Όχι πολιτική.
Για αυτό το λόγο, οι χώρες του ανατολικού μπλοκ, απέχουν παρόλη τη μεγάλη τους παράδοση και στο τραγούδι και στα φεστιβάλ. Τουλάχιστον μέχρι το 1961 που θα εμφανιστεί η Γιουγκοσλαβία και μέχρι την διάλυσή της, το 1992 θα δίνει σχεδόν κάθε χρόνο το παρόν και μάλιστα το 1989 θα κερδίσει.
Από Λισσαβόνα, Κοπεγχάγη με πολλά πανό
1964 και για πρώτη φορά ο διαγωνισμός ανεβαίνει στη Σκανδιναβία και συγκεκριμένα στην Κοπεγχάγη. Επίσης για πρώτη χρονιά συμμετέχει η Πορτογαλία, μια χώρα που μέχρι το 2017 που θα κερδίσει για πρώτη –και μοναδική ως τώρα– φορά, δεν ήταν από τις ισχυρές του διαγωνισμού. Εκείνη τη χρονιά εμφανίζεται με τον Antonio Calvario και το τραγούδι «Oração». Τελειώνει το τραγούδι επί σκηνής και ετοιμάζεται να βγει η επόμενη χώρα, η Ιταλία. Και ξαφνικά τόσο πάνω στην σκηνή, όσο και κάτω στην πλατεία, εμφανίζονται κάποιοι διαδηλωτές με πανό κατά του δικτάτορα Αντόνιο ντι Ολιβέιρα Σαλαζάρ.
Φυσικά οι υπεύθυνοι παθαίνουν πανικό, προσπαθούν να απομακρύνουν αυτούς που έχουν αναρτήσει τα πανό, ενώ οι Ιταλοί –που κέρδισαν εκείνη τη χρονιά– διαμαρτύρονται για την καθυστέρηση και φυσικά πέφτει μαύρο στη ζωντανή μετάδοση. Και εάν αυτό σας κάνει να ανατρέξετε στο YouTube να δείτε το διαγωνισμό του 1964, ατυχήσατε. Είναι ο μοναδικός διαγωνισμός που έχει εξαφανιστεί από προσώπου γης. Ελάχιστα πλάνα και φυσικά όχι αυτά με την «εισβολή».
Η βρετανική ήττα
1967 και επιτέλους κερδίζει το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι Βρετανοί πιέζουν την EBU να γίνει έγχρωμη η μετάδοση του 1968, ενώ στέλνουν το μεγάλο τους όπλο, τον Cliff Richards, προκειμένου να γίνουν η πρώτη χώρα που θα χτύπαγε δυο συνεχόμενες νίκες.
Τελικά το Ηνωμένο Βασίλειο έχασε τη νίκη μέσα από τα χέρια του, εξαιτίας του μοναδικού κομμουνιστικού καθεστώτος που συμμετείχε στο διαγωνισμό, της Γιουγκοσλαβίας, η οποία με τον τρόπο που ψήφισε έστειλε τη Eurovision στην Ισπανία του δικτάτορα Φράνκο.
Κάποια χρόνια αργότερα, δημοσιεύματα ισχυρίζονταν πως ο Ισπανός δικτάτορας δωροδόκησε τους κριτές, προκειμένου να κερδίσει η χώρα του και έτσι να βελτιώσει το προφίλ της περιθωριοποιημένης Ισπανίας.
Όταν η Μαδρίτη τελικά φιλοξένησε το διαγωνισμό το 1969, ήταν μια από τις πιο «δραματικές» εκδοχές που είχε ποτέ η Eurovision. Στη σκηνή πρωταγωνιστούσε ένα γλυπτό σχεδιασμένο από τον Σαλβαδόρ Ντάλι.
Η Αυστρία εξέφρασε την αποδοκιμασία της για την κυβέρνηση, αποσύροντας τη συμμετοχή της ενώ υπήρξε μια άνευ προηγουμένου τετραμερή ισοπαλία για τη νίκη, της Γαλλίας, της Ολλανδίας, της Ισπανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Χωρίς κανόνα για την επίλυση του προβλήματος, και οι τέσσερις χώρες έλαβαν μετάλλιο. Η διαμάχη αυτή οδήγησε αρκετές χώρες να αρνηθούν να διαγωνιστούν στο Άμστερνταμ την επόμενη φορά, μετά την επιλογή της Ολλανδίας ως οικοδεσπότη με κλήρωση.
Ειρωνεία της τύχης: Τελικά η πρώτη χώρα που έχει δυο συνεχόμενες νίκες, έγινε η Ισπανία. Βέβαια από το 1969, άλλη νίκη δεν αξιώθηκε.
«Παναγιά μου, Παναγιά μου»
Η χώρα μας έλαβε μέρος στο διαγωνισμό, για πρώτη φορά το 1974 με την Μαρινέλλα. Πολλά χρόνια αργότερα θα γίνει γνωστή η ιστορία ότι στην αρχή ήταν να πάει το συγκρότημα Νοστράδαμος, όμως λόγω ενός σκανδάλου που είχε συμβεί ένα χρόνο πριν με μια καταγγελία για σεξουαλική παρενόχληση, η χούντα εμπόδισε το συγκρότημα. Την επόμενη χρονιά, η Τουρκία λαμβάνει μέρος για πρώτη φορά στο διαγωνισμό. Η Ελλάδα αποσύρεται σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Το 1976 ο Μάνος Χατζηδάκις, πρόεδρος τότε της ραδιοφωνίας και υπεύθυνος για την εκπροσώπηση στο διαγωνισμό, σχεδιάζει μια συμμετοχή διαμαρτυρία. Η Μαρίζα Κωχ πήρε μέρος, με το τραγούδι «Παναγιά μου, Παναγιά μου», οι στίχοι του οποίου ήταν ξεκάθαρη αποδοκιμασία της τούρκικης εισβολής στην Κύπρο.
Η επιλογή της Ελλάδας προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις από την Τουρκία, ενώ μετανάστες της γειτονικής χώρας στη Χάγη, όπου και διεξαγόταν ο διαγωνισμός βγήκαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι για την ελληνική συμμετοχή. Λέγεται μάλιστα πως οι υπεύθυνοι της διοργάνωσης, προειδοποίησαν την Ελληνίδα τραγουδίστρια πως κινδυνεύει η σωματική της ακεραιότητα, σε περίπτωση που ανεβεί στη σκηνή και την έβαλαν να υπογράψει πως θα εμφανιστεί με δική της ευθύνη. Όπως και έγινε.
Και μπορεί η Τουρκία να μην συμμετείχε εκείνη την χρονιά, όμως σαν μέλος της EBU όφειλε να προβάλει τον διαγωνισμό. Τη στιγμή του ελληνικού τραγουδιού, η τούρκικη δημόσια τηλεόραση, έριξε διαφημίσεις. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η EBU να αποβάλει την χώρα από τον επόμενο διαγωνισμό. Έκτοτε, τέθηκε ο όρος «No politica»- να μην επιτρέπονται τα πολιτικά τραγούδια στο διαγωνισμό. Όρος που έχει καταπατηθεί πολλάκις.
Οι «καλοί» γείτονες
Από το 1978 και μετά Ελλάδα και Τουρκία, συνυπάρχουν στο διαγωνισμό. Το 1981 μπαίνει και η Κύπρος στο παιχνίδι.
Με το πέρασμα των χρόνων, η φήμη ότι την ώρα προβολής της εκάστοτε κυπριακής συμμετοχής, η τούρκικη τηλεόραση, πρόβαλε κάτι άλλο, αποδείχθηκε αστικός μύθος. Οι τρεις χώρες συνυπάρχουν στο διαγωνισμό, ασχέτως ότι Ελλάδα και Κύπρος δεν ψηφίζουν ποτέ την Τουρκία, αλλά ούτε και εκείνη εμάς.
1988. Η Κύπρος αποκλείεται από τον διαγωνισμό, λόγω του ότι το τραγούδι που είχε στείλει, είχε ακουστεί νωρίτερα από τα προβλεπόμενα. Η Τουρκία από την άλλη στέλνει το γκρουπ M.F.Ö. με το τραγούδι «Sufi» , που αναφέρεται στην Αγία Σοφία.
Υπήρχαν αρκετές γκρίνιες από την ελληνική πλευρά για την θεματολογία όμως είμαστε λίγες εβδομάδες μετά τη συνάντηση Παπανδρέου-Οζαλ στο Νταβός. Και εκείνη την χρονιά συμβαίνει η μεγάλη ανατροπή: Η Τουρκία δίνει για πρώτη φορά 3 βαθμούς στην Ελλάδα.
Το 2003 η Τουρκία θα πάρει την πολυπόθητη πρωτιά με την Sertab και το «Everyway that I can».
Σε ένα τελικό-θρίλερ που η νίκη κρίνεται κυριολεκτικά στον πόντο. Η τούρκικη κυβέρνηση πάντως θα φροντίσει να ευχαριστήσει την Ελλάδα και την Κύπρο, που με τους 7 και 8 ψήφους που έδωσαν η Sertab κέρδισε. Δήλωση που φυσικά προκάλεσε γκρίνιες στις χώρες μας. Αν δεν την είχαν ψηφίσει πάντως η Ελλάδα και η Κύπρος, ή έστω μια από τις δυο χώρες, η Sertab θα ήταν τρίτη.
Τελικά η Τουρκία από το 2013 απέχει από τον διαγωνισμό, στην αρχή διαμαρτυρόμενη για την «τακτική» της Δύσης να τοποθετεί τις συμμετοχές με όποια σειρά θέλει και στη συνέχεια για τις gay-friendly εμφανίσεις. Η μικρή, πικρή αλήθεια είναι πάντως, πως μετά από μια 10ετία που η Τουρκία χτύπαγε ψηλές θέσεις, έπεσε το ενδιαφέρον του κοινού της για το διαγωνισμό.
Με δύναμη από το Ισραήλ
Το Ισραήλ μπορεί γεωγραφικά να μην ανήκει στην Ευρώπη, όμως λόγω Μεσογείου μπορεί να συμμετάσχει στο διαγωνισμό, κάτι που κάνει από το 1973. Το δικαίωμα συμμετοχής έχουν και άλλες χώρες, μόνο που αρνούνται να πάνε λόγω Ισραήλ. Μόνο το 1980 που το Ισραήλ είχε αρνηθεί όχι μόνο να διοργανώσει τον διαγωνισμό, αλλά και να συμμετάσχει πήγε το Μαρόκο, ενώ το 2005 είχε εγκριθεί μεν η συμμετοχή του Λιβάνου, με την τραγουδίστρια Aline Lahoud και το τραγούδι «Quand Tout S’Enfuit», αλλά η χώρα δεν δέχτηκε να προβάλει τη συμμετοχή του Ισραήλ, με αποτέλεσμα να ακυρωθεί.
7 χρόνια πριν, το 1998, το Ισραήλ αποφασίζει να στείλει την τρανς Dana International με το –νικητήριο τελικά- τραγούδι «Diva».
Με την ανακοίνωση της συμμετοχής, Ισραηλινοί κυρίως εθνικιστές, ζήτησαν όχι μόνο την απόσυρσή του, αλλά απείλησαν και την σωματική ακεραιότητα της τραγουδίστριας. Το ίδιο συνέβη και όταν ξεκίνησε η αποστολή να πάει στο Μπέρμιγχαμ όπου γινόταν ο διαγωνισμός.
Για το φόβο επεισοδίων, η Dana International έμενε σε ξεχωριστό ξενοδοχείο, από τις άλλες συμμετοχές, όπου είχε κρατηθεί άκρα μυστικότητα.
Και μπορεί η νίκη της Dana International, τότε να χαιρετίστηκε ως open mind επιλογή, που έδωσε ζωή σε έναν ξεχασμένο διαγωνισμό, όμως το 2019 που ξανάγινε στο Ισραήλ, υπήρξαν πολλές αντιδράσεις και παρατράγουδα.
Ένα από αυτά ήταν η συμμετοχή της Ισλανδίας. Η χώρα συμμετείχε με το γκρουπ Hatari που αυτοχαρακτηρίζεται αντικαπιταλιστικό πανκ, και επικρίνει την πολιτική του Ισραήλ απέναντι στους Παλαιστίνιους.
«Το μίσος θα κυριαρχήσει, η Ευρώπη θα καταρρεύσει» λένε οι στίχοι του τραγουδιού τους.
«Εμπνεόμαστε στη μουσική μας από την άνοδο του εθνικισμού στην Ευρώπη» λένε οι Hatari. Σύμφωνα με δήλωση τους στην ισραηλινή τηλεόραση «αν η Eurovision του 2019 δεν αποτελεί πολιτική υπόθεση, τότε το κυβερνών κόμμα στο Ισραήλ είναι ποπ συγκρότημα και ο Νετανιάχου ο βασικός τραγουδιστής». Τα ισραηλινά μέσα έσπευσαν να χαρακτηρίσουν τη συμμετοχή του τραγουδιού ως παρωδία, όταν το γκρουπ κάλεσε τον πρόεδρο Νετανιάχου να χορέψει ραπ.
Τελικά την βραδιά του τελικού, οι Ισλανδοί εμφανίστηκαν κρατώντας τη σημαία της Παλαιστίνης, γεγονός που προκάλεσε πολλές αποδοκιμασίες.
Πρώην ΕΣΣΔ
Ο διαγωνισμός ήδη από την δεκαετία του ’80 είχε αρχίσει να παρουσιάζει σημάδια κάμψης. Η είσοδος νέων χωρών στον διαγωνισμό έφερε μεν την ανανέωση, αλλά και πολλούς πονοκεφάλους στην EBU. Κυρίως με την Ρωσία, που κέρδισε το 2008, αλλά στη διοργάνωση του 2009, κόπηκε η συμμετοχή της Γεωργίας, με τίτλο «We don’t want put in», λογοπαίγνιο με την αγγλική γραφή του ονόματος του Πούτιν και του ρήματος to put-in. «Κανένας στίχος, δηλώσεις, χειρονομίες πολιτικού περιεχομένου, δεν μπορούν να γίνουν ανεκτοί στον μουσικό αυτό διαγωνισμό». τόνιζε το ανακοινωθέν της EBU.
Την ίδια χρονιά, στα εισαγωγικά βίντεο που παρουσίαζαν τη συμμετοχή της Αρμενίας, παρουσιάστηκε ένα μνημείο από το Στεπανακέρτ, πόλη που ανήκει στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Το γεγονός προκάλεσε διπλωματικό επεισόδιο ανάμεσα στις δύο χώρες, ενώ παρά τη διαμαρτυρία από πλευράς Αζερμπαϊτζάν, ο Αρμένιος παρουσιαστής εξακολούθησε να προβάλει το μνημείο καθ’ όλη τη διάρκεια ανακοίνωσης της βαθμολογίας του τελικού. Και φυσικά το θέμα δεν έληξε εκεί. Το BBC ανέφερε πως οι αστυνομικές Αρχές του Αζερμπαϊτζάν ανέκριναν πολίτες που αποδείχτηκε πως είχαν ψηφίσει στην περασμένη διοργάνωση της Eurovision, υπέρ της αρμενικής συμμετοχής. «Ένας άνδρας κατηγορήθηκε για μη πατριωτική συμπεριφορά και πιθανή απειλή κατά της εθνικής ασφάλειας». Η EBU ανέλαβε να εξετάσει το περιστατικό και αν και δεν κατέληξε σε κάποιο συμπέρασμα, η κίνησή της να αποτρέπει την πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα όσων ψηφίζουν με τη μέθοδο του televoting στο διαγωνισμό, λέει πάρα πολλά!
Όταν πάντως το 2012, ο διαγωνισμός διοργανώθηκε στο Αζερμπαϊτζάν, η Αρμενία δεν συμμετείχε.
Θυμάται κανείς την συμμετοχή της Λιθουανίας το 2010; Το γκρουπ InCulto τραγούδησε το «East European Funk», που μέσα από έναν ποπ ρυθμό, έλεγε ότι οι πολίτες της ανατολικής Ευρώπης αντιμετωπίζονται ως β’ κατηγορίας από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Μάλιστα στο φινάλε του τραγουδιού, το γκρουπ έμενε με τα εσώρουχα. Μαντέψτε: το τραγούδι δεν πέρασε στο τελικό.
Η ένταση στις σχέσεις Ρωσίας-Ουκρανίας έχει κοστίσει πολλαπλώς στις δύο χώρες… και στη Eurovision! Όταν το 2016 η Ουκρανία κερδίζει το διαγωνισμό με ένα τραγούδι που μιλά για τον εκτοπισμό των Τατάρων από την Κριμαία επί Στάλιν, όλη η Ευρώπη –και ιδιαίτερα η Ρωσία, επιτίθεται στην EBU.
Την επόμενη χρονιά, ο διαγωνισμός μεταφέρεται στο Κίεβο και η φιλοξενούσα Ουκρανία απαγόρευσε την είσοδο στην εκπρόσωπο της Ρωσίας, την 28χρονη Γιούλια Σαμοήλοβα γιατί είχε επισκεφθεί την Κριμαία μετά την προσάρτηση της χερσονήσου από τη Ρωσία.
Η ιστορία συνεχίστηκε και το 2019 με άλλο τρόπο. Η Ουκρανή τραγουδίστρια Maruv θα εκπροσωπούσε την πατρίδα της στο Τελ Αβίβ, όμως ήρθε σε ρήξη με τον κρατικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα της χώρας της, καθώς το συμβόλαιο που της προτάθηκε να υπογράψει της απαγόρευε να συμμετέχει προσωρινά σε συναυλίες στη Ρωσία. Εκείνη αρνήθηκε και δήλωσε: «Είμαι πολίτης της Ουκρανίας, πληρώνω φόρους και ειλικρινά αγαπώ την Ουκρανία. Αλλά δεν είμαι έτοιμη να μετατρέψω τη συμμετοχή μου στον διαγωνισμό σε προώθηση της πολιτικής μας. Είμαι μουσικός…».
Αλλά και φέτος τα πολιτικά παρατράγουδα ξεκίνησαν σχεδόν 3 μήνες, πριν ανοίξει η αυλαία του διαγωνισμού. Η πέτρα του σκανδάλου ήταν το τραγούδι της Λευκορωσίας, με σαφέστατο πολιτικό μήνυμα. Υπήρξαν διαμαρτυρίες, η EBU απέσυρε το τραγούδι, η χώρα δεσμεύτηκε να το αντικαταστήσει, μόνο που αυτό δεν έγινε ως τις 31 Μαρτίου, που ήταν το περιθώριο και έτσι η Λευκορωσία, είναι φέτος απών.
Ποπ διαγωνισμός; Πανηγυράκι; Αυτό είναι η επιφάνεια και μόνο.
