Η Έδρα Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ ρίχνει γέφυρα, από το χθες του Πόντου και της Μικράς Ασίας στο σήμερα

Χρόνο με το χρόνο αυξάνεται ο αριθμός των φοιτητών που επιλέγουν τα προπτυχιακά μαθήματα της Έδρας Ποντιακών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, γεγονός που δείχνει την επιτυχία του εγχειρήματος το οποίο μετράει τέσσερα χρόνια ζωής.

Για το επίτευγμα που έφερε στο προσκήνιο τον τομέα των Ποντιακών Σπουδών, μιλάει στο pontosnews ο επίκουρος καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας της Έδρας Κυριάκος Χατζηκυριακίδης.

Όπως είπε χαρακτηριστικά στο φετινό εαρινό εξάμηνο, αν και η προθεσμία παραμένει ακόμα ανοιχτή, έχουν δηλώσει ήδη συμμετοχή 192 φοιτητές για το μάθημα που αφορά την Ιστορία του Πόντου το διάστημα 1774–1922, ενώ γι’ αυτό που αφορά τον Ελληνισμό της Τσαρικής Ρωσίας και της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης ο αριθμός των συμμετεχόντων έφτασε ήδη τους 262 μέχρι στιγμής.

Στα προηγούμενα εφτά εξάμηνα που λειτουργεί η Έδρα, ο αριθμός των φοιτητών που επέλεγαν τα δύο μαθήματά της κυμαίνονταν κατά μέσο όρο στους 300 ανά εξάμηνο.

Μέχρι στιγμής έχουν παρακολουθήσει τα μαθήματα της Έδρας από την αρχή της λειτουργίας της περίπου 2.500 φοιτητές.

«Με δεδομένο ότι πάνω από το 1/3 των φοιτητών που το επέλεξαν παρακολουθεί τακτικά το κάθε μάθημα, αν κάναμε τα μαθήματα διά ζώσης, αυτό το εξάμηνο θα είχαμε κάθε φορά σχεδόν ασφυκτικά γεμάτη μία αίθουσα 100-120 ατόμων ή ένα επαρκέστατα γεμάτο αμφιθέατρο.

Τα μαθήματα της Έδρας Ποντιακών Σπουδών έχουν πολύ μεγάλη απήχηση, παρόλο που είναι κατ΄ επιλογήν και αυτό είναι το σημαντικότερο για εμάς.

»Εκτός από τον ποντιακό ελληνισμό, στον οποίο, βέβαια, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση, οι φοιτητές μαθαίνουν για τον ελληνισμό της καθ΄ ημάς Ανατολής, δηλαδή για ολόκληρο τον μικρασιατικό χώρο. Επίσης, υπάρχει και μάθημα για τον ελληνισμό της τσαρικής Ρωσίας και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όπου, κυρίως στην Οδησσό και την Κριμαία, δεν πήγαν μόνο Έλληνες ποντιακής καταγωγής. Υπήρχε η ανάγκη τέτοιου γνωστικού αντικειμένου στο πανεπιστήμιο», σημειώνει ο Κυριάκος Χατζηκυριακίδης.

Η ανθρωπογεωγραφία της Έδρας

Κατά τον ίδιο, αν και η Έδρα Ποντιακών Σπουδών υπάγεται στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, παρακολουθούν τα μαθήματά της φοιτητές και από άλλα τμήματα της συγκεκριμένης σχολής, καθώς και από άλλες σχολές του πανεπιστημίου. Για παράδειγμα, έχουν επιλέξει τα μαθήματα της Έδρας Ποντιακών Σπουδών φοιτητές από τα ξενόγλωσσα τμήματα του ΑΠΘ, από αυτό της Δημοτικής Εκπαίδευσης, αλλά και από τη Θεολογική Σχολή, ενώ για πρώτη φορά φέτος υπάρχουν φοιτητές και από το τμήμα Θεάτρου.

Μάλιστα, τις παραδόσεις πολλές φορές παρακολουθούν και απλοί παρατηρητές, οι οποίοι δεν είναι φοιτητές, αλλά ενδιαφέρονται για την ιστορία και τον πολιτισμό του ποντιακού ελληνισμού. Πρόκειται για άτομα κάθε ηλικίας και μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται καθηγητές πανεπιστημίου, διδάκτορες, αλλά και πολίτες που δεν έχουν άμεση σχέση με το πανεπιστήμιο.

Μη ποντιακής καταγωγής οι περισσότεροι φοιτητές

Όπως αναφέρει ο Κυριάκος Χατζηκυριακίδης, οι περισσότεροι από τους φοιτητές που επιλέγουν τα μαθήματα της Έδρας Ποντιακών Σπουδών, είναι μη ποντιακής ή άλλης προσφυγικής καταγωγής.

«Με βάση την εμπειρία μου των τεσσάρων χρόνων, βλέποντας τα επώνυμα των φοιτητών αλλά και ρωτώντας τους, μπορώ να πω ότι οι περισσότεροι από τους φοιτητές μας είναι μη ποντιακής ή άλλης προσφυγικής καταγωγής. Είναι διάφοροι οι λόγοι που προχωρούν στη συγκεκριμένη επιλογή, αλλά πολλοί είναι αυτοί που λένε ότι δε γνώριζαν πολλά για το συγκεκριμένο κομμάτι του ελληνισμού ή είχαν στρεβλή εικόνα για την ιστορία του ποντιακού ελληνισμού και θέλουν να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους ή να αλλάξουν την εικόνα που έχουν», τονίζει στο pontosnews.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της 55χρονης Σεβαστής Παυλίδη, φοιτήτριας του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Κατάγεται από το Βόϊο Κοζάνης και αν και από τους γονείς της ξέρει ότι δεν είναι ποντιακής καταγωγής, το ονοματεπώνυμό της, καθώς και τα ονόματα συγγενών της, παραπέμπουν στον Πόντο. Έτσι, επέλεξε τα μαθήματα της Έδρας, ώστε να αναζητήσει τις ρίζες της.

«Το ονοματεπώνυμό μου απαντάται στον Πόντο κυρίως, κι έτσι άρχισα να προβληματίζομαι για την καταγωγή μου. Θέλω να δω, αν έχω ρίζες από τον Πόντο. Από αυτούς τους Έλληνες που βίωσαν ένα δράμα, αλλά με την ευφυΐα τους και την πολλή δουλειά κατάφεραν πολλά πράγματα. Έχω διαπιστώσει ότι όλοι οι Πόντιοι διακατέχονται από ένα πολύ όμορφο χιούμορ και ότι έχουν ζωντάνια. Ο γιος μου έλκεται από την ποντιακή μουσική και πιστεύω ότι θα αποκτήσω τις κατάλληλες βάσεις από τα μαθήματα της Έδρας, τα οποία είναι πολύ ενδιαφέροντα και ο καθηγητής εξαιρετικός, ώστε να αναζητήσω την ταυτότητά μου», λέει στο pontosnews η Σεβαστή Παυλίδη.

Από την πλευρά της η 25χρονη Βιργινία Πουγαρίδου, από τη Φλώρινα, φοιτήτρια του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας, επέλεξε, όπως λέει, τα μαθήματα της Έδρας Ποντιακών Σπουδών, εξαιτίας της ποντιακής καταγωγής της, αλλά και διότι θέλει να μάθει πολλά από αυτά που δεν πρόλαβαν να της πουν οι πρώτης γενιάς πρόσφυγες από τον Πόντο προπαππούδες της, τους οποίους έχασε, όταν ήταν πολύ μικρή.

«Δυστυχώς, έφυγαν από τη ζωή, όταν ήμουν σε πολύ μικρή ηλικία και δεν μπόρεσα να πάρω, όσα ήθελα. Στο σχολείο διδαχθήκαμε ελάχιστα πράγματα για τον ποντιακό ελληνισμό και θέλω να μάθω για την ιστορία του, αλλά και για τις ρίζες της οικογένειάς μου. Όταν κάποιος αρνείται τη Γενοκτονία ή λέει ότι δεν είμαστε Έλληνες, να ξέρω, τι να του απαντήσω», λέει η Βιργινία Πουγαρίδου.

Οι παρενέργειες του κορονοϊού

Εκτός από τα ζητήματα που δημιουργεί στη διδασκαλία η πανδημία του κορονοϊού, αφού γίνονται με τηλεκπαίδευση, πολύ σοβαρά προβλήματα έχει προκαλέσει και στις άλλες δραστηριότητες της Έδρας Ποντιακών Σπουδών.

Όπως λέει ο Κυριάκος Χατζηκυριακίδης, ένας από τους στόχους της Έδρας είναι η εξοικείωση των φοιτητών με τις ιστορικές πηγές (έγγραφα, προφορικές μαρτυρίες, ντοκιμαντέρ κ.τλ.), οι οποίες βρίσκονται σε αρχεία που διατηρούν φορείς του ποντιακού ελληνισμού (Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης, Μέριμνα Ποντίων Κυριών, Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού, Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα κ.τλ.), τους οποίους επισκέπτονταν προ κορονοϊού, αλλά δεν μπορούν να κάνουν πλέον το ίδιο οι φοιτητές της Έδρας.

«Έτσι, αναγκαζόμαστε να κάνουμε περισσότερο ζωντανό το μάθημα καλώντας εξειδικευμένους επιστήμονες, χρησιμοποιώντας ψηφιακές βάσεις δεδομένων ή αναζητώντας πηγές στο διαδίκτυο. Όλα αυτά γίνονται με τη βοήθεια μεταπτυχιακών φοιτητών, εκ των οποίων κάποιοι είναι υπότροφοι του φιλανθρωπικού ιδρύματος “Ιβάν Σαββίδη”, είτε με τη βοήθεια φοιτητών που τους επικουρούμε. Όλοι τους βοηθάνε και στο Κέντρο Ποντιακών Ερευνών του ΑΠΘ, το οποίο έχει άμεση σχέση με την Έδρα Ποντιακών Σπουδών», αναφέρει ο επίκουρος καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας.

Οι επόμενοι στόχοι

Στις 10 Μαρτίου Κέντρο Ποντιακών Ερευνών και Έδρα Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ διοργανώνουν στρογγυλή τράπεζα, με αντικείμενο τη δράση της Φιλικής Εταιρείας, στην οποία θα συμμετάσχουν καθηγητές από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

Επίσης, στο πλαίσιο της διοργάνωσης ημερίδων και συνεδρίων που πραγματοποιεί η Έδρα Ποντιακών Σπουδών, προγραμματίζεται συνέδριο για το 2022, έτος θλιβερής επετείου για τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τον ξεριζωμό των Ελλήνων από την Μικρά Ασία. Το συνέδριο θα έχει ως αντικείμενο, μεταξύ άλλων, την έξοδο των Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες και τις προσφυγικές εγκαταστάσεις. Θα διοργανωθεί με τη στήριξη του Φιλανθρωπικού Ιδρύματος «Ιβάν Σαββίδης», των πρυτανικών Αρχών του ΑΠΘ και της κοσμητείας της Φιλοσοφικής Σχολής.

Πάγιος στόχος της Έδρας είναι και η δημιουργία μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών, ο οποίος, όμως, ακόμα δεν έχει υλοποιηθεί.

«Παράλληλα, έχουμε δρομολογήσει την έκδοση πρακτικών με ορισμένες από τις εισηγήσεις που έγιναν το 2019 στο συνέδριο για τη Γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού. Για όλες τις δραστηριότητες που αναπτύσσει η Έδρα στο κάθε εξάμηνο που παρέρχεται, θα συνεχίσουμε να εκδίδουμε Δελτίο, το οποίο αναρτάται στην ιστοσελίδα μας και στον Τύπο», καταλήγει ο Κυριάκος Χατζηκυριακίδης.

Επιστημονικός συνεργάτης της Έδρας Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ είναι ο δρ Ιστορίας και επισκέπτης καθηγητής στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος, Θεοδόσης Κυριακίδης. Επίσης, με την Έδρα συνεργάζεται επιστημονικά και ο υποψήφιος διδάκτωρ Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Νίκος Μισολίδης.

Ρωμανός Κοντογιαννίδης

*Όλες οι φωτογραφίες είναι από το προφίλ της Έδρας Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ στο Facebook.