Η ιστορία της «παραγγελιάς» του Νίκου Κοεμτζή είναι λίγο πολύ γνωστή. Χαράματα σαν σήμερα, στο κέντρο «Νεράιδα της Αθήνας» στην Κυψέλη, ο Νίκος Κοεμτζής σκότωσε με το σουγιά του, για μια παραγγελιά που θα χόρευε ο αδερφός του, δύο αστυνομικούς και ακόμα ένα άτομο από την παρέα τους και τραυμάτισε άλλους επτά. Καταδικάστηκε τρεις φορές σε θάνατο και οκτώ σε ισόβια.
Η ιστορία του Νίκου Κοεμτζή όμως έγινε βιβλίο, ταινία και τραγούδι.
Όλοι όσοι τον γνώρισαν κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του και μετά, αναγνωρίζουν το έγκλημα αλλά μιλάνε για έναν ηθικό άνθρωπο. Ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του γράφει: «Την ώρα που σκορπούσα το θάνατο χωρίς να δουλεύει το μυαλό μου και κινιόμουν σαν ένα ρομπότ, με είχε κυριέψει ο δαίμονας ή το κτήνος που φωλιάζει μέσα μου...».
Για τον Νίκο Κοεμτζή μίλησαν στο pontos-news.gr ο δημοσιογράφος και πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Λιάνης και ο Αντώνης Αραβαντινός, αρχιφύλακας τότε στις φυλακές Κορυδαλλού.
Ο Νίκος Κοεμτζής γεννήθηκε το 1938 στο Αιγίνιο Πιερίας. Κάποιοι λένε ότι είναι ποντιακής καταγωγής αλλά ο ίδιος δεν αυτοπροσδιοριζόταν έτσι, τουλάχιστον στα γραπτά κείμενά του.
Ο πατέρας του, ο Παναγιώτης Κοεμτζής ή αλλιώς καπετάν Κεραυνός, έδρασε με το ΕΑΜ στην περιοχή του Ολύμπου και διώχτηκε σκληρά. Ο γιος του Νίκος θυμάται πολύ έντονα τους ξυλοδαρμούς του πατέρα του από την Αστυνομία. Από εκεί πηγάζει και το μίσος του για τους αστυνομικούς που δεν άφησαν ποτέ «σε ησυχία» και τον ίδιο.
Όταν τον ρώτησαν γιατί είχε τόσο μένος εναντίον των αστυνομικών, ο ίδιος είπε: «Γιατί κάθε τόσο με τραβάγανε στην Ασφάλεια. Με ρίχνανε σε ένα δωμάτιο, πετούσανε νερό μέσα και με είχανε τρεις-τέσσερις ημέρες νηστικό, χωρίς να έχω κάνει τίποτα. Τώρα σκοτώνουμε και δεν δίνουμε λογαριασμό σε κανέναν, μου έλεγαν».
Ο Αντώνης Αραβαντινός γνώρισε τον Νίκο Κοεμτζή στις φυλακές Κορυδαλλού, όταν πια είχε γλιτώσει τη θανατική ποινή, καθώς καταργήθηκε.
Τι όπλισε πιστεύετε, στην πραγματικότητα, το χέρι του Νίκου Κοεμτζή εκείνο το βράδυ; Τι τον έκανε να φτάσει στο έγκλημα;
Ο Νίκος κουβαλούσε πολλά μέσα του. Δεν ήταν μόνο ο άγραφος νόμος της παραγγελιάς η αιτία που έγινε το φονικό. Ήταν και οι αστυνομικοί που τον προκάλεσαν. Το παρελθόν του με τον πατέρα του που τον κυνηγούσαν αλλά το κυνήγι που γινόταν στον ίδιο. Η αλήθεια είναι πως με τον Νίκο μοιραστήκαμε πολλά. Και κάποια από αυτά τα κρατάω για μένα. Όπως άλλωστε κάνουν οι φίλοι.
Οι κρατούμενοι πώς τον αντιμετώπιζαν;
Στη φυλακή τον Νίκο τον σέβονταν όλοι. Ο λόγος του μετρούσε. Προστάτευε τους νέους. Βλέπετε είναι οι πιο ευάλωτοι μέσα στη φυλακή. Ο Νίκος ήταν παλιός. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Ήταν ο Νίκος. Και τον σέβονταν. Υπάρχει, η τουλάχιστον υπήρχε στις φυλακές ένας ιδιότυπος κανόνας για τους παλιούς. Σίγουρα σήμερα τα πράγματα άλλαξαν. Υπήρξαν και φορές που έβαζε και φρένο σε κάποιες διεκδικήσεις των κρατουμένων. Νοιαζόταν για τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων. Ιδέα του Νίκου ήταν να χτιστεί ένας χώρος για τους αποφυλακισμένους άπορους υπερήλικες. Δυστυχώς όλες οι προσπάθειες που έκανα τότε να πραγματοποιηθεί η ιδέα του, δεν απέδωσαν.
Ο Νίκος Κοεμτζής είχε μετανιώσει για το φονικό. «Ναι. Είχε μετανιώσει. Αυτό που τον βάραινε όμως πιο πολύ, ήταν ο θάνατος του θαμώνα. Με τους αστυνομικούς είχε τα προηγούμενα», εξήγησε στο pontos-news.gr ο Αντώνης Αραβαντινός.
Η ιστορία του έγινε ταινία. Η Παραγγελιά γυρίστηκε από τον Παύλο Τάσιο το 1980. Πρωταγωνιστής ήταν ο Αντώνης Καφετζόπουλος, ενώ η Κατερίνα Γώγου απήγγειλε στίχους από τα ποιήματά της. «Από ότι μου είχε πει, δεν έλεγε ποτέ και πολλά, σε γενικές γραμμές του άρεσε», μας είπε ο πρώην αρχιφύλακας.
Είπατε πως θεωρείτε τον Νίκο Κοεμτζή δάσκαλο σας μέσα στη φυλακή. Ως «μαθητής» κ. Αραβαντινέ, τι κρατήσατε ως πιο σημαντικό από το «δάσκαλο» σας;
Τι κρατάω… Θυμάμαι, μου είχε πει: Τον κρατούμενο δεν πρέπει να τον ακούς. Πρέπει να τον κοιτάς στα μάτια. Τα χείλη λένε πολλές φορές ψέματα. Τα μάτια ποτέ.
Η συνάντηση με τον Γιώργο Λιάνη
Ο Γιώργος Λιάνης γνώρισε τον Νίκο Κοεμτζή στις φυλακές της Κέρκυρας, όπου είχε πάει για μια έρευνα για Τα Νέα, για τις συνθήκες κράτησης των φυλακισμένων. Είχε πάρει τη σχετική άδεια από τον τότε υπουργό Δικαιοσύνης και όλα αρχικά φαίνονταν ιδανικά, ώσπου κάποιος του χτύπησε την πλάτη και τον ρώτησε «Είσαι από Τα Νέα;» Και του συστήθηκε: «Νίκος Κοεμτζής».
Όπως περιγράφει στο pontos-news.gr ο Γιώργος Λιάνης: «Έπαθα σοκ όταν μου είπε ποιος ήταν. Η φήμη του προηγούνταν. Όλοι ξέραμε τι είχε κάνει ο Κοεμτζής. Ήταν με βάση όσα είχαν γραφτεί, ο άγριος, κυνικός και αδίστακτος δολοφόνος. Μου ζήτησε να πάμε στο κελί του για να μιλήσουμε. Όταν “τακτοποιήθηκαν“ και τα διαδικαστικά, μετά από τα απαραίτητα τηλεφωνήματα, πήγαμε. Δεν το περίμενα. Το κελί του ήταν πεντακάθαρο. Τακτοποιημένο. Είχε χάντρες για τις κατασκευές που έκανε και στο τραπέζι τις εφημερίδες Τα Νέα και Το Ποντίκι. Και ένα τετράδιο με δικά του ποιήματα. Μου μιλούσε στον πληθυντικό: “Αυτή που σας έδειξαν είναι η ψεύτικη εικόνα. Με τέσσερα άτομα πρέπει να μιλήσετε για να μάθετε την αλήθεια. Και τους υπέδειξε. Τον ίδιο και άλλους τρεις βαρυποινίτες”».
Εκείνη την ημέρα ο Γιώργος Λιάνης μίλησε για περίπου οκτώ ώρες με το Νίκο Κοεμτζή και άλλες πέντε με τους υπόλοιπους.
Κάπως έτσι, έγιναν γνωστά τα όσα φρικτά γίνονταν στις φυλακές όλης της χώρας, μέσα από το ρεπορτάζ του Γιώργου Λιάνη. Κάπως έτσι, ξεκίνησε και μια φιλία που βασίστηκε, όπως μας είπε ο Γιώργος Λιάνης, στην εμπιστοσύνη. «Με τον Νίκο Κοεμτζή είμαστε λογοτιμήτες. Έχουμε δώσει ο ένας στον άλλο μια υπόσχεση: Εγώ ότι θα δεν θα σταματήσω να γράφω και να υπερασπίζομαι τα δικαιώματα των φυλακισμένων και αυτός πως δεν κάνει στο εξής καμία αξιόποινη πράξη. Και οι δύο κρατήσαμε το λόγο μας».
Όπως περιγράφει και ο ίδιος στο βιβλίο του η ζωή στη φυλακή ήταν μια κόλαση. Βασανίστηκε και υπέφερε. Όταν πήγε στην Κέρκυρα, τον υποδέχτηκαν με τρόπο που κανείς κρατούμενος δεν θα άντεχε. Περνούσε ανάμεσα από τους φύλακες που τον χτυπούσαν αλύπητα, τον έβριζαν και τον έφτυναν.
Δεν αντιδρούσε σε όλα αυτά. Ήξερε και είχε συνειδητοποιήσει τι είχε κάνει. Είχε ενοχές για τις ζωές που αφαίρεσε.
Όπως μας είπε ο Γιώργος Λιάνης: «Το μίσος γεννήθηκε μέσα του από τα φρικτά βασανιστήρια που έκαναν οι αστυνομικοί στον πατέρα του.
Εκείνο το βράδυ ήξερε ότι τον παρακολουθούσαν. Όταν πήγε ο αδερφός του να χορέψει είδε τους αστυνομικούς να ανεβαίνουν στην πίστα και να τον σπρώχνουν. Να πέφτει κάτω στα σπασμένα γυαλιά. Θόλωσε. Δεν ήταν μόνο οι παραγγελιά. Ήταν όλα όσα αυτά τα χρόνια σήμαινε για αυτόν η αστυνομία και ο φόβος ότι θα έβλαπταν τον αδερφό του.
Η αστυνομία δεν σταμάτησε ποτέ να προκαλεί τον Νίκο Κοεμτζή. Ακόμα και στα χρόνια της δημοκρατίας, όταν ήταν έξω στον πάγκο του και πούλαγε την αυτοβιογραφία του που είχε γράψει μέσα στη φυλακή, για να ζήσει. Πολλές φορές μάλιστα έστελναν επίτηδες γυναίκες αστυνομικούς για να τον εξευτελίζουν. Όμως κράτησε το λόγο του.
»Γι’ αυτό με τον Διονύση Σαββόπουλο και τον Παύλο Τσίμα κάναμε την παρουσίαση του βιβλίου και ζητήσαμε από το Δήμο της Αθήνας να του δώσουν μια άδεια για να πουλάει το βιβλίο του χωρίς να τον κυνηγάνε.
»Ο Σαββόπουλος έγραψε ένα υπέροχο τραγούδι που σκιαγραφεί ακριβώς το Νίκο Κοεμτζή, “Το μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο”. Όλη την ιστορία. Τη ζωή του ολόκληρη, όπως την περιέγραψε αργότερα στο βιβλίο του και ο Νίκος», ανέφερε ο Γιώργος Λιάνης.
Όπως εξομολογήθηκε, η δυσκολότερη στιγμή ήταν όταν κάποιο βράδυ του τηλεφώνησε στο σπίτι του μια γυναίκα και του είπε πώς μπορεί να υποστηρίζει τον Κοεμτζή, ένα δολοφόνο. Ήταν η μητέρα ενός εκ των θυμάτων. «Την πράξη του Νίκου Κοεμτζή δεν τη δικαιολογώ. Ένιωσα πολύ άσχημα εκείνο το βράδυ. Η μάνα έχει το δίκιο όλης της γης. Το είπα στο Νίκο και μου είπε: “Γιώργο έχει δίκιο”», θυμάται ο πρώην υπουργός.
Η φιλία του Γιώργου Λιάνη με τον Νίκο Κοεμτζή δεν σημαίνει ότι παρακάμπτει ή ξεχνά την εγκληματική πράξη. Όπως μας είπε ο Γιώργος Λιάνης, το έγκλημα ήταν αυτό που πιστεύει πως άλλαξε τον Νίκο Κοεμτζή. Κατάφερε η φυλακή να μην τον κάνει χειρότερο. Η ηθική μεταμόρφωση είναι η πιο σεβαστή που μπορεί να γίνει.
Κάποια στιγμή ο γιος ενός από τα θύματα του Νίκου Κοεμτζή πήγε και τον βρήκε στον πάγκο που πουλούσε το βιβλίο του. Στην αρχή ήταν επιθετικός. Θυμωμένος. Τελικά η συζήτησή τους κράτησε ώρες..
Είχαν πει πως θα ξαναμιλούσαν. Δεν πρόλαβαν.
Ο Νίκος Κοεμτζής άφησε την τελευταία του πνοή στις 23 Σεπτεμβρίου του 2011, σε ηλικία 73 ετών στο Μοναστηράκι, στον πάγκο με τα βιβλία του.
Ο Γιώργος Λιάνης πιστεύει πως οι συνθήκες της ζωής του είναι αυτές που τον οδήγησαν στο θάνατο. Όπως δήλωσε στο pontos-news.gr: «Έξω ο Νίκος ζούσε από τα λιγοστά έσοδα που έβγαζε από τα βιβλία του. Κάθε εβδομάδα αγόραζε από τη λαϊκή χόρτα, τα έβραζε και με το χυλό που έφτιαχνε περνούσε όλη την εβδομάδα. Καμιά φορά περνούσε από το γραφείο. Έφερνε πάντα στη γραμματέα μου λουλούδια που έκοβε εκείνος. Δεν μου ζητούσε ποτέ τίποτα όταν ερχόταν. Ό,τι του έδινα το έπαιρνε από τα χέρια της γραμματέως μου φεύγοντας. Εγώ μία φορά μόνο πήγα στο σπίτι του. Ένα δωμάτιο όλο κι όλο».
Η «διάλεξη» του Νίκου Κοεμτζή στο Πανεπιστήμιο
Κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας ο Γιώργος Λιάνης διηγήθηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. «Μια μέρα ήρθε και με βρήκε ο Νέστορας Κουράκης, ο καθηγητής Εγκληματολογίας και Σωφρονιστικής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, για να μεσολαβήσω να πάει ο Νίκος Κοεμτζής στη σχολή να μιλήσει στους φοιτητές του. Κάτι σαν διάλεξη. Του είπα πως μάλλον δεν θα θέλει, αλλά παρ’ όλα αυτά το συζήτησα μαζί του.
«-Εσύ τι λες να κάνω;
-Θα είναι πολύ δύσκολο. Να το ξέρεις.
-Γιατί;
-Θα πρέπει να μιλήσεις για όλα. Να καταθέσεις την αλήθεια σου όπως είναι. Βαθιά βγαλμένη από τα κόκαλά σου. Αν το κάνεις θα είναι οδυνηρό για σένα».
Την άλλη μέρα μου είπε να πω στον Κουράκη πως θα πάμε. Ήταν απίστευτο. Η αίθουσα κατάμεστη. Σε μια γωνιά ένα αναμμένο καντηλάκι και δίπλα μια φωτογραφία της Κατερίνας Γώγου… (Σε ένα ποίημα της από τη συλλογή Τρία κλικ αριστερά έγραφε: Είχαν δίκιο οι Κοεμτζήδες.)
«Ήταν απίστευτο αυτό που ζήσαμε εκείνη την ημέρα. Σήμερα μετανιώνω που δεν επέτρεψα στον Κουράκη να τραβήξουμε βίντεο. Ο Νίκος, όπως δεν τον είχα ξαναδεί. Έδινε την εντύπωση πως δεν ήταν εκεί, παρά μόνο η φυσική παρουσία του. Φύγαμε από τη σχολή στις δύο τα χαράματα. Φεύγοντας είπε: Λυτρώθηκα Γιώργο…
»Μετά το θάνατο του έφτασε στο σπίτι μου μια βαλίτσα δεμένη με καραβόσχοινο. Ήταν από τον Νίκο Κοεμτζή. Είχε μέσα και ένα τηλεγράφημα που είχε στείλει ο Νίκος με το οποίο μου κληροδοτούσε τα υπάρχοντά του. Το αρχείο του με τις φωτογραφίες και τα ποιήματά του.
»Στο τηλεγράφημα τόνιζε πως δεν θα ήθελε κανένας άλλος να διαχειριστεί το υλικό του. Μόνο ο Γιώργος Λιάνης. “Ο μόνος καλός μου φίλος”, έγραφε», αποκάλυψε ο πρώην υπουργός.
Είπε ακόμα πως είναι στα σχέδια του να γράψει ένα βιβλίο για τον Νίκο Κοεμτζή, χρησιμοποιώντας αυτό το υλικό αλλά και όσα ξέρει από πρώτο χέρι για τον ίδιο. Με μια πιο ξεκάθαρη ματιά, για όλους. Θύτη και θύματα…
Αγαθή Χατζή
