Γεωπολιτικές επιπτώσεις λόγω πανδημίας

Παγκοσμίως εξακολουθεί να εξαπλώνεται ραγδαίως ο κορονοϊός. Είναι επόμενο λοιπόν η ειδησεογραφία, τα σχόλια, τα αφιερώματα των ΜΜΕ να κυριαρχούνται από το θέμα της πανδημίας. Μέσα στα άλλα, υπάρχουν και προβλέψεις για τις οικονομικές επιπτώσεις που θα έχει η επιβολή παγκόσμιας επιχειρησιακής ακινησίας και τις εξ αυτής τυχόν γεωπολιτικές εξελίξεις.

Το περιοδικό «Le Point», στο τεύχος 2481 (12/3/2020) έχει ως κύριο θέμα το «πώς οι επιδημίες αλλάζουν την ιστορία».

Στο σχετικό αφιέρωμα υπάρχει συνέντευξη του Βάλτερ Σάιντελ, Αυστριακού καθηγητή της αρχαίας ιστορίας στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Stanford. Η ερώτηση του περιοδικού ήταν: «Οι γεωπολιτικές συνέπειες από τις επιδημίες είναι όπως αυτές των μεγάλων ανακαλύψεων και μπορεί να είναι δραματικές; Έχετε παραδείγματα;».

Ο καθηγητής απαντά καταφατικά και αναφέρει ως παράδειγμα το Ισλάμ. Κατά την άποψή του δεν θα είχε εξαπλωθεί αν δεν είχαν αποδεκατιστεί πληθυσμιακά από την πανώλη η Ανατολική Ρωμαϊκή (Βυζαντινή) Αυτοκρατορία και η Περσία, και αν, στη συνέχεια, δεν είχαν αποδυναμωθεί ακόμη περισσότερο από τον μεταξύ τους 30ετή πόλεμο!

Το εν λόγω ιστορικό γεγονός δεν είναι ευρύτερα γνωστό. Πράγματι, επί αυτοκράτορος Ιουστινιανού, περί το 542, από την πανώλη πεθαίνει το ένα τρίτο των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης και ολόκληρες πόλεις ερημώνονται, η γεωργία και η βιοτεχνία σταματούν, η Αυτοκρατορία αναστατώνεται.

Κατά τον ιστορικό Προκόπιο η πανώλη ξεκίνησε από την Αίγυπτο και πολύ γρήγορα έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, απλώθηκε στη Μικρά Ασία και από εκεί στην Περσία. Δυτικά έφτασε έως την Ιταλία και τη Σικελία.

Παράλληλα οι Πέρσες, όπως και οι Άβαροι, εποφθαλμιούν την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το 562 ο Χοσρόης Α΄ εισβάλλει στα εδάφη της και από τότε η ανακωχή εναλλάσσεται με τον πόλεμο. Από το 622 αρχίζει η αντεπίθεση του αυτοκράτορα Ηρακλείου εναντίον των Περσών. Μετά από πολυετή ανδραγαθήματα –για πολλούς ανάλογα του Μεγάλου Αλεξάνδρου– τους νικά, και στις 14 Σεπτεμβρίου 629 υψώνει τον Σταυρό του Χριστού στα Ιεροσόλυμα…

Ο Ηράκλειος νίκησε, όμως πανώλη και πόλεμος είχαν εξαντλήσει το στρατό του, όπως και το στρατό των Περσών. Παράλληλα το 630 ο Μωάμεθ κυριαρχεί σε όλη την Αραβία, το 632 αποθνήσκει και διάδοχός του αναλαμβάνει ο Αμπού Μπακρ. Αυτός αρχίζει να εφαρμόζει την επιταγή του Μωάμεθ περί παγκόσμιας επικρατήσεως της ιδρυθείσης από αυτόν θρησκείας, και ξεκινά τους επεκτατικούς πολέμους σε βάρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της Περσίας. Το Ισλάμ σύντομα κατακτά εδάφη της Αυτοκρατορίας στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, και βιαίως προσηλυτίζει τους λαούς τους. Παράλληλα καταλύει το βασίλειο των Περσών, το οποίο και εξισλαμίζει.

Κατά τον Αυστριακό καθηγητή η πανώλη και ο πόλεμος μεταξύ Βυζαντίου και Περσίας έφεραν αυτήν την παγκόσμια αλλαγή με το Ισλάμ. Σήμερα δεν αποκλείεται ο συνδυασμός της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης με τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων να οδηγήσει σε παγκόσμιες ανακατατάξεις, στις οποίες ένα από τα θύματα μπορεί να είναι η διασπασμένη και αποδυναμωμένη Ευρώπη.

Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος