Σε ένα μεγάλο τμήμα του κόλπου της Ελούντας στην Κρήτη, εκεί που ήταν η επικράτεια και το αστικό κέντρο του αρχαίου Ολούντος, πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Οκτώβριο υποβρύχια έρευνα αρχαιολογικής ομάδας την Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, σε συνεργασία με ομάδα γεωφυσικών από το Εργαστήριο Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών, εθελοντές δύτες και επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων.
Στόχος της υποβρύχιας έρευνας, που έγινε για τρίτη ερευνητική περίοδο, είναι να εντοπιστούν ποντισμένες αρχαιολογικές μαρτυρίες.
Η πόλη του Ολούντος παρακολουθείται με αρκετή σαφήνεια στις αρχαίες πηγές, κυρίως τις επιγραφικές. Οι σποραδικές σωστικές ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή του κόλπου, και ιδιαίτερα στην περιοχή των Αλυκών και του Πόρου, στο σημείο όπου ενώνεται η χερσόνησος της Κολοκύθας με την Κρήτη, δείχνουν τη χρήση του χώρου ήδη από τα προϊστορικά χρόνια. Η πόλη βρίσκεται σε ιδιαίτερη ακμή στα ιστορικά χρόνια μέχρι και την πρώτη βυζαντινή περίοδο, οπότε εγκαταλείπεται και πιθανότατα ξεκινά η βύθισή της.
Άποψη τρισδιάστατης απεικόνισης τμήματος του τείχους του αρχαίου Ολούντος βυθισμένου σήμερα στον όρμο του Πόρου (φωτ.: ΥΠΠΟΑ)
Μέχρι στιγμής έχουν εντοπιστεί και αποτυπωθεί βυθισμένα κτηριακά συγκροτήματα στους κόλπους Βαθύ και Μελισσός της Κολοκύθας, καθώς και αρχαία λατομεία σε τρία διαφορετικά σημεία της χερσονήσου. Σε ένα από αυτά, βρέθηκαν λαξευτές δέστρες και η πλατφόρμα φόρτωσης. Εντοπίστηκαν επίσης έρματα πλοίων, άγκυρες, τυχαίες απορρίψεις, ενδείξεις για ένα βυζαντινό ναυάγιο, καθώς και κατάλοιπα ενός νεώτερου ναυαγίου του 20ού αιώνα.
Στην περιοχή του Πόρου εντοπίστηκαν και αποτυπώνονται σταδιακά κατάλοιπα κτηρίων της αρχαίας πόλης, καθώς και τμήματα της οχύρωσής της, τόσο στις δύο πλευρές του ισθμού, όσο και στον παρακείμενο όρμο στα νοτιοδυτικά του, στου «Χαβά τον Λάκκο», σύμφωνα με το τοπικό τοπωνύμιο.
Λείψανα ποντισμένων κτηρίων στον βυθό του όρμου του Πόρου Ελούντας (φωτ.: ΥΠΠΟΑ)
Οι μαρτυρίες της επιφάνειας του βυθού και της ακτής συμπληρώνονται αντίστοιχα με τη διερεύνηση του υποπυθμένα της περιοχής με μεθόδους γεωφυσικής διασκόπησης (μαγνητική και ηλεκτρική τομογραφία), η οποία δείχνει την ύπαρξη δομών σε βάθος μέχρι -1.5μ. κάτω από τη στάθμη του βυθού.
Όλες οι πληροφορίες –περιλαμβάνονται και μαγνητικές και ηλεκτρικές τομογραφίες του βυθού– καταχωρίζονται στην ψηφιακή βάση γεωγραφικών δεδομένων, η οποία είναι συμβατή με την αντίστοιχη που αναπτύσσεται στο Γραφείο Κρήτης της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων για το σύνολο του ενάλιου πολιτιστικού αποθέματος του νησιού.