Το κανονικό σύνθημα κατέληγε: «κι εγώ δεν αισθάνομαι πολύ καλά», αλλά χρειάζεται διευκρινιστική αναπροσαρμογή. Τα συνθήματα του τοίχου είχαν συχνά καταλυτικό πνεύμα και προφητική δύναμη. Και οι δυο εκδοχές του τίτλου επιβεβαιώνουν ότι η επανάσταση είναι από καιρό στο σανατόριο. Τα τελευταία τριάντα και περισσότερα χρόνια επικράτησε ότι Άρχοντας είναι ο Πλούτος και η καλύτερη μέθοδος να τον αποκτήσεις είναι ο νεοφιλελευθερισμός. Ωστόσο φαίνεται ότι τελευταία φυσάει αλλιώς. Όλο και περισσότεροι δυσφορούν. Στις αρχές του περασμένου μήνα, 2-5 Οκτωβρίου, σε μια δημοσκόπηση, σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 5.000 ατόμων σε 5 δυτικές χώρες, τέθηκε το ερώτημα: «Η κοινωνία έχει ανάγκη από ένα άλλο σύστημα εκτός από το νεοφιλελεύθερο;». Οι απαντήσεις:
ΝΑΙ ΟΧΙ
Ιταλία: 80% 20%
Γαλλία: 73% 27%
Γερμανία: 61% 39%
ΗΠΑ: 60% 40%
Βρετανία: 58% 42%
Η δημοσκόπηση έγινε από την εταιρία IFOP για λογαριασμό του γαλλικού παραρτήματος του ρωσικού ιστολογίου Sputnik. Τα ανωτέρω αποτελέσματα εξηγούν την ταραχώδη εποχή μας, αλλά δεν προαναγγέλλουν την ανατροπή του καπιταλισμού ·οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να γυρίσουν από το άλλο πλευρό και να συνεχίσουν τον ύπνο τους. Η δημοσκόπηση διαπιστώνει απλώς ότι το νεοφιλελεύθερο πρόσωπο κακογέρασε, γρήγορα, άσχημα, αντιπαθητικά. Είναι ώρα να το θάψεις και να πας σε κάτι άλλο.
Ο σεμνός (εξ ου και άγνωστος) φιλόσοφος Κώστας Παπαϊωάννου (1925-1981), ένας από αυτούς που διέφυγαν με τη βοήθεια του Γαλλικού Ινστιτούτου από την Ελλάδα του εμφυλίου (Καστοριάδης, Σβορώνος κ.ά), σημειώνει ότι ο καπιταλισμός παράγει πλούτο πολύ ταχύτερα από τα μαρξιστικά σχήματα, όπου αυτά επικράτησαν. Ο Παπαϊωάννου ήταν μαρξιστής, σφοδρός επικριτής του σταλινισμού και κριτικός στον ίδιο τον Μαρξ, τουλάχιστον τριάντα χρόνια πριν οι δυτικοί αριστεροί διανοούμενοι ανακαλύψουν και τολμήσουν να αντιπαρατεθούν στα γκουλάγκ. Η εκτίμηση του Κ. Παπαϊωάννου για την ικανότητα του καπιταλισμού να παράγει γρήγορα πλούτο επιβεβαιώνεται από την κεραυνοβόλα ανάπτυξη της Κίνας.
Η εισβολή των ξένων κεφαλαίων ήταν θυελλώδης και ήταν η βάση της κατακόρυφης ανάπτυξης.
Αλλά ταυτόχρονα διαψεύδει κατηγορηματικά και απόλυτα το ιδεολόγημα ότι η «ελεύθερη αγορά» αυτορυθμίζεται, ότι είναι προϋπόθεση της ομαλής λειτουργίας του καπιταλισμού και ότι το κράτος είναι βάρος και εμπόδιο της ανάπτυξης και ευημερίας. Αντίθετα, το κινέζικο παράδειγμα είναι μια άνευ προηγουμένου παρατεταμένη περίπτωση «ελεγχόμενου καπιταλισμού». Η πολιτική ηγεσία, ο σχεδιασμός, ο απόλυτος έλεγχος της οικονομίας, ανήκει αποκλειστικά στο κράτος που, επί της ουσίας, υπόκειται στο Κομμουνιστικό Κόμμα και αυτό επιτρέπει στον σημαντικό ιδιωτικό τομέα να λειτουργεί, υπό τον αυστηρό έλεγχό του.
Όπως ο καπιταλισμός άλλαξε πολλά πρόσωπα στα περίπου 400 χρόνια της ζωής του, έτσι και το «άλλο» σύστημα είναι λογικό ότι μπορεί να πάρει πολλές διαφορετικές μορφές, πιο άσχημες ή πιο ελκυστικές από το αποτυχημένο πρόσωπο της Σοβιετικής Ένωσης. Ζούμε σε μια εποχή όπου οι πόλεμοι, οι συμμαχίες, οι κοινωνίες, οι πολιτικές, αλλάζουν, όπως τα φίδια πετάνε το παλιό δέρμα τους, μεταμορφώνονται. Τίποτα δεν είναι απολύτως «καθαρό» και σταθερό, επικρατούν ρέουσες, υβριδικές μορφές. Τα συστήματα λειτουργίας και διακυβέρνησης, ανθρώπινα κατασκευάσματα, μεταβάλλονται όταν οι συνθήκες αλλάζουν.
Πού θα κατασταλάξει το καθεστώς στην Κίνα, θα το δουν οι επόμενες γενιές.
Η κρίση, στον ευρύ Δυτικό χώρο, δεν ήρθε ταυτόχρονα στην Ανατολική και Δυτική Ευρώπη, περιλαμβάνοντας και τις ΗΠΑ. Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ δημιούργησε την εντύπωση της τελικής νίκης, όχι γενικώς του καπιταλισμού, αλλά των ΗΠΑ φέρνοντας το «Τέλος της Ιστορίας». Το «Τέλος» ονειρεύτηκαν και οι Ναζί με το χιλιόχρονο Ράιχ, αλλά και οι κομμουνιστές με την αταξική κοινωνία, αιώνιο ακύμαντο παράδεισο, τόσο κοντά στο θάνατο. Ψευδαισθήσεις.
Η διαμάχη των Δυτικών χωρών με τη Ρωσία και ο ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας καθορίζουν στο παρόν τη ζωή μας. Μια ματιά στο πρόσφατο παρελθόν δείχνει καθαρά ότι διαφορετικά συστήματα έχουν όμοιες συμπεριφορές σε παρόμοιες συνθήκες. Ο ισχυρός καταφεύγει στη βία, ως εύκολη λύση, για να επιβληθεί, από αρχαιοτάτων χρόνων, ανεξάρτητα από διακηρύξεις, ιδεολογίες, πολιτικά συστήματα. Οι διαπραγματεύσεις είναι για τους ισοδύναμους ή επιβάλλονται στον αδύναμο για να υπογράψει την ήττα του. Επιστροφή στον Θουκυδίδη. Ο ισχυρός κάνει ό,τι κάνει, επειδή μπορεί. Το ξεκαθάρισαν οι δημοκρατικοί Αθηναίοι στους κατοίκους της Μήλου, πριν τους σφάξουν.
Από την εποχή των Φαραώ και του Περικλή ως τον Λουδοβίκο ΙΔ, βασιλιά Ήλιο, τον Κινέζο αυτοκράτορα, τον Τσάρο και σήμερα τις κυρίαρχες ελίτ, ο κανόνας είναι ότι ο κυβερνήτης είναι ένας ή μια ελάχιστη, μικρή ομάδα. Η πρώτη, ίσως και καλύτερη στη λειτουργία της, Δημοκρατία της Αθήνας ήταν «ενός ανδρός αρχή» του Περικλή, κατά τον Θουκυδίδη. Τότε, τουλάχιστον, λογοδοτούσε στο λαό. Σήμερα οι Ρότσιλντ, οι Ροκφέλερ, η κυβερνώσα ελίτ, δεν εμφανίζονται καν στην πολυκοσμία των «εκλεκτών» σε διάφορες Λέσχες Μπίντελμπεργκ όπου συνωστίζεται το υπηρετικό προσωπικό «πρώτης τάξης». Ο Σι Ζιπίνγκ έγινε αιωνόβιος ηγέτης… Έως ότου χάσει την «εύνοια του Ουρανού» και ανατραπεί, κατά την κινέζικη διατύπωση της αποπομπής του εκάστοτε αποτυχημένου αυτοκράτορα.
Προφανώς η ανάγκη του να αναδειχθεί αιωνόβιος, υποδηλώνει την ύπαρξη αντιπολίτευσης…
Οι ελίτ είναι μια χαρά, λέει ο τίτλος, παραπλανώντας και επιβεβαιώνοντας την πραγματικότητα. Οι ελίτ κατάφεραν το φαινομενικά αδύνατο. Προστίθενται κάθε χρόνο νέοι δισεκατομμυριούχοι στους παλιούς, διατηρούνται οι υψηλότατες αμοιβές των ανώτατων στελεχών. Αυξάνονται οι φτωχοί, οι κατώτερες αμοιβές μένουν χαμηλές, και οι αντιδράσεις υπό έλεγχο. Η ανάπτυξη (στη Δύση) φυτοζωεί. Τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα περιμένουν, όπως οι πληβείοι της Ρώμης, τα κυβερνητικά επιδόματα που καθιέρωσαν οι Συγκλητικοί του ΣΥΡΙΖΑ, για τον επιούσιο άρτο. Οι ελίτ, ανέμελες, σαν τη βασίλισσα που όταν η απλή διαμαρτυρία κάτω από το μπαλκόνι της γινόταν εξέγερση και μετατρέπονταν σε επανάσταση, διαμήνυε με τον υπηρέτη ότι «η Βασίλισσα κεντάει» (από το θεατρικό έργο Το Μπαλκόνι του Ζαν Ζενέ).
Απόστολος Αποστολόπουλος
