Οι αιματοβαμμένες εργατικές εξεγέρσεις στο Σικάγο στα τέλη του 18ου αιώνα και οι αγώνες που ακολούθησαν σε ολόκληρο τον κόσμο έως τη δικαίωση των αιτημάτων της εργατικής τάξης για καλύτερες συνθήκες εργασίας «χάρισαν» στην 1η Μαΐου τον τίτλο της εργατικής Πρωτομαγιάς. Ωστόσο είναι και γιορτή της άνοιξης, με πρωταγωνιστή το μαγιάτικο στεφάνι το οποίο συμβολίζει την αναγέννηση της φύσης. «Είναι μια ημέρα νίκης του καλοκαιριού κατά του χειμώνα. Του καλοκαιριού, όμως, με την έννοια του καλού καιρού, της βλάστησης της γης και κατ’ επέκταση της νίκης της ζωής κατά του θανάτου», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Σταυρούλα Πισιμίση, λαογράφος του «Μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης Αγγελική Χατζημιχάλη».
Πιμίση: Υπάρχει η δοξασία ότι ο Μάιος τα κάνει όλα νέα, μια νέα ζωή αρχίζει για τον άνθρωπο και τη φύση. Είναι ο μήνας με μαγικές ιδιότητες, θα λέγαμε.
Η επικράτηση της λαϊκής γιορτής κάθε 1η Μαΐου τοποθετείται ανάμεσα στον 12ο και 15ο αιώνα, την περίοδο επίδρασης των Φράγκων, οπότε έχουμε ουσιαστικά μεταφορά του εορτασμού της άνοιξης από την 1η Μαρτίου.
Κάθε τόπος και ένα έθιμο
Η ημέρα έχει άρωμα ανθισμένων λουλουδιών στα μαγιάτικα στεφάνια. Αυτή τη δροσιά της βλάστησης, της αναγέννησης της φύσης, οι άνθρωποι θέλουν να τη νιώσουν από κοντά, να τη μεταφέρουν στον χώρο τους. «Υπάρχει όμως μια διαφοροποίηση των ανθρώπων της πόλης και της υπαίθρου. Ο άνθρωπος της πόλης φτιάχνει στεφάνια από λουλούδια ως σύμβολα της άνοιξης και της χαράς. Αντιθέτως, ο ο άνθρωπος που ζει στην ύπαιθρο, τουλάχιστον κάποια χρόνια πριν, έφτιαχνε στεφάνια από πρασινάδες, αλλά με καρπούς, σκόρδο (για τη βασκανία) και αγκάθι (για τον εχθρό) ή τσουκνίδα, σε κάποια μέρη», επισημαίνει η Σταυρούλα Πισιμίση, τονίζοντας ότι γενικά το δίπολο ζωή-θάνατος υπάρχει σε πάρα πολλές τελετές μέσα στον λαϊκό πολιτισμό.
(Φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Μαργαρίτα Κιάου)
Σε κάποιες περιοχές, όπως στη Σέριφο, αποβραδίς κρεμούν στην πόρτα στεφάνια από τσουκνίδα, λουλούδια και σκόρδο, ενώ στη Σύμη βάζουν κλωνάρια ελιάς, αγκαθιού, μαύρης συκιάς και ταυτόχρονα οργανώνουν ομαδικές τελετές που πιστεύουν ότι θα φέρουν στο χωριό τη χαρά, την ευλογία, τη δημιουργία.
Στην Πάργα τα παιδιά ανήμερα της Πρωτομαγιάς πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι, τραγουδούν το τραγούδι του Μαγιού και κρατάνε στα χέρια τους κλωνάρια πορτοκαλιάς ή νεραντζιάς γεμάτα άνθη. Στην Κέρκυρα περιφέρουν έναν κορμό από τρυφερό κυπαρίσσι. Τον έχουν τυλιγμένο με κίτρινες μαργαρίτες και άλλα άνθη και του κρεμάνε και ένα στεφάνι από χλωρά κλαδιά, κορδέλες, μαντίλια προκειμένου να μεταδοθεί το μήνυμα της χαράς, της άνοιξης.
Στον Άγιο Λαυρέντιο στον Βόλο στολίζουν ένα παιδάκι με λουλούδια. Και στη Ναύπακτο το μαγιόπουλο ενσαρκώνει ένα παιδί το οποίο συνοδεύουν γέροι φουστανελάδες που κουβαλάνε κουδούνια στολισμένα με άνθη ιτιάς. Στην Εύβοια συνδυαστικά με τα λουλούδια γίνεται και παράκληση για βροχή με στόχο την καρποφορία, ενώ στην Πορταριά, αλλά και στο Ζαγόρι της Ηπείρου, μεταμφιέζονται πέντε πρόσωπα και πηγαίνουν πομπή στο χωριό και κάνουν μια παράσταση που συμβολίζει τη ζωή και το θάνατο.
Στα δε Άγραφα υπάρχει ένα έθιμο για την ανανέωση του σπιτιού. Οι νοικοκυρές αποβραδίς αδειάζουν τα δοχεία που υπάρχουν στο σπίτι είτε περιέχουν νερό, κρασί είτε οτιδήποτε άλλο και το πρωί τα κορίτσια πηγαίνουν με τις στάμνες να φέρουν το καινούργιο νερό. Τέλος, στην Κοζάνη κόβουν λυγαριά και την τυλίγουν στη μέση τους για να είναι ευλύγιστοι και δυνατοί.
- Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ / Κάτια Παπαδοπούλου.