Για τη Σμύρνη, την καταστροφή της και το διωγμό των Ελλήνων κατοίκων της, έχουν γραφτεί πολλά (ιστορικά, μυθιστορήματα, κ.ά.) αξιόλογα βιβλία. Όμως το «νεογέννητο» δίτομο έργο Η Προκυμαία της Σμύρνης – Ανιχνεύοντας ένα σύμβολο προόδου και μεγαλείου που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καπόν, στην Αθήνα, είναι μοναδικό στο είδος του και στη διεθνή βιβλιογραφία. Συγγραφείς του έργου είναι οι σμυρναϊκής καταγωγής Γιώργος Πουλημένος (αναλυτής-προγραμματιστής) και Αχιλλέας Χατζηκωνσταντίνου (ειδικός στα γεωγραφικά πληροφοριακά συστήματα, μελετητής της σμυρναίικης ιστορίας και τοπογραφίας).
Το δίτομο έργο αποτελεί καρπό πολυετούς και επίπονης προσπάθειας των συγγραφέων.
Η μοναδικότητά του έγκειται στο ότι αποτελεί μια πρωτότυπη παρουσίαση της περίφημης Προκυμαίας της Σμύρνης. Από την ολοκλήρωση του έργου το 1875 έως την πυρπόληση της Σμύρνης το 1922, το θαλάσσιο μέτωπο, γνωστό ως «Κε», με τα πολυτελή μέγαρα, τα θέατρα και τα καφενεία, τα ξενοδοχεία και τα προξενεία και βέβαια το λιμάνι, έγινε η πιο χαρακτηριστική εικόνα της κοσμοπολίτικης πόλης και το σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής.
Το έργο παρουσίασε στη διάρκεια περιδιάβασης στον φυσικό του χώρο, το θρυλικό «Κε» (Quais) κατά τον 19ο αιώνα (λεωφόρος Κεμάλ Ατατούρκ) σήμερα, ο Αχιλλέας Χατζηκωνσταντίνου, σε περίπου 50 μέλη της Πολιτιστικής Εταιρείας «Πανόραμα», που ταξίδεψαν ειδικά στη Σμύρνη από την Αθήνα με επικεφαλής την ιστορικό Μαριάννα Κορομηλά.
Το βιβλίο αναφέρεται διεξοδικά στην προκυμαία της Σμύρνης, εκεί όπου γράφτηκε, πριν από 96 χρόνια, ο επίλογος της καταστροφής της πόλης και των Ελλήνων κατοίκων της το 1922. Η προκυμαία ήταν ένα τεράστιο για την εποχή του (1869-75) κατασκευαστικό έργο, και παράλληλα ο καθρέφτης της πόλης. Φιλοξένησε, σύμφωνα με τον Αχιλλέα Χατζηκωνσταντίνου, στα 3.350 μέτρα του μήκους του, όλων των ειδών και χρήσεων κτίσματα, όπως κατοικίες, προξενεία, λέσχες, κινηματοθέατρα, καφεζυθοπωλεία, ξενοδοχεία, γραφεία, αποθήκες, τράπεζες και κρατικές υπηρεσίες. Σήμερα ο επισκέπτης βλέπει ελάχιστα από αυτά, ως αποτέλεσμα τόσο της καταστροφικής πυρκαγιάς του Σεπτεμβρίου του 1922 όσο –και κυρίως– της ξέφρενης ανοικοδόμησης της περιόδου 1950-70 που άλλαξε πλήρως την εικόνα του παραλιακού μετώπου της πόλης. Επιπλέον, σήμερα έχει μεταβληθεί ακόμα και η ίδια η τοπογραφία της προκυμαίας, μετά τα έργα της επιχωμάτωσης της δεκαετίας του 1990, με αποτέλεσμα να χαθεί η ζωτικής σημασίας επαφή της με τη θάλασσα.
Το δίτομο έργο των Πουλημένου και Χατζηκωνσταντίνου παρουσιάζει με πρωτότυπο και εποπτικό τρόπο το «Κε» ως –όπως σημειώνουν οι συγγραφείς– «ένα ενιαίο αρχιτεκτονικό, τοπογραφικό και ιστορικό σύνολο».
Οι συγγραφείς του βιβλίου αξιοποίησαν το σύνολο των διαθέσιμων πηγών (βιβλιογραφία, Τύπο, φωτογραφίες, χάρτες, εμπορικούς οδηγούς κ.ο.κ.) στην Ελλάδα και διεθνώς. Μελετήθηκαν εκατοντάδες καρτ-ποστάλ και πανοράματα, όπου αποτυπώνονται τα μεγαλοπρεπή ιδιωτικά μέγαρα, θέατρα, καφέ, προξενεία, λέσχες και ξενοδοχεία του «Κε», καθώς και η ζωηρή κίνηση του λιμανιού. Πρόκειται για τις διαφορετικές πτυχές του δημόσιου και ιδιωτικού βίου της Σμύρνης, μιας σημαντικής πόλης-κόμβου που, αν και βρισκόταν στην Ανατολή, ανέπνεε για αιώνες τον αέρα της Δύσης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ιστορία των ενοίκων του «Κε», που αποτελούσαν μέλη μίας δυναμικής, πολυεθνικής κοινωνίας.
(Φωτ.: levantineheritage.com)
Με βάση αυτά, το καθένα από τα 200 και πλέον κτίσματα που καταγράφηκαν μελετήθηκε και σχεδιάστηκε ξεχωριστά, ενώ με τη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας επιχειρήθηκε για πρώτη φορά μια συνολική ανασύσταση του παραλιακού μετώπου της Σμύρνης, που συμπληρώνεται με πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
Στην περιδιάβαση στο «Κε» για την παρουσίαση του βιβλίου αναβίωσε η «χρυσή εποχή» της πρωτεύουσας της Ιωνίας.
Ο Αχιλλέας Χατζηκωνσταντίνου αναφέρθηκε διεξοδικά στην ιστορία της περιοχής και έκανε στάσεις στα 14 κτήρια του «Κε» της προ του 1922 εποχής, που σώζονται σήμερα πλήρως ή μερικώς. Κατά τη διάρκεια της περιδιάβασης στην ιστορική προκυμαία της Σμύρνης τα μέλη της Πολιτιστικής Εταιρείας «Πανόραμα» επισκέφθηκαν το Γενικό Προξενείο της Ελλάδος, όπου έτυχαν εγκάρδιας υποδοχής από την γενική πρόξενο, Αργυρώ Παπούλια. Η πρόξενος τους μίλησε για την ιστορία του Προξενείου, τις περιοχές της δικαιοδοσίας του και το ρόλο που επιτελεί. Τόνισε ότι στόχος που υπηρετείται μέσα από πολιτιστικές, εμπορικές και άλλες δραστηριότητες, είναι η προώθηση των θέσεων της Ελλάδος και η καλλιέργεια σχέσεων φιλίας και συνεργασίας μεταξύ των λαών των δύο χωρών. Ο Αχιλλέας Χατζηκωνσταντίνου και η Μαριάννα Κορομηλά πρόσφεραν στην Αργυρώ Παπούλια το δίτομο έργο, για τη βιβλιοθήκη του Γενικού Προξενείου.
Τα μέλη της Πολιτιστικής Εταιρείας «Πανόραμα» ξεναγήθηκαν στο αρχαιολογικό μουσείο και στην αρχαία αγορά από τη Μαριάννα Κορομηλά, και πριν αναχωρήσουν για την Αθήνα επισκέφθηκαν σωζόμενες από την πριν το 1922 περίοδο οικίες στον Μπουρνόβα και στον Βουτζά.
► Το δίτομο έργο Η Προκυμαία της Σμύρνης – Ανιχνεύοντας ένα σύμβολο προόδου και μεγαλείου θα παρουσιαστεί στην Αθήνα στις 4 Δεκεμβρίου (19:00), σε ειδική εκδήλωση στο αμφιθέατρο Cotsen Hall της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών. Θα μιλήσουν οι: Κώστας Σταματόπουλος (ιστορικός-συγγραφέας), Μαριάννα Κορομηλά (ιστορικός), Ανδρέας Γιακουμάτος (καθηγητής ΑΣΚΤ), Γιάννης Μετζικώφ (σκηνογράφος-ενδυματολόγος), και οι συγγραφείς.
- Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Α. Βικέτος.