Το ζήτημα των δεκάδων ναυαγίων –στην πλειονότητά τους είναι αρχαιοελληνικά, ρωμαϊκά και ιλλυρικά πλοία– που βρίσκονται στα ανοιχτά των ακτών της Αλβανίας φέρνουν στη δημοσιότητα ευρωπαϊκά μέσα, καθώς πρόκειται για μια ιδιαίτερα κερδοφόρα «επιχείρηση» για τους κυνηγούς των αρχαίων θησαυρών. Μετά την πτώση του καθεστώτος του Εμβέρ Χότζα αρχαιοκάπηλοι άρχισαν να διαθέτουν στις παράνομες αγορές έργων τέχνης πολύτιμα αντικείμενα, ενώ το «κυνήγι» συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, σύμφωνα με τον ενάλιο αρχαιολόγο Μόικομ Τζέκο.
Στην Αλβανία ένας αμφορέας που βρισκόταν στη θάλασσα εκτιμάται στα 100 ευρώ, ωστόσο η τιμή του εκτοξεύεται στα ύψη στις ξένες αγορές.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μόικομ Τζέκο ο ίδιος έχει ανακαλύψει ένα ρωμαϊκό πλοίο του 2ου αι. π.Χ. το οποίο ήταν γεμάτο με αμφορείς. Παρόμοιου είδους αντικείμενα, σημειώνει, σήμερα έχουν εντοπιστεί να κοσμούν ακριβά εστιατόρια στην Αλβανία, ή να βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές.
Στο στόχαστρο των αρχαιοκάπηλων βρίσκονται και νεότερα ναυάγια, καθώς τα μεταλλικά τους τμήματα πωλούνται στη μαύρη αγορά των μετάλλων μιας και συνήθως είναι κατασκευασμένα από καλής ποιότητας χάλυβα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η καμπάνα του βυθισμένου το 1918 SS Linz που κατέληξε σε ιδιωτική συλλογή στην Αυστρία, και τα πολύτιμα αντικείμενα του ιταλικού πλωτού νοσοκομείου Πο που πωλήθηκαν προς 5.000 ευρώ. Επιπλέον, οι αρχαιολόγοι το 2013 διαπίστωσαν ότι δεν είχε μείνει τίποτα από το ατμόπλοιο Pozcony που βυθίστηκε το 1916 έξω από το Δυρράχιο, καθώς σε πολλές περιπτώσεις οι αρχαιοκάπηλοι χρησιμοποιούν δυναμίτιδα.
Μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο, ο ιστορικός τέχνης Νεριτάν Τσέκα εξήγησε ότι στη λεηλασία των ναυαγίων εμπλέκονται αλβανικές αλλά και διεθνείς σπείρες. Το θέμα απασχολεί έντονα τις αρμόδιες αλβανικές Αρχές αλλά και την αρχαιολογική κοινότητα, ωστόσο η χώρα εξακολουθεί να μην έχει τα κονδύλια για να προστατεύσει τους αρχαιολογικούς θησαυρούς που σε ορισμένα ναυάγια είναι αμύθητοι.
Τον περασμένο Ιούνιο πέρασε νόμος που χαρακτηρίζει τα αρχαία ναυάγια εθνική πολιτιστική κληρονομιά, γι’ αυτό και οι ερευνητές δύτες θα πρέπει να διαθέτουν ειδική άδεια.
Ο ετήσιος τζίρος από το διεθνές παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων εκτιμάται στα 3,5 δισ. ευρώ. Ωστόσο παραμένει ακόμα άγνωστο πόσο «κοστίζει» η δράση των αρχαιοκάπηλων στα ανοιχτά των ακτών της Αλβανίας.
- Με πληροφορίες από La Repubblica, AFP, TV5 News / Μετάφραση για το ΑΠΕ-ΜΠΕ: Γιώργης-Βύρων Δάβος.