Ο γεωγραφικός χώρος της Μικράς Ασίας κατά τη διάρκεια των αιώνων αποτέλεσε ένα χωνευτήρι πολιτισμών και μια φυσική γέφυρα ανάμεσα στην αστική ενδοχώρα και στην Ευρώπη. Η έλευση των Ελλήνων αποτέλεσε σαφώς το ξεκίνημα μιας νέας περιόδου για την περιοχή. Έτσι το επίθετο ιωνικός με την έννοια του γεωγραφικού όρου εξέφραζε, και συνεχίζει να εκφράζει, το σύνολο της πολιτιστικής δράσης των Ελλήνων που αποίκισαν αρχικά τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας αλλά σύντομα εξαπλώθηκαν σε σχεδόν ολόκληρη τη μικρασιατική χερσόνησο.
Ο συγκεκριμένος πολιτισμός, φορέας ενός κοσμοπολίτικου πνεύματος, κατάφερε να αντέξει τέσσερις κατακτήσεις μέχρι να σβήσει, πληθυσμιακά τουλάχιστον, το 1922.
Αυτό το αποτύπωμα του ελληνισμού σε έναν χώρο που ορίζεται στα βόρεια από την περιοχή της Προύσας και φτάνει στα νότια μέχρι τη χερσόνησο της Ερυθραίας επιχείρησε να «χαρτογραφήσει» η έρευνα που ξεκίνησε το 2010 από διεπιστημονική ομάδα που θέλησε να καταγράψει και να αποτυπώσει το οικιστικό απόθεμα των ελληνικών κοινοτήτων. Η ομάδα που εργάστηκε στο πρόγραμμα πήγε στην περιοχή της Προποντίδας και της Ερυθραίας και συγκέντρωσε στοιχεία για την αρχιτεκτονική και την ιστορία, αρχειακό υλικό καθώς και μαρτυρίες για έντεκα οικισμούς.
Για το ερευνητικό έργο που είχε την υποστήριξη του Οικουμενικού Πατριάρχη, του υπουργείου Εσωτερικών (Μακεδονίας-Θράκης) και της Εταιρείας Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, υπεύθυνη ήταν η δρ Ελένη Γαβρά, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, ενώ επιστημονικός υπεύθυνος του ιστορικού μέρους ήταν ο αναπληρωτής καθηγητής Ιάκωβος Μιχαηλίδης.
Τα αποτελέσματα του ερευνητικού έργου «Πολιτισμικό και οικιστικό απόθεμα των ελληνικών κοινοτήτων της Μικράς Ασίας», το οποίο αναδεικνύει την αστική ζωή και την κοινωνική οργάνωση, την αρχιτεκτονική όψη, την εκπαιδευτική παρουσία και την οικονομική συμβολή των ελληνικών κοινοτήτων, θα παρουσιαστούν αύριο στις 19:30 στην αίθουσα διαλέξεων της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών στη Θεσσαλονίκη.