Υπάρχουν τρεις εικόνες για να δει κανείς μια νέα μικρή Γιάλτα. Και ο φόβος είναι μη βρεθεί στη λάθος πλευρά των νέων, αδιαφανών, συνόρων. Η πρώτη εικόνα είναι η μεγάλη: Λίγους μήνες πριν πεθάνει, ο διάσημος Αμερικανός γεωπολιτικός Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι είχε γράψει ένα άρθρο στο American Interest στο οποίο διαπίστωνε πως η αμερικανική μοναξιά στην κορυφή της διοίκησης του κόσμου είχε τελειώσει. Του λοιπού, η Αμερική θα έχει συγκάτοικο. Μπορεί, έλεγε ο Μπρεζίνσκι, να είμαστε η πιο ισχυρή δύναμη στον κόσμο, αλλά δεν μπορούμε να τον διοικήσουμε μόνοι μας.
Πρότεινε τη συνδιοίκηση σε συνεργασία με την Ρωσία και την Κίνα. Αλλά, επειδή θεωρούσε πως ήταν δύσκολη η τριμερής, έγραψε πως θα έπρεπε η Αμερική να συνεργαστεί είτε με τη Ρωσία είτε με την Κίνα.
Οι εξελίξεις στη διεθνή σκηνή δείχνουν πως ο Μπρεζίνσκι είχε δίκαιο. Υπάρχει κανείς σήμερα που πιστεύει πως οι ΗΠΑ μπορούν να διοικήσουν μόνες τον κόσμο;
Αλλά και οι σχέσεις μεταξύ των τριών ισχυρών δυνάμεων αποτελούν ένα πολύπλοκο ασταθές φαινόμενο. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε πως και στη Φυσική το πρόβλημα της ισορροπίας ανακύπτει μεταξύ τριών σωμάτων.
Πάντως, κάποιας μορφής συνεννόηση, αργά ή γρήγορα θα επέλθει. Και η συνεννόηση προϋποθέτει επαναδιαπραγμάτευση των δικών μου και των δικών σου. Δεν είναι αυτό μια Νέα Γιάλτα;
Η δεύτερη είναι η μεσαία εικόνα: Το οπτικό πεδίο σ’ αυτήν την εικόνα είναι η Ευρώπη, τα Βαλκάνια, η κεντρική Ασία και η Μέση Ανατολή.
Η Μέση Ανατολή βρίσκεται σε αναταραχή. Ο συριακός πόλεμος έχει ήδη μπει στη μετά ISIS εποχή. Η Τουρκία απειλεί να αλλάξει στρατόπεδο, οι Αμερικανοί φέρονται σαν αρσακειάδες. Οι ισορροπίες στην περιοχή ανατρέπονται και κύριος ρυθμιστής εμφανίζεται η Ρωσία. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως οι ΗΠΑ δεν ενδιαφέρονται για την περιοχή γι αυτό και η συμπεριφορά τους αυτή. Μάλλον δεν είναι έτσι.
Πρώτον διότι αν δεν ενδιαφερθούν για όλες τις περιοχές του πλανήτη τότε δεν θα είναι υπερδύναμη. Θα αυτοϋποβιβαστούν σε απλή δύναμη. Το θέλουν;
Δεύτερον, αν δεν ενδιαφέρονταν για την περιοχή δεν θα ενδιαφέρονταν και για την συμπεριφορά της Τουρκίας. Δεν θα τους ενδιέφερε το ΝΑΤΟ. Άρα και για το αν η Τουρκία θα έφευγε από το ΝΑΤΟ.
Τρίτον, ακόμη και σήμερα μεγάλο μέρος της αμερικανικής ελίτ ενδιαφέρεται για την τύχη του Ισραήλ. Με την Αμερική απούσα από την περιοχή, το Ισραήλ μόνο του δύσκολα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τις σύνθετες καταστάσεις.
Οι ΗΠΑ είναι παρούσες στην περιοχή, δεν θα αποχωρήσουν αλλά και δεν μπορούν να τη διαχειριστούν μόνες τους. Θα έρθουν σε μια συνεννόηση με τη Ρωσία.
Νά τη πάλι η νέα Γιάλτα.
Στα Βαλκάνια, τα ανατολικά –ας τα ονομάσουμε έτσι– είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα δυτικά, οι έξι δηλαδή χώρες (Αλβανία, FYROM, Σερβία, Κοσσυφοπέδιο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο) θέλουν να μπουν στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ. Επειδή υπάρχουν πολλά προβλήματα (ορισμένες περιοχές όπως το Κοσσυφοπέδιο δεν αναγνωρίζεται από χώρες της ΕΕ) καθιερώθηκε η ονομασία WB6 (Western Balkans 6 – Δυτικά Βαλκάνια 6). Αλλά τα έξι μάλλον γίνονται πέντε. Η Ισπανία επ’ ουδενί θέλει να προχωρήσει η διαδικασία με το Κοσσυφοπέδιο, το οποίο βλέπει όπως τη δική της Καταλονία. Βλέπετε, οι σοβαρές χώρες έχουν πολιτική και επιμένουν στην εφαρμογή της.
Τα κύρια χαρακτηριστικά στα δυτικά Βαλκάνια είναι η έξαρση των εθνικισμών και αλυτρωτισμών, η διαφθορά, η διακίνηση ναρκωτικών, η παρακμή, η υποχώρηση του τρόπου διακυβέρνησης, ο ισλαμικός φονταμενταλισμός, ο κίνδυνος από την επιστροφή τζιχαντιστών από τη Μέση Ανατολή, η θρησκευτική αντιπαράθεση ακόμη και μεταξύ ορθοδόξων (Σκόπια-Σερβία-Βουλγαρία), η παρουσία της Τουρκίας, της Σαουδικής Αραβίας αλλά και του Ιράν.
Σε μια συνάντηση που έγινε τέλη Νοεμβρίου στην Ουάσινγκτον, την οποία οργάνωσε το Atlantic Council, διαπιστώθηκε πως οι Αμερικανοί άφησαν μια τρύπα στα Βαλκάνια την οποία επιχείρησε να καλύψει η Ρωσία. Κατά τους Αμερικανούς, η Ρωσία βρίσκεται πίσω από τα αποτυχημένα πραξικοπήματα στο Μαυροβούνιο και τη FYROM.
Το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ ενοχλεί η επιρροή που έχει η Ρωσία στη Σερβία. Μια επιρροή που γίνονται συντονισμένες προσπάθειες να περιοριστεί αν όχι να εξαλειφθεί.
Στην ίδια συνάντηση προτάθηκε η επιστροφή των Αμερικανών στη βάση Bondsteel του Κοσσυφοπεδίου διαψεύστηκε ότι θα συμβεί, από την αμερικανική πρεσβεία στο Βελιγράδι. Ωστόσο, υπάρχουν και επίσημες δηλώσεις για το αμερικανικό ενδιαφέρον για την περιοχή.
Η Ρωσία δεν θέλει να φέρει τα Βαλκάνια στην αγκαλιά της, ούτε έχει τα μέσα για να το κάνει. Θέλει απλώς να παρεμποδίσει τη Δύση. Να της πει «είμαι κι εγώ εδώ». Να ληφθεί υπόψη κατά τη διαδικασία σταθεροποίησής τους. Και είναι διατεθειμένη να αξιοποιήσει τις νέες τεχνολογίες σε κρυφές προσπάθειες για υπονόμευση της τοπικής πολιτικής, επιθέσεις στον κυβερνοχώρο ενάντια σε κρίσιμες υποδομές και προσπάθειες για εφαρμογή οικονομικής πίεσης μέσω του ενεργειακού εφοδιασμού.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ανακοινώσει στις 6 Φεβρουαρίου την πολιτική της για τα Βαλκάνια, αλλά πλέον στην περιοχή αναμιγνύεται και η Μεγάλη Βρετανία, η οποία έχει και τον τρόπο και τη μέθοδο για να προωθήσει τα συμφέροντά της. Παρούσα είναι και η Τουρκία αλλά και η Κίνα, κυρίως, με επενδύσεις στον οικονομικό τομέα. Όλες αυτές οι χώρες διεκδικούν μερίδιο από την περιοχή.
Μπορεί τα Βαλκάνια να ελεγχθούν από έναν; Μήπως στο μεγάλο τραπέζι της νέας Γιάλτας βάλουν και την περιοχή;
Τελευταία έχουμε τη μικρή εικόνα. Αφορά την Ελλάδα.
Η χώρα έχει αρκετά ανοιχτά μέτωπα τα οποία επιχειρεί να κλείσει, αλλά δείχνει αδύναμη να το πετύχει – παρά μόνο με απώλειες. Ορισμένες επιλογές της, όπως οι τριμερείς με Κύπρο και Αίγυπτο από τη μια και Κύπρο και Ισραήλ από την άλλη, είναι σωστές κινήσεις. Αλλά –ίσως και λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά και της αδυναμίας του πολιτικού της προσωπικού– η χώρα δεν μπόρεσε να διαδραματίσει σοβαρό ρόλο στα Βαλκάνια. Απώλεσε και το όποιο κύρος τής έδινε η φαντασιακή της πρόσληψη από τους βαλκανικούς λαούς.
Βασική αδυναμία της Ελλάδας ήταν, επίσης, η κυρίαρχη αντίληψη που διατρέχει το σύνολο του πολιτικού της προσωπικού ότι τα πάντα πρέπει να περνούν από την Αθήνα.
Κύριος άξονας για τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία είναι η αναστροφή της κατακόρυφης μείωσης κατά 70% του ΑΕΠ της περιοχής τα τελευταία 15 χρόνια και η πορεία προς την ανάπτυξη. Η πόλη δεν διαθέτει αξιόλογη αστική τάξη.
Η Ρωσία εμμέσως δραστηριοποιείται και στη Θεσσαλονίκη. Υπάρχει πληθώρα υποδομών και θεσμών που ελέγχει μέσω επιχειρηματικής δραστηριότητας. Θα μπορούσαν όλα αυτά να συμβούν χωρίς την ανοχή της Ουάσινγκτον;
Οι ΗΠΑ απουσιάζουν από τη Θεσσαλονίκη και την κεντρική Μακεδονία. Με την αποχώρησή τους από τα Βαλκάνια, οι Αμερικανοί σταμάτησαν και τη συμμετοχή στη ΔΕΘ. Φέτος είναι η τιμώμενη χώρα στη Διεθνή Έκθεση. Τι σημαίνει αυτό; Επιστροφή ή απλώς ενδιαφέρον για μία και μόνο χρονιά;
Θα δραστηριοποιηθούν στη Θράκη και συγκεκριμένα στον Έβρο και οικονομικά και στρατιωτικά. Ανοικτά της Αλεξανδρούπολης θα αγκυροβολήσει πλοίο στο οποίο θα μεταφέρεται το σχιστολιθικό αέριο των ΗΠΑ υπό μορφήν LNG και θα διανέμεται στην ευρύτερη περιοχή. Η εγκατάσταση αμερικανικής μονάδας ελικοπτέρων έχει ανακοινωθεί.
Δεν αποκλείεται η μικρή ή μεγαλύτερη στρατιωτική παρουσία τους στη Θράκη να συνδυαστεί με τις βάσεις που διαθέτουν στη Βουλγαρία. Τι σημαίνει αυτό; Περικύκλωση της Ρωσίας ή αποδυνάμωση του ρόλου της Τουρκίας;
Υπάρχει κάποιος γεωπολιτικός αναλυτής που αποκλείει αμερικανορωσική διαπραγμάτευση που θα περιλαμβάνει την ευρύτερη περιοχή από τη Μέση Ανατολή μέχρι τα Βαλκάνια;
Η Γιάλτα διένειμε χώρες. Μήπως η νέα Γιάλτα θα διανείμει περιοχές; Και σ’ αυτήν την περίπτωση για πού προορίζουν τη Θεσσαλονίκη;
