Από τα κάθε είδους προβλήματα που βιώνει η πανεπιστημιακή μας κοινότητα, αυτά που βασανίζουν τους φοιτητές μας με αγγίζουν περισσότερο. Λογικό είναι, αφού όλοι μας είμαστε πολύ πιο ευαίσθητοι με τα παιδιά. Τα βλέπεις τα μικράκια μας κάθε χρόνο να μπαίνουν στη Σχολή μετά από μεγάλη προσπάθεια κι αγωνία. Κι αν η ψυχή σου είναι τριμμένη, τα βλέπεις στα μάτια τους όλα. Την προσδοκία, τα όνειρα, την αγωνία για το μέλλον, τη δίψα για τη μάθηση, τη δίψα για τη ζωή και τις αλήθειες της.
Κι αν το πνεύμα σου είναι λεπτό, σε κάποια διακρίνεις σαν λεπτοδουλεμένο διάδημα στο κεφάλι τους τις θυσίες που έκανε και συνεχίζει να κάνει η φτωχή τους οικογένεια, για να τα σπουδάσει.
Ένα ψυχολογικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν μερικοί φοιτητές θα αναλύσουμε σήμερα. Δεν είμαι ούτε ψυχολόγος ούτε ψυχίατρος, αλλά έχω χρέος να δημοσιοποιήσω τις εμπειρίες και τις παρατηρήσεις μου πάνω σε αυτό το σοβαρό ζήτημα. Για να έχουν το νου τους οι φοιτητές μας, οι γονείς τους, οι συνάδελφοι πανεπιστημιακοί, αλλά και οι ειδικοί επιστήμονες που ασχολούνται με τα παθήματα της ψυχής. Θα σας πω λοιπόν με βάση αυτά που βιώνω ποιο είναι το προφίλ του φοιτητή που κινδυνεύει, και την άποψή μου για το πώς και γιατί προκύπτει το πρόβλημα.
Στην ομάδα υψηλού κινδύνου ανήκουν οι φοιτητές εκείνοι που υπήρξαν άριστοι και διακεκριμένοι μαθητές στο σχολείο. Προέρχονται από οικογένειες που προσπάθησαν να τους εμφυσήσουν τη φιλομάθεια και την υπευθυνότητα και υποβλήθηκαν σε θυσίες για να τους εξασφαλίσουν προστατευμένο χρόνο και τις κατάλληλες συνθήκες επιτυχίας στις πανελλαδικές εξετάσεις. Είναι παιδιά φιλότιμα κι ευαίσθητα. Τέλος, είναι παιδιά που αγαπούν την επιστήμη και τη γνώση καθ’ εαυτή. Δεν αντιμετωπίζουν τις σπουδές τους απλά ως ένα διαδικαστικό προαπαιτούμενο για την επαγγελματική τους αποκατάσταση στο μέλλον.
Νά λοιπόν τι παθαίνουν ορισμένα από αυτά τα παιδιά μέσα στο πανεπιστήμιο:
Πηγαίνουν και παρακολουθούν τα μαθήματα και συμμετέχουν σε όλες τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις φεύγουν και γυρίζουν στο σπίτι τους ανικανοποίητα. Για κάποιον λόγο δεν καταλαβαίνουν πλήρως αυτά που ειπώθηκαν στο μάθημα. Το μάθημα ήταν ένας βομβαρδισμός καινούριας γνώσης, αλλά κάτι μέσα τους τα ενοχλεί. Δεν έχουν όμως την εμπειρία να καταλάβουν τι είναι αυτό. Με τόσα μαθήματα καθημερινά, δεν έχουν και το χρόνο να σκεφτούν, όλα γίνονται τόσο γρήγορα…
Εντυπωσιακή η παρουσία του καθηγητή, και πόσα φαίνεται να ξέρει! Αλλά κάτι απροσδιόριστο με ενοχλεί, κάτι δεν πάει καλά… δεν ικανοποιούμαι… δεν τα καταλαβαίνω πλήρως, λένε από μέσα τους. Κι όσο κάποιοι άλλοι συμφοιτητές τους –με πιο πρακτικό πνεύμα– σκέφτονται «δε βαριέσαι, κάτσε να πάρω τα SOS που λένε και να τα παπαγαλίσω και να περάσω το μάθημα όπως-όπως», αυτοί βασανίζονται μέσα τους: «γιατί δεν καταλαβαίνω…;».
Πού να τους πάει το μυαλό ότι δεν φταίνε αυτοί που δεν καταλαβαίνουν, αλλά ο καθηγητής…
Εδώ δεν λένε να το συνειδητοποιήσουν πλήρως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ότι το μεγαλύτερο πρόβλημά μας είναι η ευνοιοκρατία κι η αναξιοκρατία, θα το καταλάβουν τα παιδιά; Καθηγητής είναι, σου λέει… δεν μπορεί… Έλα μου όμως που μπορεί!
Για να διδάσκεις όπως πρέπει στο πανεπιστήμιο θέλει ικανότητες, πολύ σκληρή δουλειά, γνώσεις και υψηλού επιπέδου ερευνητική δραστηριότητα και συμβολή στην παραγωγή καινούριας γνώσης. Αλλιώς;… Ο οποιοσδήποτε μπορεί να κάνει μια δημοσιογραφικού τύπου υπερπαραγωγή διαφανειών και να μπει στο αμφιθέατρο να τις παρουσιάσει… Βγαίνουν λοιπόν τα παιδιά από το μάθημα και μέσα στο κεφάλι τους αυτά που άκουσαν, «λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα…».
Και τα παιδιά για τα οποία μιλάμε κλονίζονται. «Μα εγώ ήμουν άριστος μαθητής… Τι έχω πάθει τώρα;». Κι όταν έρχεται η εξεταστική, ή που δεν θα πάνε να δώσουν το μάθημα γιατί δεν νιώθουν έτοιμοι, ή κι αν πάνε κόβονται. Είπαμε, δεν είναι πρακτικοί σαν κάποιους άλλους…
Είναι εκκολαπτόμενοι ιδεολόγοι της επιστήμης – πώς να περάσεις κάποια μαθήματα αν είσαι τέτοιος;
Τα χρόνια περνάνε, τα χρωστούμενα μαθήματα συσσωρεύονται, η αυτοπεποίθηση κομματιάζεται, ο αυτοσεβασμός πάει περίπατο. Οι συμφοιτητές πήραν πτυχίο και προχωράν με τη ζωή τους. Πώς ν’ αντικρίσεις τους γονείς σου που κάνουν τόσες θυσίες για σένα; Πώς να διαχειριστείς την πίκρα και την απογοήτευση στο βλέμμα τους; Την πίεση του κοινωνικού περιβάλλοντος;
Σε ένα τέτοιο υπόβαθρο, λοιπόν, όταν συντυχαίνουν κι άλλα προβλήματα –οικογενειακά, συναισθηματικά και άλλα– έρχεται η συντριβή και η κατάθλιψη και μετά οι ψυχίατροι και τα φάρμακα και τα οικογενειακά δράματα… Κλαίει και σπαράζει η ψυχή μου… Δεν το δέχομαι και δεν πρόκειται να το δεχτώ ποτέ! Θεέ μου δώσε μας δύναμη, φώτισέ μας… να μη χάσουμε ποτέ κανένα τέτοιο παιδί απ’ τα χέρια μας!
Συγχαίρω όσους συναδέλφους συμβάλλουν στο να σωθούν τέτοια αξιόλογα και λαμπρά σε όλα τους παιδιά, που ούτε οργανικό πρόβλημα έχουν, ούτε και φταίνε σε τίποτα. Όλοι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να μην το ξεχνάμε ποτέ: ο δάσκαλος με τον τρόπο του πρέπει να τονώνει την αυτοπεποίθηση του κάθε μαθητή∙ όχι να την κλονίζει.