Τι μεγάλη γιορτή! Τι χαρά είναι αυτή της σημερινής της μέρας! Πανηγυρίζουμε σήμερα για το γλυκύτερο, το καθαρότερο και το πιο αξιαγάπητο πλάσμα που έχει να επιδείξει η ανθρωπότητα στη μακραίωνη ύπαρξή της. Τη μητέρα του Κυρίου και Θεού μας. Σε τι μέτρα αγιότητας αλήθεια πρέπει να έφτασε αυτό το κορίτσι για να γίνει ο φυσικός φορέας της ενσάρκωσης του Θεού και δημιουργού!…
Τι τιμή για το δημιούργημα, να αξιώνεται να γεννήσει τον δημιουργό!
Τα λόγια είναι φτωχά για να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη που όλοι πρέπει να έχουμε στην Παναγιά μας. Με τη χάρη του Θεού, έγινε η ελπίδα της σωτηρίας μας. Έχουμε λοιπόν μια αστείρευτη δύναμη πεντακάθαρης καλοσύνης, κρυστάλλινης αγάπης, ακλόνητης εμπιστοσύνης, αδιάκοπης φροντίδας, αψεγάδιαστης φιλίας, μητρικής τρυφερότητας και ακοίμητης προστασίας. Έχουμε, με λίγα λόγια, χάρη στην Παναγιά μας, την ευκαιρία μας για να σωθούμε από τον μεγαλύτερο εχθρό της ύπαρξής μας που δεν είναι άλλος από τη φθορά.
Η ασυγκράτητη πλημμύρα των συναισθημάτων όταν εκφράζεται γίνεται ποίηση, τραγούδι, τέχνη. Γι’ αυτό και οι ύμνοι που έχουν φτιάξει οι Άγιοι και οι Πατέρες της Ορθόδοξης πίστης μας για την Παναγία είναι συγκλονιστικά κι ασύγκριτα καλλιτεχνικά δημιουργήματα.
Ό,τι και να γράψει κανείς για την Παναγία μοιάζει αδέξιο και πρόχειρο μπροστά σε αυτά τα θεόπνευστα λόγια.
Αυτοί οι ύμνοι είναι γραμμένοι στην παλιά ελληνική γλώσσα. Ευτυχώς, γιατί τούτη η γλώσσα αποτελεί –και θα αποτελέσει ακόμα περισσότερο στο μέλλον– ένα πραγματικό διάσωσμα των όρων και των εννοιών της Ορθοδοξίας απανταχού στον κόσμο. Ένα ευλογημένο καταφύγιο, ένα άπαρτο γλωσσικό κάστρο, για να μας προστατεύει από τις αλλοιώσεις, τις συγχύσεις και τις διαβολές που μπορεί να γίνουν επειδή οι αιρετικοί πιάνουν στο στόμα τους πολλούς από αυτούς τους όρους μεταφρασμένους στις σύγχρονες γλώσσες.
Με τη σιγουριά και τη δύναμη αυτού του κάστρου δεδομένη, εμείς νομίζω πως μπορούμε άμα θέλουμε να κάνουμε κάποιες προσπάθειες να αποδώσουμε τους ύμνους στη γλώσσα που μιλάμε σήμερα· δηλαδή, στη ζωντανή συνέχεια της παλιάς μας γλώσσας. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση πως θα πρέπει να κάνουμε σκέψεις για τη χρησιμοποίηση των νέων ελληνικών στα λειτουργικά κείμενα της Εκκλησίας μας. Θα είμασταν παντελώς ανόητοι αν αλλάζαμε έστω κι ένα κόμμα στα θεόπνευστα λόγια μέσα σε αυτό το λατρευτικό πλαίσιο.
Όσο ανόητοι θα ήταν και κάποιοι που από μόνοι τους θα γκρέμιζαν τα τείχη της πόλης τους, ενώ είναι περικυκλωμένοι από εχθρούς.
Την απόδοση των ύμνων στα νέα ελληνικά θα πρέπει να την κάνουμε με μοναδικό σκοπό να αναδείξουμε την ομορφιά του αυθεντικού κειμένου. Να προσπαθήσουμε να ρίξουμε το φως των προβολέων πάνω σ’ αυτό, για να το διαφημίσουμε σαν τελάληδες στα νέα παιδιά και σ’ αυτούς που δεν έχουν τριβή με την παλιά μας γλώσσα. «Ακούσατε, ακούσατεεε…! Χρυσάφι πολύ και διαμάντια βρίσκονται διαθέσιμα στην πλατεία… Όποιος το επιθυμεί, να πάει να πάρει ελεύθερα όσα θέλει…!». Έτσι πρέπει να προσεγγίζουμε αυτό το ζήτημα, όπως ακριβώς το έκανε εκείνος ο απίστευτος φάρος του ελληνισμού, ο υπέροχος κυρ-Φώτης Κόντογλου.
Με αυτήν ακριβώς τη διάθεση, δείτε μερικά αποσπάσματα εμπνευσμένα από ύμνους που αναφέρονται στην Παναγία μας, όπως τα έφτιαξα σε πολύ ελεύθερη απόδοση στην καθομιλουμένη. Όσοι από εσάς είστε λογοτέχνες, ποιητές, φιλόλογοι, θεολόγοι και –προπαντός– ιερείς και μοναχοί της Εκκλησίας μας, συγχωρήστε μου σας παρακαλώ την κακοτεχνία. Χάριν της ημέρας συγχωρήστε με.
Νά, λοιπόν, κάπως διασκευασμένοι (και όχι αυστηρά μεταφρασμένοι) μερικοί στίχοι από ύμνους που αναφέρονται στην Παναγία:
«Αυτό που Σου ’γινε Εσένα, δηλαδή αγνή να ’σαι και παρθένος και μητέρα ταυτόχρονα, δεν το χωράει ο νους τ’ ανθρώπου∙ αλλά και τον αγγέλων ο νους δύσκολα το χωράει».
«Όλοι μας που μας έλαχε στων θνητών το γένος ν’ ανήκουμε, πάντα θα Σε μακαρίζουμε και θα Σε δοξάζουμε μ’ όλη μας την καρδιά γι’ αυτό που έγινες. Έγινες μητέρα του ίδιου του Θεού!».
«Όπως το πυρωμένο κάρβουνο στη φωτιά, που δεν μπορείς να τ’ αδράξεις γιατί καίγεσαι, έτσι θα ’ταν και για μας ο Χριστός… αν δεν ήσουν εσύ Μαριάμ∙ ότι σε προόρισε ο Θεός να γίνεις το μυστικό εργαλείο των θνητών, για να πιάσουν τη φωτιά και να την βάλουν μέσα τους. Όπως έγινε και μ’ εσένα, που η ζωηφόρος φωτιά ήρθε και κλείστηκε μέσα σου…».
«Στο πρόσωπό Σου αμόλυντη Παρθένε νικήθηκαν οι φυσικοί νόμοι. Ο τοκετός αδερφώθηκε με την παρθενία κι ο θάνατος λογοδόθηκε με τη ζωή.
»Εσύ Θεοτόκε που μετά τον τοκετό διατηρήθηκες παρθένος και μετά το θάνατο ολοζώντανη, μη σταματήσεις ποτέ να διασώζεις εμάς που είμαστε η κληρονόμοι της Χάριτός Σου».
«Ω εσείς, Απόστολοι που σκορπίσατε στα πέρατα του κόσμου για να κηρύξετε το Λόγο του Θεού, μαζευτείτε τώρα όλοι σας εδώ, σε αυτό το χωριό που το λεν Γεσθημανή, για να κηδεύσετε το σώμα μου. Και εσύ Υιέ και Θεέ μου έλα να παραλάβεις την αθάνατη ψυχή μου».
Τι μεγάλη γιορτή! Τι χαρά είναι αυτή της σημερινής της μέρας! Χρόνια πολλά σε όλους!