Εξ ορισμού κοινωνία σημαίνει επικοινωνία ανθρώπων, συμμετοχή και συναλληλία, συνεργασία και αλληλεγγύη, αλληλοκατανόηση και αλληλοσεβασμός. Στη δημοκρατία οι μεγαλύτερες αξίες είναι οι πολιτικές, καθώς μέσα από αυτές αναδεικνύονται οι αρετές, εκφράζονται τα ιδανικά και εκδηλώνεται συλλογικά ο εθνικός και οικουμενικός μας πολιτισμός.
Ακόμη και οι θρησκευτικές αρετές υποτάσσονται σ’ αυτές, αφού η υπακοή στους θείους νόμους είναι νόμος της πολιτείας.
Αποτελεί βασική αρχή ότι μια κοινωνία πάει μπροστά όταν έχει οράματα συλλογικά. Όταν δημιουργεί υποδομή για ευημερία και προκοπή. Ο άνθρωπος ολοκληρώνεται μέσα στην κοινωνία, όταν και o ίδιος γίνεται αξία που συμβάλλει στο συλλογικό της πολιτισμό, για να επιστραφεί κατόπιν σ’ αυτόν, υπό μορφή κοινωνικού αγαθού, αυτό που έχει προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο.
Κοινωνία στην οποία το δικαίωμα και η δυνατότητα επιλογής είναι δύο πράγματα διαφορετικά, είναι διαφορετική μέσα σ’ αυτήν και η ελευθερία. «Σκοπός όμως της πολιτικής δεν είναι η ευτυχία αλλά η ελευθερία», μας θυμίζει ο Κορνήλιος Καστοριάδης.
Το κατά κεφαλήν εισόδημα, που χρησιμοποιείται διεθνώς ως δείκτης προσδιορισμού του βιοτικού επιπέδου, είναι απατηλό, μιας και οι λίγοι βάζουν τα κεφάλαια και οι πολλοί τα κεφάλια, καθώς μετράμε αθροιστικά τον πληθυσμό της κάθε χώρας. Η πολιτική που πάνω από τα ενδιαφέροντα και την πρόνοια του λαού θέτει τα προνόμια του ισχυρού, δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ούτε λαϊκή ούτε δημοκρατική, καθώς δήμος και λαός είναι ένας κι ο αυτός.
«Και το όνομα μεν δια το μη ες ολίγους αλλά ες πλείονας οικείν δημοκρατία κέκληται» έρχεται να μας θυμίσει, από το παρελθόν, ο μεγαλύτερος ύμνος για τη δημοκρατία που έχει γραφτεί ποτέ, ο «Περικλέους Επιτάφιος».
Συχνά οι πολίτες γίνονται θεατές λόγων και ακροατές έργων, αφού το προβάδισμα του λόγου έναντι του έργου είναι γεγονός. Τη ρητορεία την τιμά ο Έλληνας από την εποχή του Γοργία. Ό,τι όμως δεν πέτυχε η ανδρεία, το πέτυχε η πανουργία. Σκοτώθηκε στην Τροία ο Αχιλλέας κι επέζησε ο Οδυσσέας. Έκτοτε ηττήθηκε πολλάκις η τέχνη από την τεχνική και η σοφία από τη σοφιστεία.
Ζούμε σε κοινωνία εξαρτημένων και εξαναγκασμένων σχέσεων, όπου ο πολίτης δεν επιβάλλεται ούτε καν στον εαυτό του. Και για να πετύχει στο σκοπό του αλλάζει συμπεριφορά. Η πίστη στα ιδανικά έχει χαθεί, όπως και κάθε άλλη αρετή που έμεινε ορφανή. Η ατομική άνοδος στην πολιτική συχνά συμβαδίζει με την πτώση των ηθών και των αξιών, επιβεβαιώνοντας τη ρήση του Ηράκλειτου ότι «ο ανήφορος και ο κατήφορος είναι ένας κι ο αυτός δρόμος». Στη μάχη για ατομική επιτυχία, το αξίωμα νίκησε την αξία.
Παλιά, ο φιλόσοφος Αντισθένης συμβούλευε τους Αθηναίους να ανακηρύξουν με την ψήφο τους τα γαϊδούρια σε άλογα.
Όταν του είπαν ότι κάτι τέτοιο είναι έξω από κάθε λογική, ο Αντισθένης παρατήρησε: «Μήπως και πολιτικούς δεν αναδεικνύετε σε άντρες απλά με την ψήφο σας;»!
Στα χρόνια του Χρυσού Αιώνα, οι μεγαλύτερος γλύπτης όλου του κόσμου και όλων των καιρών, ο Φειδίας, κατηγορήθηκε για ασέβεια και αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει την Αθήνα επειδή τόλμησε να απεικονίσει πάνω στην ασπίδα της Αθηνάς τα χαρακτηριστικά του Περικλή και τα δικά του. Στις μέρες μας βλέπουμε σε έργα χτισμένα με τα χρήματα του λαού, πάνω σε εντοιχισμένες πινακίδες να λαμπυρίζουν σε χρώμα χρυσαφί τα ονόματα των «εγκαινιαστών» τους.
Ο άνθρωπος των αξιών ηττήθηκε από τον άνθρωπο των επιτυχιών, από αυτόν που θέτει το εγώ πάνω από το εμείς, αποδεικνύοντας στην πράξη ότι και τα ήθη ακολουθούν το νόμο της βαρύτητας: πέφτουν από πάνω προς τα κάτω.
Είναι γεγονός πως ό,τι περνά στη νοοτροπία ενός λαού, ό,τι του γίνεται συνείδηση δύσκολα αλλάζει, αν δεν το προσπαθήσεις. Αν δεν το τολμήσεις. Και δεν το τολμάς όχι γιατί τα πράγματα είναι δύσκολα, αλλά είναι δύσκολα επειδή ακριβώς δεν το τολμάς, μας θυμίζει ο Σενέκας.