Σε δυο προηγούμενα άρθρα («Λεμπέσης για πρύτανης» και «Αυτοδιοίκητα καράβια») αναφερθήκαμε στην αρρώστια του ελληνικού πανεπιστημίου. Το πρώτο άρθρο τελειώνει με την αφιέρωση του τραγουδιού του Γιάννη Λεμπέση «Θέλουμε και τα τραβάμε». Σε αυτό το υπόδειγμα καλλιτεχνικής δημιουργίας, με τρόπο σύντομο, παραστατικό και διεισδυτικό συνοψίζονται όλα όσα πρέπει να ειπωθούν.
Τα χρώματα της φωνής του μεγάλου ερμηνευτή Γιώργου Μαργαρίτη, βγαλμένα μέσα από τους αιώνες της ελληνικής παράδοσης, υποστηρίζουν απόλυτα το κύρος των βαρυσήμαντων στίχων.
Βιώνοντας την κατάσταση του πανεπιστημίου καθημερινά, μου ’ρχεται στο μυαλό ένα ακόμα παλιό τραγούδι που ερμήνευσε σε δεύτερο χρόνο ο μεγάλος Γιώργος. Το «Συρματοπλέγματα βαριά» σε στίχους της ασυναγώνιστης Αϊδινιώτισσας ποιήτριας Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. «Συρματοπλέγματα βαριά ζώνουν τη δόλια μου καρδιά» και «παλεύω σαν τον ναυαγό στη μαύρη καταιγίδα» λέει το τραγούδι…
Πριν από μερικά χρόνια νομίσαμε πως κάτι μπορεί να γίνει, για να μπουν τα πανεπιστήμια της χώρας μας στο δρόμο της προκοπής. Ήτανε μια υπουργός Παιδείας που προσπάθησε να κάνει κάτι σωστό. Στα κόμματα, το ’χετε καταλάβει από τα γραπτά μου μέχρι τώρα, κάνω αυστηρή κριτική. Όταν λέω πως το πολίτευμα της πατρίδας μας είναι ο κομματικός φεουδαλισμός, άλλο τι πιο βαρύ θέλετε να πω… Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν παραδέχομαι την καλή προσπάθεια. Ούτε κι ότι έχω δύσκολο τον καλό το λόγο…
Μη νομίζετε πως για τους πολιτικούς έχω κανένα μίσος. Αγάπη έχω και γι’ αυτούς. Εύχομαι να τους φωτίζει ο καλός Θεός – όλους ανεξαιρέτως, σε όποιο κόμμα κι αν ανήκουν. Ο Κύριός μας «πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν».
Αυτή η υπουργός, λοιπόν, φαίνεται πως μελέτησε και συζήτησε με πολλούς ειδήμονες, Έλληνες και ξένους. Ταξίδεψε και είδε πώς λειτουργούν τα πράγματα στα πετυχημένα και φημισμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Η προσπάθειά της κατέληξε σ’ έναν νόμο που ψηφίστηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής Βουλής – πράγμα σπάνιο. Παρά το ελπιδοφόρο, όμως, τούτο ξεκίνημα… τι είχες Γιάννη, τι είχα πάντα… Τρεις ήταν οι κύριοι λόγοι της αποτυχίας στην εφαρμογή αυτού του νόμου.
- Ο πρώτος είναι ότι ήταν ένας νόμος «πλαίσιο». Δηλαδή, ένας νόμος που έδινε μόνο γενικές κατευθύνσεις. Τα ίδια τα πανεπιστήμια έπρεπε να ορίσουν λεπτομερώς τους κανόνες του παιχνιδιού. Αυτά όμως με διάφορους τρόπους, φανερούς και καλυμμένους, δεν ανταποκρίθηκαν όπως έπρεπε σε αυτήν την επιταγή. Έτσι, χωρίς τους λεπτομερείς κανόνες, δημιουργήθηκε ένα μικρό χάος που τελικά χρεώθηκε στον ίδιο το νόμο. Κάτι σαν τις κουτοπονηριές που κάνουν οι παίκτες, δηλαδή, όταν θέλουνε να διώξουν τον προπονητή. Ο κόουτς τους λέει να παίξουν με το σύστημα τάδε. Αυτοί μπαίνουν στο παιχνίδι και κάνουν τ’ αντίθετα και χάνουν με πέντε-μηδέν, κι ύστερα δηλώνουν πως έφταιγε το σύστημα με το οποίο αγωνίστηκαν. Ο νόμος δεν έπρεπε να είναι «πλαίσιο». Τα πανεπιστήμια χρειάζονταν και χρειάζονται έναν σύγχρονο νόμο που θα καταργεί το σύνολο της προηγούμενης νομοθεσίας και θα περιγράφει με τρόπο ευνόητο, απλό, σαφή και χωρίς αμφισημίες το σύνολο των κανόνων του παιχνιδιού για τη λειτουργία τους.
- Ο δεύτερος λόγος της αποτυχίας ήταν ότι για να ψηφιστεί ο νόμος με ευρεία πλειοψηφία έγιναν συμβιβασμοί, υποχωρήσεις και μετατροπές πάνω στην αρχική μορφή του. Έτσι, διάφοροι κομματάρχες και τοπάρχες του χώρου των πανεπιστημίων βρήκαν την ευκαιρία να βάλουν μικρές νάρκες σε καίρια σημεία του οικοδομήματος. Η τελική μορφή του νόμου που ψηφίστηκε είχε ενσωματωμένες, λοιπόν, αυτές τις νάρκες.
- Τέλος, ο τρίτος λόγος έχει σχέση με τη γενικότερη αδυναμία της πολιτείας να επιβάλλει τη βούληση του ελληνικού λαού μέσα στο χώρο των πανεπιστημίων. Έχετε καμία αμφιβολία ότι δεν έχεις καμιά τύχη σε μια διαπραγμάτευση με έναν αντίπαλο που δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει βία, εάν δεν έχεις τη δυνατότητα να απαντήσεις σε αυτήν κατανικώντας τον;
Με αυτήν την κατάσταση δεδομένη, ο επόμενος υπουργός Παιδείας έκανε κάποιες μετατροπές στο νόμο και τον αποτελείωσε. Έχετε δει πώς οι ειδικοί στα εκρηκτικά ξέρουν και τα βάζουν σε μερικά σωστά σημεία και με ελεγχόμενες μικρές εκρήξεις ρίχνουν ουρανοξύστη ολόκληρο; Αυτό έκανε λοιπόν ο επόμενος υπουργός κι ο μεθεπόμενος, και πάει λέγοντας. Τροπολογία πάνω στην τροπολογία και μετατροπή πάνω στη μετατροπή, έχει χαθεί η μπάλα… Τώρα είμαστε μπροστά στην ετοιμασία ενός ακόμα νόμου για τα πανεπιστήμια.
Υποσχέθηκα στο άρθρο μου «Αυτοδιοίκητα καράβια» να σας πω τη γνώμη μου για το τι πρέπει να γίνει. Νά λοιπόν ποια είναι η πρότασή μου:
Διεθνής προκήρυξη για τη θέση του πρύτανη σε κάθε ελληνικό πανεπιστήμιο. Καμία ψηφοφορία. Ο κάθε πρύτανης επιλέγεται με απόλυτη πλειοψηφία από διακομματική επιτροπή βουλευτών με βάση ικανότητες και βιογραφικό. Ο πρύτανης επιλέγει ο ίδιος τους αντιπρυτάνεις και τους προέδρους των τμημάτων που καταρτίζουν τη σύγκλητο με βάση το βιογραφικό τους. Ο πρύτανης λογοδοτεί για τις επιδόσεις του πανεπιστημίου που ορίζει κάθε δυο χρόνια στη διακομματική επιτροπή της Βουλής που τον επέλεξε, ενεργώντας εξ ονόματος του ελληνικού λαού.
Τα δημόσια πράγματα πεθαίνουν σαν τα δέντρα. Ξεραίνονται όρθια. Χωρίς αυτό το ορθολογικό οργανόγραμμα μην περιμένετε το δέντρο που το λεν ελληνικό πανεπιστήμιο να πρασινίσει. Κανένα βλαστάρι εδώ κι εκεί δεν λέει τίποτα…