Με μια παιδική αφέλεια ζωγραφισμένη στα μάτια και με το κεφάλι του ελαφρώς χαμηλωμένο από ντροπή, ο επτάχρονος Αλέξης Στεφανίδης πλησίασε το 1992 έναν ερασιτέχνη λυράρη ο οποίος έπαιζε σε μια κοινωνική εκδήλωση στα Γιαννιτσά. Ο πατέρας του του είχε δώσει χρήματα για να τα παραδώσει στο λυράρη, ο οποίος τους διασκέδαζε με τους ήχους της κεμεντζέ του. Όταν έφτασε κοντά ο μικρός, στύλωσε το βλέμμα του στα δάχτυλα του μουσικού, που πίεζε με μαεστρία τις χορδές. «Κάθησε εδώ δίπλα, να με βλέπεις», είπε με χαμόγελο ο λυράρης στον πιτσιρικά, αφού κατάλαβε το ενδιαφέρον του για το συγκεκριμένο μουσικό όργανο. Ξαλαφρωμένος ο μικρός ακολούθησε την παραίνεση του μουσικού, και για ώρα πολλή… ρουφούσε τις κινήσεις των χεριών και τις γκριμάτσες του προσώπου του, όπως αυτές διαμορφώνονταν από το συναίσθημα.
Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά, ο Αλέξης Στεφανίδης αποτελεί τον πρώτο (και τον μοναδικό μέχρι στιγμής) πιστοποιημένο καθηγητή ποντιακής λύρας σε δημόσιο ελληνικό σχολείο, το Μουσικό Γυμνάσιο-Λύκειο Γιαννιτσών, με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Δεν ήταν φυσικά εκείνη η πρώτη φορά που ο Αλέξης Στεφανίδης αντίκριζε την κεμεντζέ ή άκουγε ποντιακά τραγούδια. Από τα τρία του χρόνια έβλεπε τον πατέρα του να αγαλλιάζει ακούγοντας ποντιακή μουσική, και βέβαια τον μεγάλο Στέλιο Καζαντζίδη, ενώ από τα πέντε του θυμάται την οικογένειά του τα βράδια γύρω από την ψησταριά και μετά από μία κοπιώδη μέρα στο κτήμα, να διασκεδάζει ακούγοντας τον παππού του (με σπουδές μουσικής στη Ρωσία) να παίζει μαντολίνο, μπαλαλάικα και φυσικά λύρα, και να τραγουδάει.
Στη λύρα ο παππούς Αλέξης, στο τραγούδι ο πατέρας, Γιάννης (1996, στην αυλή του πατρικού σπιτιού)
H πρώτη του συνάντηση με τον λυράρη, όμως, ήταν αυτή που τον σημάδεψε και του γέννησε την επιθυμία να αφιερώσει τη ζωή του στην κεμεντζέ.
«Μετά από εκείνη την εκδήλωση, ο πατέρας μου με ρώτησε αν θέλω να μάθω να παίζω λύρα κι εγώ του απάντησα αμέσως καταφατικά. Στα δέκα μου χρόνια το πρωτοχρονιάτικο δώρο των γονιών μου ήταν η ποντιακή λύρα. Την πήρα στα χέρια μου και άρχισα να γρατζουνάω τις χορδές της. Αμέσως άρχισα μαθήματα με τον παππού μου, ενώ το πρώτο τραγούδι που έμαθα να παίζω ήταν “Τη τρίχας το γεφύρι”. Το παίξιμό μου βελτιώθηκε σημαντικά κοντά στον ερασιτέχνη λυράρη της γειτονιάς μου, τον Γιώργο Τουλγαρίδη, ενώ από τα δώδεκα χρόνια μου γράφτηκα στη σχολή που διατηρούσε ο Μιχάλης Καλιοντζίδης στη Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης.
1995, σχολική γιορτή
»Ήταν πολύ δύσκολη για μένα η κατάσταση, αφού για έξι χρόνια και μέχρι να ενηλικιωθώ, πηγαινοερχόμουν κάθε μέρα από τα Γιαννιτσά στη Θεσσαλονίκη. Ταυτόχρονα μου έκαναν μαθήματα λύρας και άλλοι έμπειροι λυράρηδες στα Γιαννιτσά και σε άλλα χωριά της περιοχής».
Ήδη από την ηλικία των 7 ετών, ο Αλέξης είχε γραφτεί στο μικρό χορευτικό τμήμα του Συλλόγου Ποντίων Γιαννιτσών. Εκεί η μητέρα του ήταν στο μεγάλο χορευτικό και ο πατέρας του χοροδιδάσκαλος.
«Μέχρι τα 18 μου η ενασχόλησή μου με τη μουσική είχε να κάνει μόνο με τη λύρα. Ποτέ μου μέχρι τότε δεν είχα πάει σε κάποιο νυχτερινό κλαμπ διασκέδασης ή στα μπουζούκια, με εξαίρεση τον αποχαιρετιστήριο χορό του σχολείου», λέει ο Αλέξης Στεφανίδης.
Το πανεπιστήμιο και οι συνεργασίες
Από το πανεπιστημιακό Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής Άρτας πήρε πτυχίο με ειδικότητα στην ποντιακή λύρα ο Αλέξης. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του έκανε μαθήματα στους λυράρηδες των τοπικών ποντιακών σωματείων. Με δική του πρωτοβουλία δημιουργήθηκαν τμήματα λύρας στο Ποντιακό Σωματείο Νέας Σαμψούντας Πρέβεζας «Η Αμισός», στον Ποντιακό Σύλλογο Αγίου Νικολάου Βόνιτσας και σε αυτόν της Ανατολής Ιωαννίνων.
Από τα 19 του, και για όσο σπούδαζε στο πανεπιστήμιο, είχε 60 μαθητές ποντιακής λύρας!
Από το 2012 μέχρι σήμερα διδάσκει λύρα στο Μουσικό Γυμνάσιο-Λύκειο Γιαννιτσών, στο Σύλλογο Ποντίων Γιαννιτσών και στο Ωδείο Τούμπας «Κωνσταντίνος Ματσίγκος». Στην ολιγοετή (αλλά αρκετά γεμάτη έως τώρα) καριέρα του ο Αλέξης Στεφανίδης έχει συνεργαστεί με πολλούς γνωστούς Πόντιους τραγουδιστές και έμπειρους λυράρηδες, από τους οποίους αποκόμισε πολλές και σημαντικές εμπειρίες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει τους τραγουδιστές Γιωργούλη Λαφαζανίδη, Γιάννη Κουρτίδη, Γιώργο Σοφιανίδη, Αλέξη Παρχαρίδη, Βασίλη Μιχαηλίδη και Γιάννη Κατωτοικίδη και τους λυράρηδες Κώστα Σιαμίδη και Μήτσο Κουγιουμτζίδη.
Με τον Γιάννη Κουρτίδη (2009)
Τον Δεκέμβριο του 2005, ενόψει των εορτών των Χριστουγέννων, ο 20χρονος τότε Αλέξης Στεφανίδης επισκέφθηκε στο Προεδρικό Μέγαρο, μαζί με το Σύλλογο Ποντίων Νέας Σαμψούντας «Η Αμισός», τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια και του έψαλαν τα ποντιακά κάλαντα. Δύο χρόνια αργότερα το ίδιο έγινε και στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών, όπου η ομάδα έψαλε τα ποντιακά κάλαντα στον μακαριστό αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο.
Τον Ιανουάριο του 2007 επιλέχθηκε από τον μεγάλο συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο κι έπαιξε σε συναυλία του στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Εκεί έγινε η σύμπραξη της ποντιακής λύρας του Αλέξη Στεφανίδη με την κρητική του Ζαχαρία Σπυριδάκη, ενώ συμμετείχαν οι Αλκίνοος Ιωαννίδης, Λιζέτα Καλημέρη, Λάκης Χαλκιάς, Μανόλης Λιδάκης, Σοφία Παπάζογλου και άλλοι.
Μαζί με τους μαθητές του στο Μουσικό Γυμνάσιο-Λύκειο Γιαννιτσών, με τις λύρες ανά χείρας
«Πόντον ανάσπαλτον» στα Γιαννιτσά
Από μικρός ο Αλέξης Στεφανίδης είχε όνειρο να διοργανώσει μια εκδήλωση στη γενέτειρά του, που να είναι αφιερωμένη στη Γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού. Το έβαλε πείσμα και το κατάφερε τελικά τον Μάιο του 2015, όταν μόνος του διοργάνωσε και επιμελήθηκε την εκδήλωση του Μουσικού Γυμνασίου-Λυκείου Γιαννιτσών «Πόντον ανάσπαλτον». Συμμετείχαν 40 ποντιακές λύρες, 15 νταούλια και χορωδία 40 ατόμων, υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Από την εκδήλωση του Μουσικού Γυμνασίου-Λυκείου Γιαννιτσών «Πόντον ανάσπαλτον»
Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους ο Αλέξης Στεφανίδης είχε τη μουσική επιμέλεια της 2ης Παγκόσμιας Συνδιάσκεψης Ποντιακής Νεολαίας, η οποία έγινε στο Συνεδριακό Κέντρο «Ι. Βελλίδης» της Θεσσαλονίκης. Τον συνόδευσαν οι μαθητές του (40 λύρες και 20 νταούλια), ενώ εκεί συνεργάστηκε με αρκετούς σημαντικούς καλλιτέχνες, όπως η Γκιορκέμ Σαούλη, ο Γιάννης Σαούλης, ο Κώστας Παπαγιαννίδης, ο Πέτρος Γκαμπέλης, ο Κυριάκος Γκουβέντας και ο Βασίλης Κασούρας.
Σημαντική στιγμή της μέχρι τώρα καριέρας του είναι και η συμμετοχή του, με τη λύρα του, στο CD του Πέτρου Γαϊτάνου «Ανθεί και φέρει κι άλλο».
Τον Απρίλιο του 2016 ο Αλέξης Στεφανίδης έκλεισε μουσικά την ημερίδα στο κτήριο του Ευρωκοινοβουλίου στις Βρυξέλλες, την οποία διοργάνωσε η Εύξεινος Λέσχη Ευρωπαίων Πολιτών, ενώ στις 29 Μαΐου του ίδιου χρόνου συμμετείχε με τους μαθητές του (26 λύρες και 11 νταούλια) στη συναυλία «Η Πόλις εάλω», την οποία διοργάνωσε η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας στον αρχαιολογικό χώρο των Ανακτόρων του Γαλερίου στη Θεσσαλονίκη.
Συγκίνηση στον Πόντο
Με βαθιά συγκίνηση, όπως ο ίδιος λέει στο pontos-news.gr, ο Αλέξης Στεφανίδης επισκέφθηκε το 2013, παρέα με τη λύρα του, τον Πόντο. Γύρισε πολλά μέρη της αλησμόνητης πατρίδας και μεταξύ άλλων επισκέφθηκε το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, αλλά και το χωριό του παππού του, τα Ομάλια Χάρσερας Αργυρούπολης. Οι υπόλοιποι πρόγονοί του είναι από τα Κοτύωρα, την Πάφρα και τη Σαμψούντα.
(Φωτ.: Φίλιππος Φασούλας)
«Ο Πόντος είναι οι ρίζες μου, τα παιδικά μου βιώματα, η ζωή μου ολόκληρη. Όταν βρέθηκα στα Ομάλια Χάρσερας, τον τόπο των προγόνων μου, με κατέβαλε απερίγραπτη συγκίνηση. Από το μυαλό μου πέρασαν όλες οι διηγήσεις των παππούδων μου. Σκέφτηκα τα κόκαλα των προγόνων μας που έμειναν εκεί.
»Σε ολόκληρη τη ζωή μου προσπαθώ να μάθω λύρα όσο πιο παραδοσιακά μπορώ, ώστε να είμαι όσο γίνεται πιο κοντά στις ρίζες μου».
Στόχος του Αλέξη είναι να καταγράψει μουσικά (στίχους και μουσική) όσο περισσότερους παλαιότερους μπορεί, ώστε να διασωθούν οι μαρτυρίες των ανθρώπων της πρώτης γενιάς.
Με τον (επίσης Γιαννιτσιώτη Πόντιο) Μίμη Τσελεπίδη (φωτ.: amazona)
«Δυστυχώς, σε μεγάλο βαθμό η ποντιακή μουσική που ακούγεται σήμερα έχει νεότερες προσμίξεις μουσικών οργάνων, αντίθετες στο χρώμα και στο άρωμα της μουσικής του Εύξεινου Πόντου», καταλήγει ο Αλέξης Στεφανίδης, καταθέτοντας το παράπονό του για τη σημερινή πορεία και εξέλιξη της ποντιακής μουσικής.
Ρωμανός Κοντογιαννίδης
