Συμπλήρωσε επτά δεκαετίες στην υπηρεσία του ποντιακού τραγουδιού. Έγραψε περίπου 400 ποιήματα στην ποντιακή διάλεκτο, τα οποία μελοποιήθηκαν. Με τη δύναμη της ψυχής του και με το πηγαίο συναίσθημά του ύμνησε τον Πόντο, μίλησε για τον πόνο των ξεριζωμένων, εξύψωσε τον έρωτα, μετουσίωσε σε στίχους τη θλίψη του για τον πρόωρο χαμό της πρώτης γυναίκας του, συνέταξε εύθυμα στιχάκια για την εν ζωή δεύτερη σύζυγό του, και έγραψε ελεγείες-αφιέρωμα σε φίλους του που έφυγαν από τη ζωή, με κορυφαία αυτήν για τον πατριάρχη του ποντιακού τραγουδιού, Χρύσανθο.
Ο 84χρονος σήμερα Θόδωρος Τσελεπίδης, ο Μίμης για τους δικούς του ανθρώπους, με καταγωγή από τη Χάρσερα της Αργυρούπολης του Πόντου και με τόπο γέννησης την Αγροσυκιά Πέλλας, όπου κατοικεί μέχρι σήμερα, έβλεπε σε όλη του τη ζωή τη συγγραφή στίχων στην ποντιακή διάλεκτο ως μια έκφραση του συναισθήματος που τον κυρίευε με αφορμή κάποιο γεγονός, αλλά και ως το δικό του λιθαράκι για να σωθεί αυτό το κομμάτι της ποντιακής παράδοσης.
Δεν έχει βγάλει ούτε ένα ευρώ από το ποντιακό τραγούδι, αφού δεν είδε ποτέ την ενασχόληση με αυτό επαγγελματικά. Η χαρά του ήταν πάντα να ακούγονται οι στίχοι του στα μουχαπέτια και στις συναθροίσεις με τους δικούς του ανθρώπους.
Πολλές από αυτές τις στιγμές χαράς και αυθόρμητου γλεντιού τις κατέγραψε, με αποτέλεσμα σήμερα να έχει στην κατοχή του περισσότερες από 300 κασέτες με τους τραγουδισμένους στίχους του, αλλά και με διάφορες διηγήσεις από τον Πόντο.
«Αν και στον ύπνο μου βλέπω πολύ συχνά ότι παίζω λύρα, δεν είμαι μουσικός. Δεν ξέρω να παίζω την κεμεντζέ και δεν έχω και καλή φωνή. Τραγουδώ με τη φωνή της ψυχής μου.
»Αυτό το συναίσθημα και η αγάπη για τα δυο μου παιδιά, τα τέσσερα εγγόνια μου, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο, με κρατούν στη ζωή. Για να γράψω ένα τραγούδι πρέπει να συμβεί ένα γεγονός που να με συγκινήσει, να το νιώσω βαθιά μέσα μου. Τότε κάνω το σκελετό του τραγουδιού και τον γεμίζω με στίχους. Πάντοτε βάζω τρίτους να το ακούσουν και να πουν τη γνώμη τους. Η πρώτη μου γυναίκα με βοηθούσε πολύ σ’ αυτό και με διόρθωνε συχνά. Θα γράφω στίχους για τραγούδια μέχρι να κλείσω τα μάτια μου και να φύγω από αυτόν τον κόσμο», λέει στο pontos-news.gr ο κυρ-Μίμης.
Γράφει ποντιακούς στίχους από τα 15 του
Η επαφή του με την ποντιακή μουσική ξεκίνησε λίγο μετά τη νηπιακή του ηλικία, καθώς έβλεπε τους δικούς του ανθρώπους να μαζεύονται σε μουχαπέτια, να ακούν λύρα και να χορεύουν. «Αυτή ήταν και η μοναδική ψυχαγωγία των Ποντίων εκείνα τα χρόνια, όταν γύριζαν κουρασμένοι από τη δουλειά. Όταν άρχισα να καταλαβαίνω τον εαυτό μου, πήγαινα συχνά με τον πατέρα μου σε μουχαπέτια, σε γάμους, βαφτίσια και άλλες εκδηλώσεις. Από εκείνη την ηλικία ακόμα με συγκινούσε η λύρα» (στη φωτ. δεξιά, φαντάρος το 1955).
Το 1945 πήγε Γυμνάσιο στα κοντινά Γιαννιτσά. Εκεί η προσαρμογή ήταν δύσκολη για τον Μίμη, αφού δεν μπορούσε να μιλήσει τα νέα ελληνικά και αναγκαζόταν να κάνει παρέα μόνο με συμμαθητές του που γνώριζαν την ποντιακή.
Ο κυρ-Μίμης σέρνει το χορό την Πρωτομαγιά του 1974
«Στις 20 Οκτωβρίου 1945, μόλις τελειώσαμε την παρέλαση για την απελευθέρωση των Γιαννιτσών, άκουσα από κάπου τον ήχο της λύρας. Μου έκανε εντύπωση που παιζόταν η λύρα σε δημόσιο χώρο στην πόλη, και πλησίασα να δω τι συνέβαινε. Είδα ότι ήταν όλοι Αγροσυκιώτες. Ο πατέρας μου, οι θείοι μου και άλλοι συγχωριανοί μου. Τους έβλεπα να χορεύουν σέρρα, τον κόσμο να χειροκροτεί, και εντυπωσιάστηκα», θυμάται ο Θόδωρος Τσελεπίδης.
Από τότε άρχισε να διαβάζει οτιδήποτε σχετιζόταν με τον Πόντο, προκειμένου να μάθει τα πάντα για την αλησμόνητη πατρίδα.
Λίγο μετά τα 15 έγραψε τους πρώτους στίχους του στην ποντιακή διάλεκτο. Ήταν αφιερωμένοι στους ξενιτεμένους Έλληνες που δούλευαν στο εξωτερικό. Αργότερα τους έστειλε σε ένα συγγενικό του πρόσωπο στη Γερμανία, που ανήκε σε ποντιακό σύλλογο της περιοχής, κι εκεί έγιναν τραγούδι (στο οποίο όμως δεν έβαλε ποτέ τίτλο).
«Έβλεπα τους γονείς μου να βγάζουν στιχάκια από τη σκληρή πραγματικότητα της εποχής και προσπαθούσα να τους μιμηθώ. Ήταν πολύ δύσκολο στην αρχή, αφού δεν γνώριζα πολλές ποντιακές λέξεις. Με τα χρόνια αγόρασα λεξικό για την ποντιακή διάλεκτο και διάβαζα ανελλιπώς την Ποντιακή Εστία. Αυτά με βοήθησαν πάρα πολύ να μάθω καλά τη διάλεκτο».
Ο Μίμης Τσελεπίδης στο σπίτι του, με τον συνεργάτη του pontos-news.gr Ρωμανό Κοντογιαννίδη
Ο Μίμης Τσελεπίδης έχει όλα τα τεύχη της Ποντιακής Εστίας από το 1955. Σε αυτήν έχουν δημοσιευθεί στίχοι του, αλλά και διάφορα χρονογραφήματά του για τον Πόντο και τον ποντιακό ποιητικό λόγο.
Το πρώτο του τραγούδι που έγινε γνωστό –άτιτλο κι αυτό– ακούστηκε το 1962 από την εκπομπή του γνωστού Πόντιου λαογράφου Στάθη Ευσταθιάδη σε ραδιόφωνο της Θεσσαλονίκης. Εξιστορούσε τον έρωτα μιας κοπέλας για έναν άντρα, ο οποίος δεν την αγάπησε ποτέ και της κατέστρεψε τη ζωή.
Ο θάνατος της γυναίκας του και η μαζική συγγραφή στίχων
Από το 1948 –όταν ήταν 15 ετών– και για αρκετά χρόνια ο Θόδωρος Τσελεπίδης συνέχισε να γράφει ποντιακούς στίχους, αλλά όχι πολύ συχνά, αφού αναγκαζόταν να δουλέψει για να θρέψει την οικογένειά του. Η μαζική συγγραφή στίχων στην ποντιακή διάλεκτο ξεκίνησε το 1984, όταν ο Μίμης συγκλονίστηκε από το χαμό της γυναίκας του Μαρίας (ήταν τότε μόνον 49 ετών) από την επάρατη νόσο.
Το ποίημα που έγραψε για την αγαπημένη του Μαρία
«Ο θάνατός της ήταν ένα τρομερό γεγονός για μένα», λέει ο Θόδωρος Τσελεπίδης με τρεμάμενη φωνή και με δάκρυα στα μάτια. «Για να το ξεπεράσω, επισκέφθηκα το Άγιον Όρος. Οι μοναχοί με βοήθησαν πάρα πολύ. Μου μίλησαν για το θάνατο και από τότε δεν τον φοβάμαι. Η πίστη με βοήθησε πολύ για να ξεπεράσω αυτόν το φόβο. Η πρώτη γυναίκα μου, πριν φύγει από τη ζωή, με όρκισε να μη μείνω μόνος και να ξαναπαντρευτώ. Αυτό έκανα μετά από έξι χρόνια και παντρεύτηκα μια πολύ καλή γυναίκα, την Πηνελόπη».
Με την ποντιακή φορεσιά, και στο πλάι του την Πηνελόπη
Το επικήδειο ποίημα για την πρώτη σύζυγό του, ένα μοιρολόι με τίτλο «Κλαίω απαρηγόρετα», περιλαμβάνεται στη συλλογή του «Τραγωδίας-μοιρολογίας ’ς σην Μαρίαν, το πρώτον στέφανον». Σε αυτή τη συλλογή υπάρχει κι ένα τραγούδι που συνέθεσε μουσικά ο πολύ νεαρός τότε σε ηλικία Ματθαίος Τσαχουρίδης. «Ο Μάκης με επισκέφθηκε στο σπίτι μου, αφού γνώριζα πολύ καλά τους γονείς του. Του είπα να παίξει ένα ρυθμό στη λύρα για ένα μοιρολόι που έγραψα για τη γυναίκα μου και αυτό ακριβώς κάναμε».
Ο Μίμης Τσελεπίδης από το θάνατο της γυναίκας του και μετά κάθε χρόνο στην επέτειό του επισκέπτεται το μνήμα της και της σιγοτραγουδάει.
Σήμερα έχει συγκεντρώσει τους περισσότερους στίχους του σε τρία βιβλία, στα οποία έδωσε τον τίτλο «Ψ’ής πονέματα και τραγωδίας».
Κάποιους από αυτούς έντυσε μουσικά ο Αλέξης Στεφανίδης καθηγητής λύρας στο Μουσικό Σχολείο Γιαννιτσών και ανιψιός του Μίμη. Δημιούργησε υλικό για τέσσερα CD και επιχειρεί να τα εκδώσει, και για το λόγο αυτόν αναζητά χορηγό.
Με στίχους του Θόδωρου Τσελεπίδη γράφτηκε και ο ύμνος της 2ης Παγκόσμιας Συνδιάσκεψης Ποντιακής Νεολαίας, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2015 στη Θεσσαλονίκη.
«Λέω στα νέα παιδιά να συγκινούνται με τον Πόντο και να εκφράζουν τη συγκίνησή τους με στίχους. Τους λέω να κρατούν την ποντιακή παράδοση όπως την έμαθαν από τους γονείς τους. Δυστυχώς, σήμερα πολλά καινούργια τραγούδια στην ποντιακή διάλεκτο δεν έχουν ποντιακό χρώμα. Δεν φανερώνουν τον πολιτισμό του Πόντου. Καταλήγουν να αποτελούν ύβρι και ασέβεια για την πατρίδα και τους προγόνους μας».
Επιγραφή αναρτημένη στο σπίτι του κυρ-Μίμη
Η επίσκεψη στον Πόντο
Ιδιαιτέρως συγκινητική, όπως λέει ο Θόδωρος Τσελεπίδης, ήταν η πρώτη επίσκεψή του –πήγε άλλες τέσσερις φορές έκτοτε– στα χώματα απ’ όπου ξεριζώθηκαν οι πρόγονοί του, στη Χάρσερα της Αργυρούπολης του Πόντου, το 1982. Τότε ήταν 49 ετών. Η συγκίνηση κορυφώθηκε όταν επισκέφθηκε το σπίτι του παππού του Αβραάμ, το οποίο σήμερα χρησιμοποιείται ως αχυρώνας.
Στο σπίτι του παππού του, Αβραάμ, στη Χάρσερα
«Όταν πήγα στο χωριό, έκλαψα. Θυμήθηκα ό,τι μου έλεγαν για εκείνα τα χώματα οι γονείς μου. Η σκέψη μου πήγε στο τι τράβηξαν οι πρόσφυγες. Επέζησαν διότι ήταν αγαπημένοι. Ήταν αγράμματοι, αλλά είχαν ως πολιτισμό την αγάπη τους για τον συνάνθρωπο. Πήγα και στο σπίτι του παππού μου Αβραάμ. Κάποιοι ντόπιοι μεγάλης ηλικίας τον θυμόνταν ακόμα».
Τότε ο Μίμης Τσελεπίδης έγραψε και το αγαπημένο του ποίημα για τον τόπο που έζησαν οι πρόγονοί του, «ένα πανέμορφο χωριό σε υψόμετρο 1.300 μέτρων στα ορεινά της Αργυρούπολης», με τίτλο «’Σ σην Χάρσεραν προσκυνετής».
Στη Χάρσερα πήγαν οι πρόγονοί του το 1778. Μέχρι τότε ζούσαν στην περιοχή του Όφεως και το επώνυμό τους ήταν Τσελέπογλου. Έφυγαν διότι οι Τούρκοι τούς πίεζαν να αλλαξοπιστήσουν. Τη Χάρσερα αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν στις 15 Φεβρουαρίου 1924 και έφτασαν μετά από πολλές ταλαιπωρίες τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου στην Αγροσυκιά Πέλλας.
Μνημόσυνο στη Χάρσερα…
Λίγες ημέρες πριν από τον ξεριζωμό, πέθανε στην πατρίδα ένας εξάδελφος του παππού του Θοδωρή, γνωστός λυράρης στην περιοχή της Χάρσερας, που δεν είχε παιδιά. Τον έλεγαν Μιμίτα, και προς τιμή του έτσι τον αποκαλούσε μικρό και ο παππούς Αβραάμ. Τα αδέλφια του Θόδωρου όμως δεν μπορούσαν να το προφέρουν και τον φώναζαν Μίμη, εξού και το παρατσούκλι.
- Η ζωή και το έργο του Θοδωρή Τσελεπίδη θα γίνουν ντοκιμαντέρ σε σκηνοθετική επιμέλεια της Θωμαΐδος Κιζιρίδου. Τα γυρίσματα βρίσκονται σε εξέλιξη.
Κείμενο: Ρωμανός Κοντογιαννίδης.
Φωτογραφίες: Φίλιππος Φασούλας, προσωπικό αρχείο Μ. Τσελεπίδη.
