Το πραξικόπημα στην Τουρκία άφησε πολλά αναπάντητα ερωτηματικά, αλλά αυτό δεν φαίνεται να ενοχλεί κανέναν ιδιαιτέρως. Όλοι συνομιλούν και συναλλάσσονται με τον Ερντογάν σαν να μην συνέβη τίποτα.
Σώπασαν και οι Αμερικανοί και όσοι άλλοι, δημοκρατικά ευαίσθητοι, του ζητούσαν να φανεί επιεικής στους πραξικοπηματίες.
Η λήθη, αποφάσισαν άπαντες, ευαίσθητοι και κυνικοί, είναι η καλύτερη λύση· κι αν τους ηττημένους τους φάει το σκοτάδι, σκασίλα μας. Το πραξικόπημα ήταν σαν ένα διάλειμμα – κράτησε λίγο, έσπασε τη μονοτονία, καθάρισε το μυαλό και το τοπίο, μπήκαμε στην τάξη για καινούργια μαθήματα.
Μάθημα πρώτον: Η Τουρκία μπήκε ξαφνικά στη μικρή λέσχη των εκλεκτών που παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο, αψηφούν νόμους και προφήτες και εισβάλλουν «με το έτσι θέλω» σε ξένη χώρα, τη Συρία, ατιμώρητα. Ως τώρα μόνο οι ΗΠΑ, ως υπερδύναμη, ασκούσαν αυτό το «δικαίωμα στην αυθαιρεσία». Όλοι οι άλλοι (π.χ. Αγγλία ή Γαλλία) ασκούσαν αυτό το «δικαίωμα» μόνο με την άδεια των ΗΠΑ. Και η Τουρκία εισέβαλε στη Συρία με την άδεια των ΗΠΑ και τουλάχιστον την –θέλοντας και μη– ανοχή της Ρωσίας.
Η ανταλλαγή φραστικών διαξιφισμών ΗΠΑ-Ερντογάν ήταν συννεφάκι σε ένα συγκλονιστικό ειδύλλιο που γράφει ιστορία, άγνωστο για πόσο καιρό ακόμα. Ο Γκιουλέν μάλλον θα ανησυχεί.
Μάθημα δεύτερον: Συνάγεται ότι ο Ερντογάν δεν κατήγαγε απλώς μια περιφανή νίκη στο εσωτερικό της χώρας. Άλλαξε το τοπίο και τους συσχετισμούς στο διεθνές πεδίο.
Χωρίς ο ίδιος να αλλάξει στρατόπεδο, παρά τα αφελώς λεγόμενα.
Μάθημα τρίτον: Η Ρωσία και προσωπικώς ο Πούτιν κάνουν την πάπια, κατά το κοινώς λεγόμενον. Αποφάνθηκε το Κρεμλίνο διά του Λαβρόφ: «Μόνο η Ρωσία και το Ιράν δρουν νομίμως στη Συρία». Και λοιπόν; Η Ρωσία δεν είναι τροχονόμος της νομιμότητας. Η δήλωση Λαβρόφ είναι ομολογία αδυναμίας αντίδρασης. Ίσως οι Ρώσοι να ξέρουν ότι πίσω έχει η αχλάδα την ουρά. Ωστόσο όποιο και αν είναι το αντάλλαγμα (αν υπάρχει), η ανοχή της Ρωσίας στην ξετσίπωτη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου από μια χώρα έως χθες «υποδεέστερη» αποκαλύπτει σοβαρή αδυναμία στο συσχετισμό ισχύος και υπονομεύει τις προσπάθειες του Κρεμλίνου να εμφανιστεί ως φρουρός της διεθνούς νομιμότητας.
Μάθημα τέταρτον: Κανένα συμπέρασμα δεν είναι οριστικό στην υπόθεση Μέση Ανατολή – Τουρκία – ΗΠΑ – Ρωσία κτλ. Μιλάμε για το Ανατολικό Ζήτημα που ταλαιπωρεί την περιοχή και τις Μεγάλες Δυνάμεις τους δύο τελευταίους αιώνες, Ρωσία, Αγγλία, Γαλλία, ΗΠΑ, Οθωμανούς (σήμερα Τούρκους) και Άραβες, παρεμπιπτόντως και την Ελλάδα με την καταστροφή της Σμύρνης. Τα δρώμενα περί τη Συρία είναι ουρά του Ανατολικού Ζητήματος, και είναι μακριά ουρά.
Μάθημα πέμπτον: Το Κουρδικό είναι εξαρτώμενο ζήτημα και δεν είναι το κομβικό πρόβλημα στο παζλ της Μ. Ανατολής. Επειδή οι Κούρδοι δρουν σε εχθρικό, μη φιλικό περιβάλλον και χωρίς έξωθεν ενίσχυση, μπορούν ίσως να συντηρήσουν ένα μικρό ή μεγαλύτερο αντάρτικο, αλλά όχι πραγματικά απειλητικό για το τουρκικό κράτος. Ούτε η Συρία ούτε η Τουρκία ούτε το Ιράν έχουν συμφέρον να αποκτήσουν οι Κούρδοι δική τους κρατική οντότητα. Διότι τούτο σημαίνει απόσχιση εδάφους από μία ή και όλες αυτές τις χώρες.
Οι ίδιοι οι Κούρδοι δεν έχουν σαφή στρατηγική, αν θέλουν απόσχιση ή αυτονομία εντός της τουρκικής επικράτειας. Την αυτονομία την έχει αποκλείσει ο Ερντογάν.
Απόσχιση χωρίς αποφασιστική βοήθεια από τις ΗΠΑ είναι αδύνατη. Η υπερδύναμη θα προτιμήσει συναλλαγές με τις ισχυρές τοπικές δυνάμεις, αν αυτές αποδείξουν ότι μπορούν να χειριστούν τους Κούρδους ως άτακτα παιδιά, ενοχλητικά αλλά όχι επικίνδυνα. Η Ρωσία έχει εξαρχής αναγνωρίσει σιωπηρά ότι το Κουρδικό είναι αρμοδιότητας ΗΠΑ, και προφανώς ο Πούτιν ακολουθεί την πολιτική του Λένιν, υποστηρικτική της εδαφικής ακεραιότητας της Τουρκίας όπως άλλωστε και οι αγγλογάλλοι τότε – το πληρώσαμε με την καταστροφή της Σμύρνης.
Μάθημα έκτο και τελευταίο σ’ αυτό το κείμενον: Ο Ερντογάν παραμένει πρόβλημα για όλους – Ρώσους, Αμερικανούς, Ευρωπαίους. Είναι πρόβλημα επειδή η Τουρκία λόγω του μεγέθους της και σε συνδυασμό με την ισχυρή οικονομική παρουσία και την ανερχόμενη αμυντική ικανότητά της είναι πλέον υπολογίσιμη ως φίλος, σύμμαχος ή αντίπαλος. Δεν μπορεί πλέον, γι’ αυτούς τους λόγους, να υπάρξει βιώσιμη ηγεσία στην Τουρκία πειθήνια σε εντολές του οποιουδήποτε –ΝΑΤΟ, ΗΠΑ, ΕΕ–, είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει Ερντογάν. Αυτό ως σχόλιο σε όσους πιστεύουν ότι αρκεί να δολοφονηθεί ο Ερντογάν για να επανέλθουν τα πράγματα στην προτέρα βολική κατάσταση για τη Δύση. Ο μόνος τρόπος να υπάρξει τουρκική ηγεσία σχετικώς υπάκουη στις Δυτικές δυνάμεις είναι να τεμαχιστεί η χώρα, με εργαλείο τους Κούρδους.
Και αυτοί πάλι αν θέλουν να εξαναγκάσουν (σε όποιο βαθμό μπορούν) τις έξωθεν δυνάμεις να μην τους εγκαταλείψουν και αυτήν τη φορά, οφείλουν να ξεκαθαρίσουν τι θέλουν, απόσχιση ή αυτονομία.
Αν στον αγώνα των Κούρδων συγκλίνουν και οι Αλεβίτες (και άλλες μειονότητες), τότε η μισή Τουρκία θα βρεθεί απέναντι στην άλλη μισή, τα κοινωνικά αιτήματα όλων θα προστεθούν στο εθνικοαπελευθερωτικό αίτημα των Κούρδων και θα είναι πρακτικά αδύνατον να καταπνιγεί ένα τέτοιο κίνημα. Αν δηλαδή οι Κούρδοι αντιτάξουν στο ισλαμικό όραμα του Ερντογάν ένα δικό τους, εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης όλων των καταπιεσμένων μειονοτήτων, τότε ο αγώνας τους θα αποκτήσει γερή βάση εκκίνησης και ελπίδες επιτυχίας. Για την ώρα, νύχτωσε χωρίς φεγγάρι.
Απόστολος Αποστολόπουλος
Δημοσιογράφος
