Η ζωή επεφύλαξε και σε αυτόν ξεριζωμό. Πριν από 15 χρόνια, ο διεθνούς φήμης, πλέον, καλλιτέχνης Γεώργιος Κόλα (Gjeorgj Kola) βρέθηκε από την Αλβανία στην Κοζάνη, όπου γνώρισε τους Πόντιους και έμαθε για τη Γενοκτονία από τους Νεότουρκους στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. «Κόντεψα να μάθω ποντιακά» λέει στο pontosnews.gr, o Αλβανός καλλιτέχνης ο οποίος συμμετέχει με έργα του στην πολυθεματική έκθεση «Πόντος – Δικαίωμα και Υποχρέωση στη Μνήμη» του στενού φίλου του, καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας Κωνσταντίνου Φωτιάδη.
Η έκθεση φιλοξενείται από τις 16 έως τις 22 Ιουνίου στην αίθουσα εκδηλώσεων του Μετρό στο Σύνταγμα, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τη 19η Μαΐου.
Αφορμή για να τον αναζητήσουμε στάθηκε μια συγκινητική ανάρτηση του καθηγητή Φωτιάδη στο facebook, στην οποία μιλούσε για τον «φίλο και αδελφό Αλβανό καλλιτέχνη Γεώργιο Κόλα», με τις σπάνιες αρετές. Το ίδιο συγκινητικός –αλλά και καυστικός για κάποιους Πόντιους– ήταν όταν τον ρωτήσαμε για τη σχέση του με τον Κόλα. «Ο Γεώργιος είναι πιο Πόντιος από τους Πόντιους που έχω γνωρίσει εδώ, ποντιοπατέρες και μη, ποντιοκάπηλους και μη. Είναι ένας αγνός φίλος. Έχουμε μια αδελφική φιλία. Την αγάπη που παίρνω από αυτόν τον άνθρωπο δεν την πήρα από κανέναν Πόντιο. Πρόκειται για έναν πολύ μεγάλο και σπουδαίο καλλιτέχνη».
Δυο λόγια για την πολυθεματική έκθεση του καθηγητή Κωνσταντίνου Φωτιάδη στο Σύνταγμα
Τα λόγια του καθηγητή δεν άφησαν περιθώριο παρά να μιλήσουμε και με τον Αλβανό ζωγράφο που ζει πλέον στην Ιταλία και εργάζεται σε όλο τον κόσμο.
Όπως είπε στο pontosnews.gr, συγκλονίστηκε μαθαίνοντας για τη Γενοκτονία των Ποντίων και θέλησε να αποτυπώσει στον καμβά τον πόνο και τον καημό που διέκρινε στα τραγούδια, όλα όσα του έλεγαν οι ηλικιωμένοι.
Τι σας ενέπνευσε να κάνετε έργα με θέμα τη Γενοκτονία των Ποντίων;
Βρέθηκα στην Ελλάδα, στο χωριό Αλιάκμονας της Κοζάνης, το καλοκαίρι του 1991. Είχα φύγει από την Αλβανία, αφήνοντας τη δουλειά μου ως καθηγητής γιατί όπως ξέρετε εκεί επικρατούσε μεγάλη αναρχία και υπήρχαν κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές. Στον Αλιάκμονα φιλοξενήθηκα για μία εβδομάδα από δύο πολύ σεμνές και φιλότιμες οικογένειες. Ωστόσο έφυγα από εκεί γιατί μια άλλη οικογένεια από το χωριό Πλατανιά μου προσέφερε εργασία. Όλοι οι κάτοικοι του Πλατανιά είναι Πόντιοι και εγώ τον ένα μήνα που έμεινα εκεί κόντεψα να μάθω και την ποντιακή γλώσσα!
Εντυπωσιάστηκα από το πόσο μεγάλη αγάπη εισέπραξα σε αυτό το χωριό, από μικρούς και μεγάλους. Εκεί ξεκίνησε και η «καλλιτεχνική μου καριέρα» στην Ελλάδα.Την αγάπη, τη στοργή και το πόνο, τα έβλεπα και τα αισθανόμουν κάθε στιγμή.
Η ποντιακή λύρα ακουγόταν στα αυτιά μου σαν φωνές αρχαίων Ελλήνων.
‘Ετσι προσπάθησα να μάθω τι λένε τα τραγούδια που έκρυβαν τόσο πόνο και καημό. Αλλά και οι χοροί τους με έκαναν να φαντάζομαι θεατρικές παραστάσεις στην αρχαιότητα. Δύναμη, χαρά και πόνο μαζί!
Χρησιμοποιήσατε κάποιες συγκεκριμένες πηγές;
Άρχισα να μαθαίνω για την Γενοκτονία των Ποντίων και κατάλαβα πως δεν ήταν μια απλή ιστορία της ανταλλαγής πληθυσμών. Η μακρόχρονη και αποτελεσματική συνεργασία μου με το μουσείο της Κοζάνης, με τον ιδρυτή του τον αξέχαστο Κωνσταντίνο Σιαμπανόπουλο μου έδωσε τη δυνατότητα να μάθω περισσότερα για το συγκεκριμένο θέμα. Το ίδιο και η επαφή μου με πολλούς ανθρώπους που στη συνέχεια έγιναν φίλοι μου, από τις διάφορες ποντιακές κοινότητες.
Από τη σειρά «Εκτέλεση» της συλλογής «Ποντιακή Γενοκτονία» (φωτ.: Gjergj Kola)
Όμως οι πιο σημαντικές ήταν οι συζητήσεις που έκανα με τους ηλικιωμένους οι οποίοι είχαν βιώσει σκηνές φρίκης στη διάρκεια της επιθετικής και δολοφονικής στάσης από το τότε επίσημο τουρκικό κράτος.
Αυτή η εμπειρία έγινε αφορμή να προσπαθήσω με το δικό μου τρόπο να αποτυπώσω και εγώ τα γεγονότα, βασισμένος στις μαρτυρίες και τις τρομερές ιστορίες που άκουγα διαρκώς. Ζωγραφίζοντας τέτοιες θεματικές ενότητες είχα μια γραμμή. Στόχος μου είναι να δώσω κάπως συμβολικά την τεράστια διάσταση της μακάβριας πράξης, όχι όμως κάνοντας τον κόσμο να τρομάζει βλέποντας τα έργα αλλά να σκέφτονται και να σέβονται τις αδικοχαμένες ανθρώπινες ψυχές.
Με πόσα έργα συμμετέχετε στην έκθεση; Μπορείτε να μας πείτε δύο λόγια για τη συμμετοχή σας;
Πριν από λίγες μέρες, ο φίλος μας καθηγητής Φωτιάδης μού ανακοίνωσε πως θα εκθέσει 20 έργα από τη συλλογή που έχω για τη Γενοκτονία μαζί με έργα άλλων ζωγράφων που έχουν επίσης ασχοληθεί με αυτό το θέμα στην Αθήνα. Συγκινήθηκα!
Κάθε επαφή με τον κόσμο σημαίνει επικοινωνία και σεβασμό γιατί αυτά τα έργα έχουν de facto το μήνυμα διαμαρτυρίας για την τραγωδία που διαπράχθηκε σε βάρος της ανθρώπινης ζωής. Εναντίον παιδιών, των πιο ευαίσθητων και όμορφων πλασμάτων στον κόσμο, εναντίων μητέρων που φέρνουν στον κόσμο την ανθρώπινη ζωή, εναντίων αμάχων…
Το έργο «Η κραυγή της ορφανής» από τη συλλογή «Ποντιακή Γενοκτονία» (φωτ.:Gjergj Kola)
Δεν νομίζω ότι λέγοντας λόγια για τα έργα μου βοηθάω. Μπορώ να σας πω όμως ότι χρησιμοποιώ απλά υλικά και απλές γραμμές για να επικοινωνήσω καλύτερα με τον κόσμο, να μπορώ να κοιτάω τους ανθρώπους στα μάτια. Οι συμβολισμοί μου είναι πολύ εύκολο να γίνουν κατανοητοί.
Παράλληλα αισθάνομαι πως αυτοί που βλέπουν τα έργα μου μπορούν να μπουν στο θέμα ομαλά, μέσα από μια ισορροπία της τεχνικής του υλικού και του θέματος, τα οποία επιθυμώ να εναρμονίζονται καλά ώστε να συμπληρώνουν τα κριτήρια που είναι απαραίτητα στην τέχνη της ζωγραφικής. Θέλω ο θεατής να φαντάζεται τι συμβαίνει πίσω από αυτό που παρουσιάζεται οπτικά.
Πώς γνωριστήκατε με τον καθηγητή Κωνσταντίνο Φωτιάδη;
Το 2009 ήταν για μένα μια πολύ ενδιαφέρουσα χρονιά γιατί μου εμπιστεύτηκαν να ζωγραφίσω σε ένα πολύ σημαντικό ιστορικό κτήριο της Κοζάνης, στη Μητρόπολη. Παράλληλα όμως είχα εκθέσεις στην Ιταλία και στη Νέα Υόρκη. Σε αυτή την ατμόσφαιρα δέχτηκα πρόσκληση από το Παλαιοντολογικό Μουσείο της Πτολεμαΐδας για μια συνεργασία με τον λαϊκό πολιτισμό. Δέχθηκα την πρόσκληση με ενδιαφέρον. Αυτή η δουλειά, στη συνέχεια, παρουσιάστηκε στην Εθνική Έκθεση Λαϊκής Τέχνης στην Αθήνα και απέσπασε το πρώτο βραβείο.
Ο καλλιτέχνης με την οικογένειά του, τον καθηγητή Φωτιάδη και την ποιήτρια Όλγα Ντέλα, στην παρουσίαση του εικονογραφημένου βιβλίου του «Τρεις θρύλοι της Αλβανίας» στο Παλαιοντολογικό Μουσείο Πτολεμαΐδας (2015)
Η ευγενική διευθύντρια του μουσείου, Σοφία Τέλιου Δεληδημήτρη, μου πρότεινε να κάνω μια αναδρομική έκθεση. Έτσι κι έγινε. Αμέσως μετά τα εγκαίνια της έκθεσης έφυγα στην Ιταλία. Στο διάστημα της απουσίας μου επισκέφτηκε την έκθεση ο αξιόλογος, και πλέον στενός φίλος μου, καθηγητής Φωτιάδης και εντυπωσιάστηκε από κάποια έργα στα οποία αναφέρομαι στους Ποντίους. Μου τηλεφώνησε από το μουσείο η Βαρβάρα Γκέκα για να διασυνδέσει με τον καθηγητή Φωτιάδη. Έτσι γνωριστήκαμε.
Από αυτό το σημείο, θεωρώ πως ξεκινώ να ενδιαφέρομαι πιο ουσιαστικά για την ποντιακή γενοκτονία αλλά και γενικότερα την ποντιακή κουλτούρα καθώς αρχίζω να έχω λεπτομερή και επιστημονική εξήγηση σε υψηλό επίπεδο.
Μιλώντας και συζητώντας κανείς με τον καθηγητή γίνεται πολύ πιο πλούσιος σε γνώση για αυτό το τόσο μεγάλο και γεμάτο πόνο θέμα.
Το να ασχολούμαστε και να ερμηνεύουμε το θέμα της Γενοκτονίας δεν σημαίνει πως προκαλούμε μίσος αλλά το ακριβώς αντίθετο, σημαίνει σεβασμό στις χαμένες ζωές και ψυχές, σημαίνει διαμαρτυρία για να μην ξαναγίνει το ίδιο κακό πουθενά στον κόσμο.
Η τέχνη συνοδεύει την ανθρωπότητα από την προϊστορική εποχή, γεννήθηκε μαζί με τον άνθρωπο και είναι απαραίτητη για τη ζωή, τη μνήμη· αποτελεί μεγάλο κομμάτι των αξιών και των ευαισθησιών των ανθρώπων γενικά.
Πόπη Παπαγεωργίου
*Όλες οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν στο pontosnews.gr από τον Γεώργιο Κόλα για τις ανάγκες της συνέντευξης.
