Στην αρχή ήταν το Ματζικέρτ
Υπάρχουν ιστορικά γεγονότα που αφήνουν βαθιά τη σφραγίδα τους επί αιώνες. Οι συνέπειες αυτών των γεγονότων είναι ορατές μέχρι τις μέρες μας. Μεταξύ αυτών είναι και η ιστορική μάχη του Ματζικέρτ (Μαναζκέρτ στα αρμενικά), που διεξήχθη το 1071 στα βόρεια της λίμνης Βαν. Το αποτέλεσμα ήταν η κατάκτηση, για πρώτη φορά, της μικρασιατικής γης και της ιστορικής Αρμενίας από τους Σελτζούκους. Η Άλωση της Πόλης το 1453, που άλλαξε την παγκόσμια ιστορία, έγινε εφικτή επειδή η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ηττήθηκε στο Ματζικέρτ. Για την Αρμενία –η οποία ήταν υπό βυζαντινή κυριαρχία από το 1045 με την κατάληψη της πρωτεύουσας Ανί– ξεκίνησε μια περίοδος τουρκοκρατίας στο μεγαλύτερο μέρος της, που συνεχίζεται επί σχεδόν δέκα αιώνες έως και σήμερα. Πρόκειται για την τουρκοκρατούμενη δυτική Αρμενία.
Αυτή η σύντομη ιστορική αναφορά είναι χρήσιμη για να κατανοήσουμε μια από τις τελευταίες προκλήσεις του τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν. Σε ένα καινούριο νεοοθωμανικό παραλήρημά του, κάλεσε τους Τούρκους να προχωρήσουν σε νέα «μάχη του Μαλαζγκίρτ» (Ματζικέρτ), τονίζοντας το συμβολισμό αυτής της ιστορικής μάχης: τη μεγάλη νίκη των Σελτζούκων κατά των Βυζαντινών, που σηματοδότησε και την εισβολή των μουσουλμάνων στην μέχρι τότε ελληνορθόδοξη Μικρά Ασία.
Σε μια πολύ σημαντική συγκυρία, όταν τα θεμέλια της Τουρκίας τρίζουν, είναι προφανές πως η επίκληση αυτής της μάχης έχει ως στόχο να στείλει μήνυμα, κυρίως προς τα δυτικά, ότι αν χρειαστεί, η Τουρκία θα προχωρήσει σε καινούριο «Μαλαζγκίρτ».
Και αυτό θα γίνει ξεκινώντας από τις εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που εισβάλλουν καθημερινά ανεξέλεγκτα στην Ελλάδα – και κατ’ επέκταση στην Ευρώπη.
Είναι η δεύτερη φορά στα τελευταία εκατό χρόνια που η Τουρκία δημιουργεί μαζικές προσφυγικές ροές προς την Ελλάδα. Το έκανε και το 1922, με τον διωγμό Ελλήνων και Αρμενίων από τα παράλια της Μικράς Ασίας (όσοι δεν κατάφεραν να διαφύγουν, αποτέλεσαν θύματα της Γενοκτονίας). Το επαναλαμβάνει τώρα, χρησιμοποιώντας τους μουσουλμάνους πρόσφυγες από τη Συρία και το Ιράκ ως χαρτί διαπραγμάτευσης με την Ευρώπη (και ως μοχλό πίεσης προς την Ελλάδα…).
Το Κουρδικό στο στόχαστρο
Μιλώντας σε ένα πυκνό ακροατήριο σε Κέντρο Εκδηλώσεων στα προάστια της Κωνσταντινούπολης, ο Τούρκος πρόεδρος ισχυρίστηκε ότι η Τουρκία δεν φοβάται την τρομοκρατία που θέλει να την διασπάσει, καθώς και όσους την υποστηρίζουν. Προφανώς, έτσι εξηγεί ο ίδιος τον εθνικό απελευθερωτικό αγώνα των Κούρδων.
Εδώ και έξι μήνες η Τουρκία απειλεί τη Γαλλία, το Βέλγιο και τη Γερμανία για το Κουρδικό, ζητώντας τους να πάψουν να τους υποστηρίζουν –κάνοντας τους δεκτούς στις χώρες τους και δίνοντάς τους πολιτικό άσυλο–, καθώς και να την βοηθήσουν για την «επίλυση» αυτού του ζητήματος. Η ιδεολογία του καθεστώτος Ερντογάν είναι ότι οι Τούρκοι αποτελούν την «ανώτερη φυλή» και οι Κούρδοι οφείλουν να υποταχθούν, ειδάλλως θα εξοντωθούν. Όλως τυχαίως, η Γαλλία έγινε ο πρώτος στόχος των τζιχαντιστών τον περασμένο Νοέμβριο, και μετά το Βέλγιο…
Από την άλλη, στις περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας με πυκνό κουρδικό πληθυσμό, η καταστολή του στρατού έχει μετατραπεί σε κανονικό πόλεμο στις περισσότερες πόλεις. Το ίδιο γίνεται κατά κουρδικών θέσεων στην άλλη πλευρά των συνόρων με τη Συρία.
Εκατό χρόνια μετά τη Γενοκτονία των Αρμενίων, ακριβώς στις ίδιες περιοχές –και με το ίδιο ιδεολογικό υπόβαθρο του δόγματος της «εθνικής ασφαλείας»–, το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας επαναλαμβάνεται.
Το τραμ το τελευταίο
Το 1996 ο Ερντογάν είχε πει χαρακτηριστικά ότι «η δημοκρατία είναι ένα τραμ, το παίρνεις για να πας όπου θέλεις και μετά κατεβαίνεις». Απ’ ό,τι φαίνεται, ο ίδιος έχει ήδη κατέβει. (Είχε δηλώσει άλλωστε δημοσίως, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ότι δεν εφάρμοζε πλέον το Σύνταγμα και ότι του ανήκαν όλες οι εξουσίες από τούδε και στο εξής…)
Η κυβερνητική καταστολή δεν εφαρμόζεται αποκλειστικά κατά των Κούρδων. Η εσωτερική πολιτική και κοινωνική κατάσταση είναι ένα συνεχόμενο μπαράζ παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων: φιμώνουν τα μέσα ενημέρωσης της αντιπολίτευσης· φυλακίζουν δημοσιογράφους που αποκαλύπτουν τις σχέσεις του καθεστώτος με τους τζιχαντιστές· στοχεύουν σε ειδησεογραφικούς οργανισμούς που κατηγορούνται για υποστήριξη της «τρομοκρατίας» ή για δυσφημιστικά σχόλια κατά του προέδρου· ιστοσελίδες μπλοκάρονται· δικαστικές αποφάσεις δεν τηρούνται· τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κόβονται κατά το δοκούν, κ.ο.κ.
Για άλλη μια φορά, όπως το 1922, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις κλείνουν τα μάτια τους μπροστά στα τουρκικά «κατορθώματα» και αποφασίζουν να υποκύψουν στις παράλογες τουρκικές απαιτήσεις.
Ειδική όπως πάντα στο πολιτικό παζάρι, η τουρκική πλευρά επέβαλε στο ευρωπαϊκό τραπέζι διαπραγματεύσεων διάφορα προαπαιτούμενα. Και ό,τι πήρε είναι κέρδος για αυτήν (ασχέτως αν όλα αυτά θα εφαρμοστούν και πότε…). Το 1938 η ευρωπαϊκή ελίτ πίστευε στη «φιλία» του καγκελάριου Χίτλερ. Σήμερα, σε αυτήν του προέδρου Ερντογάν. Η ιστορία –ειδικά των ευρωτουρκικών σχέσεων– έχει, όπως το τραμ, μια γνωστή διαδρομή, η οποία επαναλαμβάνεται θλιβερά.
- Αναδημοσίευση άρθρου με τίτλο «Η θλιβερή επανάληψη της ιστορίας» από το τελευταίο τεύχος του περιοδικού Αρμενικά.
