Πόλυς Κυριάκου: Ένας Κύπριος πατριώτης «γράφει» ιστορία από τη Νέα Υόρκη με τα τραγούδια του

Οι περισσότεροι από εμάς σιγοψιθυρίζουμε τα τραγούδια του και χειροκροτούμε δυνατά τους σπουδαίους καλλιτέχνες που τα ερμηνεύουν. Όμως λιγότεροι γνωρίζουμε τον Πόλυ Κυριάκου, τον άνθρωπο πίσω από τις λέξεις τραγουδιών που μας έχουν κάνει να δακρύσουμε, να δούμε την ελπίδα να ξεπροβάλλει από εκεί που δεν την περιμένουμε, να ερωτευτούμε αλλά και να βρούμε τη χαμένη έμπνευσή μας.

Αφορμή για να τον ψάξει το pontos-news.gr στη Νέα Υόρκη στάθηκαν οι μαγικοί στίχοι του που έγιναν υπέροχα τραγούδια. Τραγούδια όπως τα «Διόδια», τα «Παραμύθια», το «Όνειρο που αργεί», η «Κερύνεια», το «Δυο μέτρα γης αγάπησα», το «Χωρίς αφέντες» και το «Ξέρω μια πόλη». Τελικά τον συναντήσαμε στον Κεραμεικό, μια πολύ όμορφη μέρα πριν από λίγο καιρό, και είπαμε πολλά. Για την Κύπρο του, την Ελλάδα όπου σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες, για την Αμερική και τα 34 χρόνια που ζει εκεί, τους πολιτικούς, την ποίηση και τη μουσική.

Είπαμε όμως και για την τελευταία δουλειά του, το δίσκο Χωρίς αφέντες που έφτιαξαν με την Σοφία Νάτσιου και τον Γιώτη Κιουρτσόγλου, όντας ο καθένας σε άλλο τόπο (τη Θεσσαλονίκη, τη Νέα Υόρκη και την Αθήνα) και κυκλοφορεί από την «Μικρός Ήρως».

Ο Πόλυς Κυριάκου βρίσκεται αυτές τις μέρες στην Αθήνα για την παρουσίαση της δισκογραφικής δουλειάς τους που θα γίνει την Δευτέρα 21 Μαρτίου, στις 21:00, στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο, παρέα με αγαπημένους καλλιτέχνες όπως ο Παντελής Θαλασσινός, η Φωτεινή Βελεσιώτου, ο Βασίλης Λέκκας, η Αρετή Κετιμέ, η Μπέττυ Χαρλαύτη, ο Γεωργής Τσουρής, η Άννα Χρυσάνθου, η Εύη Σιαμαντά και η Κατερίνα Δούκα.

Από την Κύπρο στην Αθήνα, και μετά στη Νέα Υόρκη. Πολιτικές Επιστήμες, γραφικές τέχνες και ποίηση. Πολλά και διαφορετικά βήματα έχετε κάνει.
Αλήθεια είναι. Έφυγα από την Κύπρο το ’77, και μέχρι το ’81 σπούδασα Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο. Το 1982 πήγα στην Αμερική, όπου ζω μέχρι σήμερα. Εκεί σπούδασα γραφικές τέχνες στο Pratt Institute. Εργάστηκα στην ελληνοαμερικανική εφημερίδα Πρωινή, τελείωσα το πανεπιστήμιο, έκανα μάστερ στις γραφικές τέχνες και στη συνέχεια μου έκαναν επαγγελματική πρόταση και έτσι έμεινα. Ήταν συμπτωματικό.

Άρχισα να ασχολούμαι με τα ομογενειακά, με κύριο παρονομαστή στην αρχή την Κύπρο. Βοήθησα στα πολιτιστικά της κυπριακής παροικίας, έγινα μέλος της φιλαρμονικής του Παγκύπριου Συνδέσμου Αμερικής και στη συνέχεια ασχολήθηκα με το ραδιόφωνο. Έγινα μέλος ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού, του ραδιοφωνικού σταθμού Cosmos FM που έχει στόχο τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας. Εκεί έμεινα 12 χρόνια. Τώρα είμαι στο έτερο ελληνικό μη κερδοσκοπικό ραδιόφωνο το Aktina FM, όπου υπεύθυνη είναι η Έλενα Μαρουλέτη.

Από την εποχή που έπαιζε στη φιλαρμονική

Ξέρετε, η υπόθεση «κοινωφελές ραδιόφωνο» είναι πολύ σπουδαία στην Αμερική. Πρόκειται για ένα μέσο με εμβέλεια σε τρεις πολιτείες (Νιου Τζέρσεϊ, Νέα Υόρκη και Κονέκτικατ), το οποίο μεταδίδει καλή ελληνική μουσική, ενημερώνει, ενώ και οι αγγλόφωνες εκπομπές του έχουν θέματα που αφορούν τον ελληνισμό. Μας ακούν και Αμερικανοί, οι οποίοι θέλουν να μάθουν τι γίνεται στην Ελλάδα σήμερα.

Μέσω αυτών των δύο ραδιοφώνων έχουμε καταφέρει να κρατήσουμε ζωντανή την ελληνική γλώσσα. Είναι μεγάλη υπόθεση η ομογένεια.

Όμως πιστεύω ότι η επαφή της Μητρόπολης και της ομογένειας δεν είναι αυτή που θα έπρεπε. Γιατί εάν ήταν αυτή που θα έπρεπε, θα είχε λυθεί το ανθρωπιστικό θέμα που συγκλονίζει την Ελλάδα σήμερα. Υπάρχουν τόσο πολλοί ευκατάστατοι Έλληνες στην Αμερική, τον Καναδά, και σε άλλες ηπείρους, που πιστεύω ότι εάν υπήρχε σωστή συνεννόηση, δεν θα υπήρχαν σήμερα στην Ελλάδα άνθρωποι που δεν έχουν να φάνε.

Επιτρέψτε μου όμως να σας πω, ότι έχοντας ζήσει στο εξωτερικό και έχοντας επαφή με την ομογένεια, ξέρω ότι υπάρχει δυσπιστία όσον αφορά αυτό το ζήτημα. Οι ομογενείς δεν δίνουν με άνεση τα χρήματά τους.
Έχετε δίκιο ως έναν βαθμό. Είναι γνωστό αυτό που λέτε. Υπήρξαν κρούσματα στο παρελθόν που έχουν προκαλέσει τη δυσαρέσκεια της ομογένειας. Το 1974 είχαν συγκεντρωθεί πολλά χρήματα για την Κύπρο, που όμως ποτέ δεν έφτασαν στον προορισμό τους. Όμως από το να υπάρχει μια δικαιολογημένη ανησυχία μέχρι το να πεινάει ο άνθρωπος σ’ αυτήν τη χώρα, υπάρχει απόσταση και είναι κάτι παραπάνω από απάνθρωπο.

Με τον Μίλτο Πασχαλίδη, τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα και την Έλενα Μαρουλέτη σε εκδήλωση του Aktina FM

Η Ελλάδα μάς έχει ανάγκη. Δεν επιτρέπεται να πεινάνε οι άνθρωποι στον τόπο μας. Να σας πω ότι οι ευκατάστατοι Έλληνες της διασποράς πάντα βοηθούν, και μάλιστα πολύ. Όχι όμως οι εύποροι της Ελλάδας και της Κύπρου. Δεν με ενδιαφέρει ποιος κυβερνά. Ο ελληνισμός θα έπρεπε να είχε ήδη οργανωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην υπάρχει άνθρωπος που δεν μπορεί να αγοράσει γάλα για το παιδί του.

Τα τραγούδια σας τα σιγοψιθυρίζουν εκατομμύρια Έλληνες και Κύπριοι σε όλο τον πλανήτη. Όμως, δυστυχώς, τουλάχιστον οι μισοί δεν θα γνωρίζουν ποιος είναι ο δημιουργός τους. Γιατί πιστεύετε ότι ο στιχουργός εξακολουθεί να είναι «αόρατος» ακόμα και σήμερα;
Η εμπορευματοποίηση της μουσικής στην Ελλάδα, πριν από χρόνια, οδήγησε στο εξής παράδοξο: ο συνθέτης έπαψε να είναι ο σημαντικός στις συνεργασίες, και ο τραγουδιστής που ήταν πλέον το «μεγάλο όνομα» επέλεγε ποιος θα γράψει τους στίχους.

Να σας πω, όμως, ότι για μένα σημασία έχει στο τέλος τα τραγούδια να έχουν κάτι να σου πουν. Συνολικά κρίνω το αποτέλεσμα.

Δεν έχει σημασία εάν θα ακουστεί περισσότερο το όνομα του τραγουδιστή, του συνθέτη ή του στιχουργού.

Το τραγούδι είναι ένα πάντρεμα τριών συντελεστών. Εάν με ρωτάτε, προτιμώ να κάνουμε καλά τραγούδια από το να ξέρουν όλοι ποιος είναι ο Πόλυς Κυριάκου. Εξάλλου πιστεύω ότι οι άνθρωποι που αγαπούν το λόγο, ψάχνονται και γνωρίζουν.

Υπάρχει κάποιο τραγούδι ή δίσκος που αγαπάτε πολύ;
Ναι. Την «Κερύνεια». Αγαπώ πολύ κι ένα δίσκο που έχω κάνει για την Κύπρο, το Δυο μέτρα γης αγάπησα, σε μουσική του Δημήτρη Κοργιαλά. Αυτός ο δίσκος περιλαμβάνει τρία ποιήματα και επτά τραγούδια. Θα μπορούσα επίσης να πω και για το δίσκο Διόδια, αλλά εγώ δεν ξεχωρίζω μόνο το ομώνυμο τραγούδι. Σ’ αυτόν το δίσκο υπάρχει κι ένα τραγούδι με τίτλο «Όλοι έχουμε μια θεία στην Αμερική», που μου αρέσει.

Η Ευρυδίκη τραγούδησε το τραγούδι «Δυο μέτρα γης αγάπησα» στον ομότιτλο δίσκο, σε στίχους του Πόλυ Κυριάκου και μουσική του Δημήτρη Κοργιαλά

Πάντως εγώ αγαπώ τα «Διόδια» που είναι σε μουσική του Σταύρου Σιόλα, και η πρώτη εκτέλεση με τη μοναδική Φωτεινή Βελεσιώτου. Θα ήθελα να μας πείτε την ιστορία αυτού του τραγουδιού.
Η Φωτεινή… Ο Σταύρος… Δεν πιστεύω στη μοίρα, αλλά στη ζωή καμιά φορά οι συμπτώσεις κάνουν τη διαφορά. Πολλές φορές συναντούμε ανθρώπους για κάποιο λόγο.

Τα «Διόδια» γράφτηκαν πολύ βιαστικά, πολύ γρήγορα. Το έγραψα μέσα σε λίγα λεπτά· βγαίνοντας ένα απόγευμα από το γραφείο μου στην Αστόρια, που ένιωσα ότι εκείνη η γειτονιά έχει τόσες φυλές, τόσους ανθρώπους… Και θα σας πω αλήθεια.

Εκείνη τη στιγμή δεν κατάλαβα ότι ήταν κάτι καλό. Ούτε και το τραγούδι είχε τον τίτλο «Διόδια».

Το είχα ονομάσει «Ζεστή βροχή η αγάπη», από το ρεφρέν. Αυτές οι λέξεις, «ζεστή βροχή η αγάπη», είναι ένα όνειρο μαζί. Είμαι της λυρικής σχολής. Λατρεύω τον Μάνο Ελευθερίου. Γράφει τόσο αβίαστα. Με τόση αλήθεια. Με τόσες εικόνες. Προσεγμένες λέξεις. Είναι υπέροχος.

Η αίσθηση που έχω είναι ότι δεν είστε Κύπριος μόνο στην ταυτότητα. Έχετε συνείδηση…
Έχω γεννηθεί στην ελεύθερη Λευκωσία. Δεν θεωρούμαι πρόσφυγας. Όμως όταν το 40% του τόπου σου είναι υπό κατοχή δεν μπορείς να μην αισθάνεσαι πρόσφυγας, δεν μπορείς να μην συμπάσχεις. Όταν στα 25 μου βρέθηκα για σπουδές στην Αμερική, γνώρισα ομογενείς που πάσχιζαν να προσφέρουν στην Κύπρο. Όχι μόνο οικονομικά.

Από εκδήλωση μνήμης και τιμής για τους ήρωες της ΕΟΚΑ του Παγκύπριου Συνδέσμου Αμερικής, παρουσία του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημήτριου, το 2015

Προσπαθούσαν να ενημερώσουν όλους για το τι συμβαίνει στην πατρίδα, να ευαισθητοποιήσουν. Δεν μπορείς να μην πονάς γι’ αυτό το θέμα, όπου κι αν είσαι, όσα χρόνια κι αν έχουν περάσει!

Πώς είναι να είναι η πατρίδα σου σκλαβωμένη; Να έχεις χάσει ή να έχουν χάσει οι γύρω σου τους ανθρώπους τους;
Αυτή η υπόθεση για μένα είναι γρίφος! Δεν μπορώ να φανταστώ ότι 41 χρόνια τώρα δεν έχει λυθεί το πρόβλημα. Και για να είμαι ειλικρινής, πιστεύω ότι όσο περνούν τα χρόνια δεν θα δοθεί λύση. Θεωρώ πως αυτό που θέλουν να κάνουν τώρα θα μοιάζει με το Σχέδιο Ανάν (2004), το οποίο δεν θα είναι προς το συμφέρον της Κύπρου.

Θα χάσουμε κι άλλα. Φοβάμαι ότι θα τουρκοποιηθεί η Κύπρος!

Εάν δεν φύγουν οι έποικοι, είναι ορατός ο κίνδυνος. Σκεφτείτε μόνο τις γεννήσεις. Κάθε οικογένεια κάνει πολλά παιδιά, σε αντίθεση με εμάς που κάνουμε από ένα. Σε 30 χρόνια θα έχει αλλάξει το δημογραφικό της χώρας.

Προσθέστε σ’ αυτό και το θέμα της μεταφοράς του νερού από την Τουρκία.
Οι σωλήνες που τοποθετήθηκαν και «γεφυρώνουν» την Τουρκία με τα Κατεχόμενα είναι ένα τετελεσμένο, παράνομο γεγονός. Με το δικό μου το φτωχό μυαλό είναι σαν να μας στέλνουν μήνυμα: «θα είμαστε για πάντα εκεί». Η σκέψη με ανατριχιάζει. Τόσα εγκλήματα, τόσες παρανομίες σ’ αυτό τον τόπο!

Συνεπώς, δεν θεωρείτε ότι ο επικεφαλής της τουρκοκυπριακής κοινότητας Μουσταφά Ακιντζί, ως πρόσωπο, μπορεί να κάνει τη διαφορά;
Όχι! Εγώ είμαι από εκείνους που ήξεραν από την πρώτη στιγμή πως φοράει προσωπείο. Τα πολλά χαμόγελα, οι θερμές χειραψίες και οι θεατρικές παραστάσεις στα Κατεχόμενα – δυστυχώς πολλοί συμπατριώτες μου βιάστηκαν να πάνε να χειροκροτήσουν.

Είναι δυνατό να παίρνουμε άδεια από τον κατακτητή για να πάμε στα Κατεχόμενα; Άδεια από τον κατακτητή; Κι όλα αυτά για να παίξουμε θέατρο στα Κατεχόμενα; Απαράδεκτο!

Άποψή μου είναι πως είναι λάθος και το άνοιγμα της Πράσινης Γραμμής και το ότι έχουμε την ευχέρεια να πηγαίνουμε όποτε θέλουμε. Έχουμε δολοφονήσει τη νοσταλγία! Ξέρετε, έτσι το πρόβλημα δεν φαίνεται πια στην ολότητά του, αλλά κάπως μικρότερο.

Πάντως δημιουργήθηκε αισιοδοξία από την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στα Κατεχόμενα.
Κακώς! Η Άγκυρα είναι που αποφασίζει και διατάζει, και κανένας Ακιντζί δεν μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Αν και προσωπικά θεωρώ ότι όλο αυτό το διάστημα μας παραμύθιαζε. Εξάλλου όποιος παρακολουθεί μπορεί να καταλάβει ότι σταδιακά όλα αλλάζουν.

Και για να μην παρεξηγηθώ, να διευκρινίσω ότι δεν με ενοχλεί να παραμείνουν στο νησί οι Τουρκοκύπριοι – αλλά μόνο οι Τουρκοκύπριοι, όχι οι έποικοι.

Ζώντας όλα αυτά τα χρόνια στο εξωτερικό και παρατηρώντας τι γίνεται στο Κυπριακό, αισθάνεστε ότι οι πολιτικοί κάνουν τη δουλειά που τους ανάθεσαν οι πολίτες ή τη δική τους;
Φυσικά τη δική τους δουλειά! Δυστυχώς οι Κύπριοι πολιτικοί είναι ίδιοι με τους Έλληνες πολιτικούς. Ίσως στην Κύπρο είμαστε λίγο καλύτερα, αλλά πιστεύω ότι ακόμα κι αν στην αρχή τα πράγματα φαίνονται διαφορετικά, στην πορεία όλοι οι πολιτικοί φανερώνουν τις πραγματικές προθέσεις τους. Ακούγομαι απαισιόδοξος, ξέρω. Ωστόσο πιστεύω ότι ακόμα δεν έχει παρουσιαστεί στην Κύπρος ο πρόεδρος, ο πολιτικός, που θα καταφέρει να κάνει πράγματα χωρίς να υπάρχει προσωπικό συμφέρον.

Μπορείτε να οραματιστείτε το αύριο της Κύπρου;
Εάν κάνω λάθος και το Κυπριακό λυθεί, τότε θα είναι βαριά εις βάρος μας. Δεν έχουμε ταλέντο στις διαπραγματεύσεις εμείς οι Ελληνοκύπριοι.

Θα ήθελα να μάθω τις αγαπημένες εικόνες σας στην Κύπρο, τη Νέα Υόρκη και την Ελλάδα…
Ένα χωριουδάκι που λέγεται Λαζανιάς –τρία χιλιόμετρα από το μοναστήρι του Μαχαιρά– και πήρε το όνομά του από τους Λουζινιάν, τους κατακτητές της Κύπρου· από εκεί κατάγεται η μητέρα μου. Εκεί πήγα πρώτη Δημοτικού. Αυτός ο τόπος είναι κομμάτι της ζωής μου. Μόνο ένας κάτοικος ζει πια εκεί.

Λαζανιάς, Κύπρος

Αγαπημένη εικόνα από την Ελλάδα, είναι η φοιτητική εστία αρρένων στην Πατησίων, ’77-’81, όταν σπούδαζα στο Πάντειο. Ήταν η πιο ανέμελη εποχή της ζωής μου. Τότε εργαζόμουν στον Οργανισμό Λαμπράκη για να βγάζω το χαρτζιλίκι μου, ως σελιδοποιητής.

Όσο για την Αμερική… είμαι τόσα πολλά χρόνια εκεί· 34 χρόνια, μια ζωή. Το σπίτι όπου ζουν τα τρία παιδιά μου είναι αγαπημένος τόπος. Όπως και ο χώρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Αμερικής. Το 1982 βρέθηκα στην Αμερική μόνος μου, με ελάχιστα χρήματα. Βρήκα δουλειά, αλλά φίλοι μου μου είπαν ότι εάν δουλέψω εθελοντικά στο σύνδεσμο, θα μου πληρώνουν εκείνοι τα δίδακτρα στο πανεπιστήμιο. Και θυμάμαι σαν τώρα, ότι έγινα μέλος της φιλαρμονικής κι εκείνοι μου έδωσαν τα πρώτα 800 δολάρια για να πληρώσω τα δίδακτρα της σχολής. Μου έκαναν ένα απίστευτο δώρο που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Ο σύλλογος αυτός υπάρχει ακόμα και εξακολουθεί να παράγει σπουδαίο έργο.

Και πού θα σας βρει το αύριο; Ποια είναι τα σχέδιά σας;
Η Κύπρος είναι έρωτας. Είναι η πατρίδα. Οι άνθρωποί μου. Οι μνήμες οι παιδικές είναι μεγάλη υπόθεση για κάποιους ανθρώπους.

Έχω ενοχές που ζω μακριά! Θα ήθελα να επιστρέψω κάποια στιγμή. Μου λείπει πολύ. Νομίζω ότι η Αμερική είναι ένας τόπος που σου αφαιρεί πολλά.

Έχω ένα σπιτάκι στον Λαζανιά, κοντά στο κρησφύγετο του Αυξεντίου [σ.σ.: Γρηγόρης Πιερή Αυξεντίου, Κύπριος αγωνιστής της ΕΟΚΑ], στον Μαχαιρά [σ.σ.: Ιερά Μονή της Παναγίας του Μαχαιρά]. Θα ήθελα κάποια στιγμή να πάω. Θέλω να έχω ένα σημείο αναφοράς. Να είμαι εκεί αλλά και εδώ στην Αθήνα, που την αγαπώ τόσο. Θα ήθελα να μπορούσα να μείνω στο Μοναστηράκι, στο Γκάζι, ή σε μια γειτονιά με έντονη πολιτιστική ζωή, και να γράφω. Μου λείπει η πολιτιστική ζωή της Αθήνας.

Προσπαθούμε να κάνουμε πράγματα στη Νέα Υόρκη, αλλά δεν είναι εύκολο. Δεν υπάρχει καμία βοήθεια από το ελληνικό ή το κυπριακό υπουργείο Πολιτισμού για να μπορούμε να φέρνουμε συχνά καλλιτέχνες από την Ελλάδα και την Κύπρο, για να έρχονται οι ομογενείς σε επαφή με τον μουσικό μας πλούτο.

Πριν από περίπου 4-5 χρόνια φτιάξαμε το Ίδρυμα Ελληνικής Μουσικής Τέχνης «Ορφέας» στη Νέα Υόρκη. Έχουμε κάνει ένα θεατρικό μονόπρακτο για τη Μαρία Κάλλας και αρκετές συναυλίες.

Το όνειρό μου ήταν και είναι να μπορώ να προσφέρω ποιοτική μουσική στην ομογένεια.

• Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο και το προφίλ του Πόλυ Κυριάκου στο Facebook και παραχωρήθηκαν για τις ανάγκες της συνέντευξης.