Με το μαχαίρι στο λαιμό, οι Νεότουρκοι απαιτούσαν από τους χριστιανικούς πληθυσμούς του Πόντου να αλλάξουν όνομα ή θρησκεία. Το πρόσχημά τους ήταν η ομογενοποίηση των πληθυσμών στα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ωστόσο ο στόχος ήταν να εξαλείψουν οτιδήποτε παρέπεμπε σε Χριστιανισμό.
Το αποτέλεσμα ήταν το επίθετό του από Χατζηγεωργίου να μετατραπεί αρχικά σε Χατζη-Γιορίζογλου και τελικά να μείνει το Κυρίζογλου.
Οι Νεότουρκοι πέτυχαν να σβήσει το «Χατζή» από το επίθετο, το οποίο αποκτήθηκε όταν πρόγονοί του πήγαν με τα πόδια (μεταξύ του 1800 και του 1814) από τον Πόντο στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσουν. Ο παππούς του, Γιώργος Χατζηγεωργίου, πέτυχε τη δυνατότητα να συνεχίσει να κρατάει το σταυρό στο χέρι, δηλώνοντας Χριστιανός Ορθόδοξος!
Με εμφανή τη συγκίνηση αλλά και το αίσθημα περηφάνιας στη φωνή του, ο δήμαρχος Αμπελοκήπων-Μενεμένης και πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας, Λάζαρος Κυρίζογλου, διηγείται την ιστορία του παππού του από την πλευρά του πατέρα του. Τον θαύμαζε από παιδί αλλά δεν τον γνώρισε. Πέθανε το 1955, τη χρονιά που γεννήθηκε ο δήμαρχος (δεξιά στη φωτογραφία: απόφοιτος Λυκείου).
Ο παππούς ο Γιώργος έγινε αντάρτης στα βουνά του δυτικού Πόντου, πολέμησε υπό την αρχηγία μεγάλων Πόντιων καπεταναίων και ξέφυγε αρκετές φορές από το θάνατο. Αναγκάστηκε να αφήσει για λίγους μήνες σε ορφανοτροφείο τρία ανήλικα παιδιά, αφού δεν μπορούσε να τα θρέψει όταν η προσφυγιά τους έφερε στην Ελλάδα, και ξανάχτισε το σπίτι που κατασκεύασε στην Τσάκωνα Καστοριάς όπου εγκαταστάθηκε, όταν το έκαψαν οι Βούλγαροι Κομιτατζήδες.
Πόντιος 100% είναι και από την πλευρά της μητέρας του ο δήμαρχος Αμπελοκήπων-Μενεμένης. Το επώνυμό της ήταν Καλεντερίδου και η οικογένειά της ζούσε στο Βεζίρκιοπρου, δηλαδή στη Χρυσή Γέφυρα, όπου βρίσκονταν η αρχαία Κλαυδιούπολη. Μετά τον ξεριζωμό η οικογένεια βρέθηκε στην Αχλαδιά Τσοτυλίου Κοζάνης.
«Όταν με ρωτάνε αν είμαι ποντιακής καταγωγής, τους απαντάω σταράτα ότι είμαι Πόντιος. Οι Πόντιοι έλκουμε την καταγωγή μας από τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι δημιούργησαν αποικίες – με πρώτη τη Σινώπη. Η καταγωγή μου είναι βαθύτατα ελληνική και έχω σφυρηλατήσει μέσα μου μία ελληνική-ποντιακή συνείδηση για την οποία είμαι περήφανος. Οι πρόγονοί μου δεν άλλαξαν τη θρησκεία τους, διότι είχαν ελληνική και χριστιανική συνείδηση. Δεν ήθελαν να παραμείνουν ούτε ως κρυπτοχριστιανοί, όπως υπάρχουν σήμερα αρκετοί στον Πόντο. Προσωπικά έχω γνωρίσει πολλούς κρυπτοχριστιανούς εκεί», λέει στο pontos-news.gr ο Λάζαρος Κυρίζογλου.
Το αντάρτικο και οι καπεταναίοι
Από έναν πρώτο ξάδερφο του παππού του, από τον μπαμπά του και τον αδερφό του πατέρα του άκουσε διάφορες ιστορίες για τον μαχητή –στον πόλεμο και στη ζωή– παππού του, Γιώργο Χατζηγεωργίου, ο Λ. Κυρίζογλου.
«Όταν ξεκίνησαν οι διώξεις και οι σφαγές των Αρμενίων, έγινε συμβούλιο στο χωριό και με ψήφους 3-2 αποφασίστηκε όλοι (άντρες, γυναίκες και παιδιά) να ανέβουν στο βουνό. Αυτήν ήταν η άποψη του παππού μου, ο οποίος είπε στους άλλους ότι παρά την ισονομία που διεκήρυτταν οι Νεότουρκοι, κυνηγούν τους Αρμένιους επειδή είναι χριστιανοί και το ίδιο θα κάνουν και με τους Πόντιους. Έτσι, ανέβηκε όλο το χωριό στο βουνό στις αρχές του 1915 και παρέμειναν εκεί μέχρι το 1922. Ήταν ένα αντάρτικο σωτηρίας. Δεν έκαναν βιαιοπραγίες, όπως λένε σήμερα οι Τούρκοι».
Όλοι οι άντρες της περιοχής, μαζί και ο παππούς του δημάρχου πολέμησαν υπό τις οδηγίες αρχικά του Ιάκωβου Καρατελίδη (καπεταν-Γιακώβ) και μετά το θάνατό του υπό τις οδηγίες του Κοτζά Αναστάσ’, του αήττητου αρχηγού (φωτογραφία αριστερά). Έδωσαν πολλές μάχες, αλλά η πιο ονομαστή ήταν αυτή της Τάζλου, όπου με 3.000 άντρες ο Κοτζά Αναστάσ’ νίκησε τους 22.000 άντρες του κεμαλικού στρατού, οι οποίοι είχαν μαζί τους και αρκετούς άτακτους τσέτες.
«Σε μια καταδίωξη από τον τουρκικό στρατό οι αντάρτες πέρασαν ένα φουσκωμένο ποτάμι και βρέθηκαν σε μια έκταση δασώδη, με πολλούς κισσούς στα δέντρα. Ανέβηκαν κι έμειναν εκεί όλη τη νύχτα, σχεδόν χωρίς να αναπνέουν και χωρίς να κάνουν τη σωματική τους ανάγκη, αφού από κάτω τους ήταν στρατοπεδευμένος ο τουρκικός στρατός. Γλίτωσαν την άλλη μέρα το μεσημέρι, όταν έφυγε ο στρατός», λέει ο Λ. Κυρίζογλου.
Με συγκίνηση και γλαφυρότητα περιγράφει και την ιστορία των τριών αδερφών του πατέρα του, που άφησαν ο παππούς του και η γιαγιά του σε ορφανοτροφείο στον Βόλο επειδή δεν μπορούσαν να τους θρέψουν. Στον Βόλο έπιασε το καράβι μετά τον ξεριζωμό.
«Σε λιγότερο από δώδεκα μήνες ο παππούς και άλλοι συγγενείς του έφυγαν με τα πόδια από την Καστοριά κι έφτασαν στον Βόλο για να πάρουν πίσω τα παιδιά. Επέστρεψαν κουβαλώντας τα στους ώμους. Το ταξίδι κράτησε πολλές μέρες, αφού στο δρόμο αναγκάζονταν να δουλεύουν για να βγάλουν τα προς το ζην.
»Έχω πολύ μεγάλο θαυμασμό για τον παππού μου, αν και δεν τον γνώρισα. Ήταν ευγενής και βοηθούσε πολύ τους συνανθρώπους του τόσο στον Πόντο όσο και στην Ελλάδα», λέει ο δήμαρχος Αμπελοκήπων-Μενεμένης.
Ενεργός Πόντιος και θαυμαστής του Αλ. Υψηλάντη
Μέλος τριών ποντιακών συλλόγων στη Θεσσαλονίκη είναι ο Λάζαρος Κυρίζογλου, και εκ των ιδρυτών ενός ακόμα στη νότια Ελλάδα.
Είναι μέλος της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης, της Ένωσης Ποντίων Αμπελοκήπων και ιδρυτικό μέλος του συλλόγου Ποντίων «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος». Όταν διατέλεσε νομάρχης Ευβοίας, το διάστημα 1991-93, τότε που κατασκευαζόταν η νέα γέφυρα της Χαλκίδας, μαζί με Πόντιους εργάτες στη γέφυρα ίδρυσε το Σύλλογο Ποντίων Χαλκίδας «Οι Κομνηνοί».
Στο Δήμο Αμπελοκήπων-Μενεμένης υπάρχουν κι άλλοι ποντιακοί σύλλογοι: Η Ένωση Ποντίων Μενεμένης ο «Εύξεινος Πόντος», ο Σύλλογος Ποντίων Αγίου Νεκταρίου (Δενδροποτάμου) «Η Αναγέννηση», και ο «Νικηφόρος Φωκάς» Μενεμένης. Όπως λέει ο Λ. Κυρίζογλου, έχει φροντίσει ώστε όλοι οι σύλλογοι στο δήμο –όχι μόνο των Ποντίων– να στεγάζονται σε σχολεία, ώστε να κάνουν οικονομία στα έξοδα.
Στην περιοχή της Μενεμένης υπάρχει εδώ και χρόνια μνημείο για τον ποντιακό ελληνισμό (λεπτομέρεια στη φωτογραφία δεξιά), ενώ στους Αμπελόκηπους υπάρχει μνημείο προσφυγικού ελληνισμού. Ο Δήμος σχεδιάζει επίσης το επόμενο διάστημα να τοποθετήσει ανδριάντα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στην πλατεία Δημοκρατίας Αμπελοκήπων.
Ο Λάζαρος Κυρίζογλου μιλάει πολύ καλά τα ποντιακά, ενώ, όπως ο ίδιος λέει, γνωρίζει όλους τους ποντιακούς χορούς και με την πρώτη ευκαιρία σηκώνεται να χορέψει στα πανηγύρια. Στον μονάκριβο γιο του έχει μεταλαμπαδεύσει –στο βαθμό του εφικτού, όπως αναφέρει– την τεράστια αγάπη του για τον ποντιακό ελληνισμό.
Τέλος, θαυμαστής του Αλέξανδρου Υψηλάντη δηλώνει ο Λάζαρος Κυρίζογλου, τον οποίο χαρακτηρίζει ως «τον πιο ανιδιοτελή από όλους τους ήρωες του 1821».
«Θαυμάζω τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Ήταν αρχηγός της Φιλικής Εταιρίας, ξεκίνησε την Επανάσταση, τα έδωσε όλα για την πατρίδα και ήταν Πόντιος. Πέθανε χωρίς να γνωρίσει την Ελλάδα, αλλά ζήτησε η καρδιά του να ταφεί στην Ελλάδα, κάτι που εκπλήρωσε ο αδερφός του Δημήτριος».
Ρωμανός Κοντογιαννίδης
