Για τον Πόντο των γιαγιάδων τους αλλά και τον δικό τους, τα συναισθήματά τους για τους Τούρκους -«δεν μπορώ να τους συγχωρήσω»-, το Θεό και τις μνήμες τους μιλούν οι διεθνείς καλλιτέχνες σε αυτό το δεύτερο μέρος της συνέντευξης που παραχώρησαν στο pontosnews.gr.
Θυμούνται, αναδεικνύουν τα σημεία της ταυτότητας του Έλληνα που τους κάνει να αισθάνονται υπερήφανοι αλλά ασκούν και κριτική στη διχόνοια και τα αποτελέσματά της.
Ποντιακά τραγουδάτε;
ΘΟ: Όχι μόνο τραγουδάμε, αλλά και παίζουμε ποντιακά. Είμαστε πολύ περήφανοι που είμαστε Πόντιοι και πιστεύω ότι κουβαλάμε, πέρα από τον ελληνισμό, και το ποντιακό στοιχείο πάνω απ’ όλα.
ΣΘ: Το έχω πει κι εγώ πολλές φορές ότι αυτό το ποντιακό στοιχείο, αυτή η προσφυγιά, ο πόνος, οι γιαγιάδες, έχουν χαραχτεί στο DNA μου και το κουβαλάω όταν είμαι στην ξενιτιά. Και στην επιτυχία. Όλα αυτά τα βιώματα ήταν η κινητήριος δύναμη για να πετύχω.
ΘΟ: Κοιτάξτε. Εμείς οι Πόντιοι έχουμε αυτό το κακό που έχουν όλοι οι Έλληνες: τρωγόμαστε μεταξύ μας. Για μένα είναι τραγωδία ότι υπάρχουν δύο πανελλήνιοι ποντιακοί σύλλογοι.
ΣΘ: Τραγωδία! Ντροπή!
Πιστεύετε ότι είναι πολιτικοί οι λόγοι που επικρατεί ο διχασμός για τον οποίο μιλάτε;
ΘΟ: Και πολιτικοί. Εμείς οι Πόντιοι θα έπρεπε να κάνουμε τη διαφορά. Δυστυχώς όμως…
ΣΘ: Είναι και η βλακεία. Και η προσωπική φιλοδοξία. Και ξέρετε υπάρχει και κάτι άλλο που με ενοχλεί επειδή δεν υπάρχει: εξέλιξη! Έχουμε μείνει μόνο στους χορούς και τη λύρα. Το ποντιακό στοιχείο όμως εξελίσσεται.
ΘΟ: Εμείς πιστεύουμε ότι το έργο που ετοιμάζουμε (σημ. Πόντος, Λαϊκό Ορατόριο) είναι μια απάντηση σε αυτή τη στασιμότητα. Ως Πόντιοι αγαπάμε την παράδοσή μας, τα νταούλια, την κεμεντζέ, αλλά ο Πόντος δεν είναι και δεν μπορεί να είναι μόνο αυτό. Ο ποντιακός πολιτισμός αγκαλιάζει πάρα πολλά πράγματα.
ΣΘ: Είναι οικουμενικός!
ΘΟ: Πρέπει να ανατρέψουμε τη στερεότυπη εικόνα που υπάρχει για τους Ποντίους. Πρέπει να δείξουμε ότι είμαστε πιο εκλεπτυσμένοι. Ποντιακής καταγωγής είναι πολλοί άνθρωποι του πολιτισμού. Τεράστια ονόματα. Ας μην ξεχνάμε ότι η Τραπεζούντα ήταν εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο. Εμείς όμως έχουμε κάνει το λάθος να εγκλωβιστούμε σε ένα πολύ-πολύ στενό πλαίσιο.
ΣΘ: Κι εγώ πιστεύω ότι αδικούμαστε με αυτό τον τρόπο.
Από τη συναυλία για τους Γιατρούς του Κόσμου στο Δημοτικο Θέατρο του Πειραιά
Έχετε μνήμες από την παιδική ηλικία που να «μυρίζουν» έντονα Πόντο;
ΣΘ: Θυμάμαι τα γλέντια – γιατί είμαστε μεγάλη οικογένεια, η μαμά μου είναι οκτώ αδέρφια. Επίσης το ότι όλα τα παιδιά παίζαμε κάποιο μουσικό όργανο. Εγώ ακορντεόν, τα ξαδέρφια μου ακορντεόν, η αδερφή πιάνο και κιθάρα. Και φυσικά θυμάμαι ότι όλοι στο σπίτι μιλούσαν ποντιακά. Τις γιαγιάδες, τη γιαγιά και την προγιαγιά μου.
Ήμασταν άνθρωποι του γέλιου και του κλάματος.
ΘΟ: Οι γιαγιάδες της Σόνιας κατάγονται από την αυλή του Τσάρου, που ήταν εκλεπτυσμένοι άνθρωποι, γι’ αυτό και είχαν μια πιο ευρεία μουσική εκπαίδευση. Ο δικός μου παππούς και ο προπάππους ήταν μεγαλοτσιφλικάδες και η γιαγιά μου ήταν πάρα πολύ πλούσια. Ωστόσο όταν ξεριζώθηκαν, με την επανάσταση του 1917, ένιωσαν ότι έφυγαν από τον απόλυτο πλούτο και ήρθαν στην απόλυτη ένδεια.
ΣΘ: Και οι δικοί μου έτσι.
ΘΟ: Πήραν μια βαλίτσα και όπου φύγει-φύγει για να σωθούν. Θυμάμαι το παράπονο στα μάτια της προγιαγιάς μου της Ειρήνης. Πολύ μεγάλη αγάπη στην πατρίδα, στον Πόντο.
ΣΘ: Και η δικιά μου γιαγιά το ίδιο. Είχε μεγάλο καημό με τους Τούρκους.
Καημό ή έχθρα;
ΣΘ: Έχθρα. Με την έννοια «τι τους κάναμε και μας φέρθηκαν έτσι».
ΘΟ: Αυτό όμως θεωρώ ότι τους έδωσε και μια απίστευτη δύναμη. Να πεισμώσουν, να εξελιχθούν και να πάνε πιο ψηλά.
ΣΘ: Δεν είναι τυχαίο ότι στη δική μας οικογένεια όλα τα παιδιά σπούδασαν. Δεν μας μεγάλωσαν με το να βγάλουμε χρήματα, αλλά με το να μορφωθούμε.
Στην παρουσίαση του pontosnews.gr, στην Αθήνα, ο Σάββας Καλεντερίδης είπε ότι οι πρόγονοί σας φεύγοντας από τα σπίτια τους έπαιρναν και τα κλειδιά, πιστεύοντας ότι θα επιστρέψουν. Έχετε ανάλογη εικόνα;
ΣΘ: Όχι κάτι τόσο έντονο. Είχαν φέρει το σαμοβάρι τους. Αλλά δεν θυμάμαι κάτι άλλο.
ΘΟ: Κι οι δικοί μου είχαν το σαμοβάρι. Νομίζω όμως ότι γνώριζαν πως έφευγαν για τα καλά από τον τόπο τους. Και να σας πω και κάτι; Γι’ αυτούς τους ανθρώπους η πατρίδα ήταν εκεί. Ο μεγάλος καημός ήταν ότι άφησαν το σπίτι τους και ήρθαν εδώ που τα πράγματα δεν ήταν τόσο καλά.
Συγκρίνοντας την Κερασούντα και την Τραπεζούντα με το Κιλκίς και τη Βέροια, ήξεραν ότι πήγαν κάπου χειρότερα.
ΣΘ: Είχα την ατυχία να μην γνωρίσω παππούδες, και τις γιαγιάδες δεν τις έζησα πολύ. Θυμάμαι ό,τι άκουγα από τις θείες. Κι ακόμα ένα πράγμα, ότι «ο Τούρκος θα σε χαιρετάει, θα σου μιλάει, θα σου χαμογελάει και θα περιμένει να γυρίσεις την πλάτη για να σου πετάξει το μαχαίρι».
ΘΟ: Το έχουν αποδείξει ότι έτσι είναι.
ΣΘ: Και τότε, και τώρα, και μετά και για πάντα. Ήταν στην ευχέρεια κάθε Τούρκου, εάν ήταν άνθρωπος, να μην σφάξει και να προστατέψει όλους αυτούς τους αθώους, να μην κλέψει την περιουσία του άλλου…
ΘΟ: Μερικές φορές τους αδικούμε. Με ποια έννοια; Αυτοί οι άνθρωποι είναι απόγονοι των Μογγόλων, ενός πολύ βάρβαρου λαού. Συνεπώς δεν μπορούμε να περιμένουμε από τον Τούρκο να έχει το DNA το ελληνικό. Είμαστε δυο άκρα αντίθετα! Αυτοί οι άνθρωποι είναι αυτοί που είναι. Δεν θα αλλάξουν. Την ιστορία δεν μπορεί να την λησμονούμε.
ΣΘ: Είμαστε βαθιά ουμανιστικός λαός. Δεν μπορούμε να είμαστε ίδιοι. Λυπάμαι, αλλά δεν μπορώ να συγχωρήσω. Ποτέ δεν ζήτησαν συγγνώμη. Φταίνε και οι δικοί μας πολιτικοί.
Οι περισσότεροι Πόντιοι πιστεύουν πολύ στον Θεό και την έννοια της Πατρίδας. Εσείς;
ΣΘ-ΘΟ: Πιστεύουμε απόλυτα κι εμείς!
ΣΘ: Γεννήθηκα Χριστιανή Ορθόδοξη και αυτό θα ακολουθήσω. Αλλά σέβομαι και τις θρησκείες όλων των άλλων. Όσων πιστεύουν στην αγάπη. Και φυσικά, εάν με ρωτούσατε, δεν θα ήθελα να γεννηθώ οτιδήποτε άλλο παρά Ελληνίδα. Όχι εθνικιστικά, αλλά επειδή είμαι περήφανη για την καταγωγή μου. Είμαι περήφανη γιατί πρόγονός μου δεν είναι ο Χίτλερ αλλά ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Μεγαλέξανδρος.
ΘΟ: Η ελληνική καταγωγή παίζει ρόλο και στο εξωτερικό. Δεν είναι το ίδιο να είσαι Γερμανός ή Πορτογάλος. Έχει ειδικό βάρος να είσαι Έλληνας.
Πόπη Παπαγεωργίου
