Το ημερολόγιο γράφει 1η Ιουλίου 1943. Στις 20:00 ένα μεταγωγικό αεροσκάφος τύπου «Χάλιφαξ» της RAF απογειώνεται από τη Ντέρνα της Λιβύης με προορισμό την Ελλάδα. Επιβάτες της πτήσης μία ολιγομελής Συμμαχική ομάδα τεσσάρων ατόμων, ένας Άγγλος λοχαγός και ένας Έλληνας λοχίας. Μέσα στο αντρικό πλήρωμα και μία γυναίκα: ντυμένη με στολή αλεξιπτωτιστή, η Σόνια-Σοφία Στεφανίδου ξεκινούσε για μία ακόμα περιπέτεια. Στη 1:50 μετά τα μεσάνυχτα η πρώτη και μοναδική Ελληνίδα αλεξιπτωτίστρια στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου προσγειώνεται κάπου κοντά στη Φλώρινα για μια μυστική αποστολή στην κατεχόμενη Ελλάδα.
Πρωτότοκη κόρη του Φιλοποίμενα Στεφανίδη από την Τραπεζούντα, του γιατρού που τιμήθηκε για τις εθελοντικές υπηρεσίες του σε πέντε μέτωπα, η Σόνια Στεφανίδου γεννήθηκε το 1907 στην Οδησσό. Αν κληρονόμησε κάτι από τον πατέρα της, αυτό είναι το πείσμα και η διάθεση να προσφέρει στην πατρίδα της.
«Εθεώρησα καθήκον μου όπως κι εγώ προσφέρω ό,τι ηδυνάμην περισσότερον χάριν του Ιερού Αγώνος», γράφει μεταξύ άλλων στην αναφορά με την οποία ζητούσε άδεια από το υπουργείο Οικονομίας, όπου ήταν διορισμένη, προκειμένου να καταταγεί στη Στρατιωτική Υπηρεσία.
Η Σόνια Στεφανίδου με τον πατέρα της Φιλοποίμενα Στεφανίδη (1945)
Αρχικά θα εκπαιδευτεί και θα υπηρετήσει ως εθελόντρια αδερφή νοσοκόμα του Ερυθρού Σταυρού, αφού ήταν ο μόνος τρόπος ώστε να βρεθεί στο μέτωπο. Λέγεται ότι προκειμένου να γίνει δεκτή η αίτησή της έβαλε μέσο τον υπουργό του Μεταξά, Κ. Μπουρμπούλη. Το φύλλο πορείας θα είναι για τα Γιάννενα, και το 1ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο του Νοσηλευτικού Κέντρου Μετόπισθεν.
Με την υπογραφή του πρώτου πρωτοκόλλου συνθηκολόγησης, στις 20 Απριλίου 1941, γυρίζει στην Αθήνα. Η επιστροφή στην πρωτεύουσα συνοδεύεται από την απόφασή της να διαφύγει στη Μέση Ανατολή όπου βρίσκεται η εξόριστη κυβέρνηση της Ελλάδας.
Το δελτίο Ταυτότητας της Σόνιας Στεφανίδου στη Μέση Ανατολή (1944)
Το αίτημα προς τον Τσουδερό
Η Σόνια Στεφανίδου αξιοποιεί τις γνώσεις της ως νοσηλεύτρια και υπηρετεί στα στρατιωτικά νοσοκομεία της Αλεξάνδρειας και της Χεντέρας στην Παλαιστίνη. Στις 8 Απριλίου 1943, όμως, ζητά άδεια 20 ημερών προκειμένου να μεταβεί στο Κάιρο. «Ποθούσα πιο ζωντανά, πιο αποτελεσματικά να υπηρετήσω την Ελλάδα μου, που σαν αιματοβαμμένη μάνα νόμιζα πως καλούσε», γράφει στο ημερολόγιό της.
Στο Κάιρο παρουσιάζεται στον πρόεδρο της Κυβέρνησης Εμμανουήλ Τσουδερό και του ζητά να γίνει… κομάντο!
Ένα μήνα μετά παρουσιάζεται στη Βρετανική Μυστική Υπηρεσία ISLD (Intelligence Service Liaison Division) η οποία την στέλνει στη Χάιφα της Παλαιστίνης προκειμένου να εκπαιδευτεί στη συλλογή, αναφορά και ασφάλεια πληροφοριών, στη χρήση κωδίκων και στην κρυπτογράφηση σημάτων για τη διαβίβαση με ασύρματο.
Η εκπαίδευσή της ως αλεξιπτωτίστριας θα γίνει σε στρατόπεδο της RAF κοντά στη Ναζαρέτ. «Η επίδοσις αυτής της εκπαιδευομένης ήτο υψηλού επιπέδου», έγραψε ο Άγγλος αξιωματικός εκπαιδευτής της.
Μυστική αποστολή στην κατεχόμενη Ελλάδα
Εκτός από τις πολύ καλές της επιδόσεις στα Σχολεία Κατασκόπων και Αλεξιπτωτιστών, η Σόνια Στεφανίδου έχει ένα ακόμα πλεονέκτημα: μιλά γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά. Η αποστολή εκείνη στην κατεχόμενη Ελλάδα είναι να ακολουθήσει μαζί με τους Βρετανούς κομάντος ορεινά κυρίως δρομολόγια κατά μήκος της οροσειράς της Πίνδου προκειμένου να συλλέξει στρατιωτικές πληροφορίες. Το υλικό αυτό το διαβιβάζει κρυπτογραφημένο κάθε μέρα στη Μέση Ανατολή.
Βεβαίωση του Άγγλου αξιωματικού που εκπαίδευσε την Σόνια Στεφανίδου
Η ομάδα των αλεξιπτωτιστών με δύο μουλάρια στη διάθεσή της για τη μεταφορά υλικών και εφοδίων αλλάζει θέση τις νύχτες, και τις ημέρες κρύβεται σε ασφαλή μέρη. Η Στεφανίδου όμως μεταμφιεσμένη άλλοτε σαν χωρική, άλλοτε σαν καθαρίστρια και άλλοτε σαν ζητιάνα προσεγγίζει τα χωριά προκειμένου να συλλέξει πληροφορίες. Μάλιστα «στρατολογούσε» και ντόπια αγόρια 12-16 ετών και τα χρησιμοποιούσε ανάλογα με τις ικανότητές τους.
Περίπου δύο μήνες κράτησε η μυστική αποστολή, με την ομάδα να φτάνει μέχρι τα ελληνοαλβανικά σύνορα, στον Λαιμό της Λάγκας. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1943 άνδρες ενός γερμανικού φυλακίου στην περιοχή θα συλλάβουν τη Στεφανίδου και τους συντρόφους της.
Καταδικάζονται σε θάνατο έπειτα από δύο ώρες σκληρής ανάκρισης. Για λόγους όμως που δεν έχουν διευκρινιστεί, μιάμιση ώρα πριν από την εκτέλεση ένας Γερμανός φρουρός απελευθερώνει την ομάδα και την αφήνει να φύγει προς το πυκνό δάσος. Η Στεφανίδου θα φτάσει μέχρι την περιοχή της Νεράιδας στην Καλαμπάκα, όπου λειτουργούσε στρατηγείο ανταρτών με Άγγλους συνδέσμους. Εκεί είχαν συγκεντρωθεί αρκετοί Έλληνες και Σύμμαχοι «κατάσκοποι», σύνδεσμοι και διάφοροι άλλοι, με εντολή να επιστρέψουν στη Μέση Ανατολή.
Μέχρι και σήμερα οι λεπτομέρειες της αποστολής της Σόνιας Στεφανίδου παραμένουν απόρρητες. Ό,τι γνωρίζουμε αποτελεί το αποτέλεσμα της έρευνας του αντιστράτηγου ε.α. Χρήστου Σ. Φωτόπουλου, που άντλησε τις πληροφορίες του από το προσωπικό ημερολόγιό της, μερικές αναφορές της και μία ομιλία της στο ραδιόφωνο.
Η εθελόντρια νοσοκόμα Σόνια Στεφανίδου (πρώτη από αριστερά) σε Στρατιωτικό Νοσοκομείο της Αθήνας, στις αρχές του 1941
Δεύτερη αποστολή στην Κρήτη
Ακόμα λιγότερα είναι τα στοιχεία που υπάρχουν για την αποστολή της Σόνιας Στεφανίδου στη γερμανοκρατούμενη Κρήτη. Γνωρίζουμε ότι από την Καλαμπάκα επιστρέφει στο Κάιρο. Κάνει αίτηση και γίνεται δεκτή στο νεοσύστατο Εθελοντικό Στρατιωτικό Σώμα Ελληνίδων. Πλέον φέρει το βαθμό στρατιωτικού υπαλλήλου Α΄, αντίστοιχο με αυτόν του Ανθυπολοχαγού.
Η αποστολή της στην Κρήτη θα πραγματοποιηθεί μεταξύ Ιανουαρίου και Οκτωβρίου 1944, πιθανόν με εντολή του ίδιου του Τσουδερού.
Έρχεται σε επαφή με τον Μανώλη Μπαντουβά, έναν από τον γνωστούς αρχηγούς της Εθνικής Αντίστασης στο νησί. «Πιθανόν να μετέφερε εκεί, ως σύνδεσμος, έγγραφα ή προφορικές εντολές ή ακόμη και χρηματικά ποσά», αναφέρει ο αντιστράτηγος Φωτόπουλος. Μία από τις εικασίες που έχουν γίνει για τη φύση της αποστολής της ως κομάντο είναι ότι έλαβε μέρος στην απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε.
Το δελτίο ταυτότητας της Σόνιας Στεφανίδου που εκδόθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών (1945)
«Υπηρέτησα εις Μέσην Ανατολήν (…) αποσταλείσα ως κομμάντος δια ειδικήν Υπηρεσίαν εις Δυτικήν Μακεδονίαν και Κρήτην (…)», σημειώνει το 1953 η ίδια σε μία υπεύθυνη δήλωση προς το Υπουργείο Βιομηχανίας.
Η άρνηση των Αμερικανών
Πλέον η Σόνια Στεφανίδου φέρει στο στήθος τις πτέρυγες του Αλεξιπτωτιστή, ένδειξη πολεμικού άλματος με αλεξίπτωτο. Με την επιστροφή της στην ελεύθερη Ελλάδα θα συνεχίσει να εργάζεται για το Δημόσιο, αυτή τη φορά αποσπασμένη στο Υπουργείο Εξωτερικών, στη Διεύθυνση Εθιμοτυπίας.
Λίγο αργότερα υποβάλει αίτηση να χρησιμοποιηθεί από τους Αμερικανούς ως αλεξιπτωτίστρια στις μάχες εναντίον των Ιαπώνων. Η αίτησή της δεν θα γίνει δεκτή.
Με την επίσημη στολή της αδερφής νοσοκόμου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού (1953)
Θα συνταξιοδοτηθεί το 1967 έπειτα από 40 χρόνια υπηρεσίας. Για τη δράση της το διάστημα 1940-1968 της απονεμήθηκαν –μεταξύ άλλων– το Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας, το Μετάλλιον Εξαιρέτων Πράξεων, το Μετάλλιον Εθνικής Αντιστάσεως και το Μετάλλιον Υπηρεσιών Στρατού.
Στις 22 Αυγούστου 1990 η Σόνια Στεφανίδου πεθαίνει σε ηλικία 83 ετών. «Να ταφώ με την στρατιωτική στολή μου χακί και τα διάσημα των παρασήμων (…). Η ταφή μου να είναι πολύ απλή», είναι η εντολή που αφήνει στην οικογένειά της. Κηδεύτηκε όπως εκείνη ήθελε και με όλες τις τιμές στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Διαβάστε ολόκληρη την ιστορία της Σόνιας Στεφανίδου στην ιστορική μονογραφία που έγραψε ο αντιστράτηγος ε.α. Χρήστος Σ. Φωτόπουλος, Επίτιμος Γενικός Επιθεωρητής Στρατού. Το βιβλίο του Σόνια-Σοφία Στεφανίδου – Η πρώτη Ελληνίδα Αλεξιπτωτίστρια κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αφοί Κυριακίδη. Οι φωτογραφίες του άρθρου προέρχονται από το συγκεκριμένο βιβλίο.
