«Τη Θωμά ’ς σα Σούρμενα», για άλλη μια χρονιά. Θα ήταν η 103η συνεχόμενη, αν δεν είχαν μεσολαβήσει δύο τριετείς διακοπές (μία κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μία λόγω κορονοϊού). Γιατί η ιστορία του εθίμου ξεκινά από τότε ακόμα που οι πρόσφυγες Σουρμενίτες του Πόντου ζούσαν σε αντίσκηνα, όταν ήρθαν έχοντας αφήσει πίσω τους όλα τους τα υπάρχοντα – μαζί και τους νεκρούς τους.
Το έθιμο είναι συγκλονιστικά όμορφο: Μικροί και μεγάλοι, μετά τη Θεία Λειτουργία, συγκεντρώνονται στο νεκροταφείο Σουρμένων για να τιμήσουν τους κεκοιμημένους, να μοιραστούν μαζί τους λίγες ώρες χαράς, παραδοσιακό ποντιακό φαγητό και τσίπουρο.
Σύμφωνα με την παράδοση, άλλωστε, την ημέρα της Ανάστασης οι ψυχές ανεβαίνουν από τον κάτω κόσμο και ζουν μαζί μας μέχρι τη γιορτή του Αγίου Πνεύματος.
Θα σκεφτόταν κανείς ότι πρόκειται για μια εικόνα παράδοξη, να βλέπεις τραπεζομάντιλα στρωμένα στους τάφους, κι επάνω τους πλούσια πιάτα με ό,τι μπορείς να φανταστείς: πιροσκί (σχεδόν σε όλους τους τάφους), σαρμαδάκια με μαυρολάχανο, ωτία, πίτες, ποντιακά κεφτεδάκια και άλλα πολλά. Και από δίπλα ποτηράκια με τσίπουρο, και γύρω οικογένειες συγκεντρωμένες.
Κανένα πρόσωπο θλιμμένο όμως! Γιατί όσοι συμμετέχουν στο έθιμο, συμμετέχουν σε μια γιορτή της Ανάστασης. Έτσι ακριβώς συνέβη και σήμερα, παρά τον βαρύ ουρανό.
Το πρωί έβρεξε, αργά το μεσημέρι έβρεξε, τις ώρες του κοιμητηρίου όμως υπήρχε απλώς μια συννεφιά που έκανε πιο ευχάριστη την παραμονή στον εξωτερικό χώρο.
Όσο για τον κόσμο; Σίγουρα δεν ήταν μόνο οι περίοικοι ή οι «άμεσα ενδιαφερόμενοι». Συναντήσαμε ανθρώπους από το κέντρο της Αθήνας, από τη Θεσσαλονίκη, από την Κρήτη. Άλλοι βρέθηκαν εκεί από περιέργεια, για πρώτη φορά, μια και το ταφικό ποντιακό έθιμο έγινε ευρύτερα γνωστό μετά την καταγραφή του στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Άλλοι, ως μέλη σωματείων που συμμετέχουν στο «Παμποντιακόν πανοΰρ 2025» της Ένωσης Ποντίων Σουρμένων (για παράδειγμα, είδαμε τα λάβαρα του Πολιτιστικού Συλλόγου Ανωγείων, του Ποντιακού Συλλόγου Φρέχεν «Υψηλάντης», της Ένωσης Ποντίων Πανοράματος, του Συλλόγου Ποντίων Σταυρούπολης «Ακρίτες του Πόντου», του Ποντιακού Πολιτιστικού Συλλόγου Χωρυγίου).
Παρόντες ήταν ο υπουργός Εσωτερικών Τάκης Θεοδωρικάκος και ο υφυπουργός Βασίλης Σπανάκης, και φυσικά ο δήμαρχος Αργυρουπόλεως-Ελληνικού Γιάννης Κωνσταντάτος, ο οποίος στην αρχή των εκδηλώσεων έδωσε και μια είδηση: Όπως είπε, σε συνεργασία του Δήμου με τη Μητρόπολη, θα δημιουργηθεί Επισκοπείο, εντός του οποίου θα υπάρχει ένα κειμηλιαρχείο.
Εκεί θα βρουν «στέγη» οι ιερές εικόνες που έφεραν από τον Πόντο οι ξεριζωμένοι μαζί με τα λιγοστά τους υπάρχοντα – σαν κάτι που τους έδενε με τα αλησμόνητα χώματα.
Επώνυμοι και μη, Πόντιοι και μη, ήταν πολλοί αυτοί που και φέτος επέλεξαν να περάσουν «Τη Θωμά ’ς σα Σούρμενα», παρέα με τις ψυχές που μας συντροφεύουν.
Ακολουθεί φωτογραφικό αφιέρωμα:
Κείμενο, φωτογραφίες: Χριστίνα Κωνσταντάκη.
