Ρεφούλλ(ιν) είναι το βρέφος στην ποντιακή διάλεκτο – στις παραδοσιακές κοινωνίες οι περιποιήσεις του βασίζονταν μόνο στην πείρα. Αν εξαιρέσουμε μερικές υπερβολές (θηλασμός επί τρία έτη) ή λανθασμένες ενέργειες (φάσκιωμα) και την έλλειψη καλής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, λόγω της οποίας η παιδική θνησιμότητα ήταν σε υψηλά επίπεδα, θα πρέπει να παραδεχτούμε πως κατά τα άλλα το βρέφος του παλιού καιρού μεγάλωνε αρκετά φυσιολογικά.
Ήταν σπάνιο να μην θηλάζει μια μητέρα το παιδί της. Κάποτε μάλιστα θήλαζε και δεύτερο (ξένο) παιδί και γίνονταν το δικό της και το ξένο βυζαδέρφα.
Υπήρχε η αντίληψη πως βρέφος που δεν θήλασε τη μάνα του δεν θα μεγάλωνε φυσιολογικά. Οι συμπληρωματικές τροφές, ιδίως μετά τον απογαλακτισμό, ήταν ελαφρύ καλής ποιότητας γιδίσιο ή αγελαδινό γάλα και αλευρόσουπες.
Τον ξεραμένο αφαλό («τσίπα») του βρέφους δεν τον πετούσαν, αλλά τον φύλαγαν για να τον χρησιμοποιήσουν ως καταπραϋντικό φάρμακο στους «σφάχτες» («σαντζίν»). Το φάσκιωμα του βρέφους με πάνες και άλλα εξαρτήματα ήθελε ιδιαίτερη τέχνη.
Φρόντιζαν επίσης πολύ τον ύπνο του. Το κοίμιζαν και γενικά περνούσε πολλές ώρες του 24ώρου σε ξύλινη καλοφτιαγμένη κούνια ή σε πρόχειρη κρεμαστή κούνια («σαλαντζάχ’»). Το έδεναν σφιχτά μες στην κούνια για να κάνει ίσια πόδια, έλεγαν, και για να έχει καλό και ήσυχο ύπνο. Στην κούνια είχε μάλλινο στρώμα το χειμώνα και χορταρένιο το καλοκαίρι.
Όταν βρισκόταν μες στην κούνια ξύπνιο φρόντιζαν να μην βλέπει λοξά επί ώρα κάποιο αντικείμενο (κάδρο στον τοίχο κτλ.), γιατί θα γινόταν αλλήθωρο. Το κοίμιζαν κουνώντας την κούνια και λέγοντάς του νανουρίσματα. Πίστευαν πως το παιδί έπρεπε να κοιμάται πολλές ώρες για να μεγαλώσει καλά («με τον ύπνον τρανύν’ το μωρόν»). Έπρεπε ν’ αποφεύγονται οι κρότοι και οι φωνές για να μην τρομάξει στον ύπνο του και κακοπάθει.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα προγνωστικά για το μέλλον του παιδιού.
Ο αριθμός των κορυφών στο κεφάλι του, για παράδειγμα, είχε σχέση με την παντρειά του. Η μια κορυφή σήμαινε μια παντρειά, οι δυο κορυφές δυο παντρειές. Αν όταν δεν ήταν φασκιωμένο έσφιγγε τα χέρια του σε γροθιά, θα γινόταν τσιγκούνης. Αν είχε μακριά πόδια («αντζία») θα γινόταν ψηλός («ψηλός Ορωμαίος» = ψηλός Ρωμιός). Γενικά υπήρχε η πίστη πως η τύχη και το μέλλον του παιδιού είναι γραμμένα από τον Θεό στο μέτωπό του.
Μπορούσε όμως με ορισμένες ενέργειες ν’ αλλάξει κανείς προς το καλύτερο ή το χειρότερο αυτή την τύχη του («το γραφτόν ατ’»). Αν λ.χ. φιλήσει κανείς, έλεγαν, το παιδί στο σβέρκο του («σην κοτύλαν») θα γινόταν κλέφτης. Δεν έπρεπε να του φιλάει κανείς τις πατούσες ούτε το πρόσωπο. Ήταν επίσης κακό να το φιλάνε στη διάρκεια της νύχτας.
Κακό του έκανε κανείς με το βάσκαμα ή αν το άφηνε να κοιτάξει σε καθρέφτη και τρόμαζε ή αν το τρόμαζε με την παρουσία του ή κάποιο θόρυβο, αν το ζήλευε (όταν ήταν παχουλό, ροδοκόκκινο, όμορφο). Για την αποφυγή όλων αυτών ήταν εξοπλισμένη η κούνια και το σώμα του με «περίαπτα»: ματόχαντρο, ματόπετρα («ματοζίνιχον»), λίγο κάρβουνο τυλιγμένο σε πανάκι, «Βαγγελί’ άλας» κτλ.
Η παρουσία ενός παιδιού μπορούσε να έχει καλή ή κακή επίδραση στην πορεία της ζωής όλης της οικογένειας. Για την επιβίωση του βρέφους που δύο ή τρία προγενέστερα αδέλφια του είχαν πεθάνει έκαναν διάφορες θρησκευτικές ή μαγικές ενέργειες, όπως βάφτιση αμέσως μετά τη γέννηση από το πρωτότοκο αδέλφι του ενός από τους γονείς· του έδιναν ακόμη το όνομα κάποιου ζωντανού συγγενή ή το όνομα Πολυχρόνης, Πανταζής, Ζωή κτλ., απόθεση σε τρίστρατο («σταυροστράτ’») για να το βαφτίσει ο πρώτος τυχών, καταφυγή σε αγίους με ταξίματα και άλλες προσφορές, όπως κερί φόρεμα, τάξιμο του ίδιου του παιδιού να υπηρετήσει σε κάποιο ναό κ.ά. Του έκαναν επίσης «τρυποπεράσματα», καρφώματα κτλ.
Τα νύχια και τα μαλλιά του βρέφους δεν τα έκοβαν προτού συμπληρώσει το πρώτο έτος της ηλικίας του. Κι όταν τα έκοβαν, τα έχωναν σε τρύπες τοίχων για να μην πατηθούν από κάποιον και πονέσει το κεφάλι του παιδιού.
Η καθυστερημένη οδοντοφυΐα μπορεί να οφειλόταν –πίστευαν– στο γεγονός ότι δεν βύζαξε αρκετά από το πρωτόγαλα της μάνας του. Η καθυστέρηση στην ομιλία επίσης είχε ως αιτία το «κλειδόστομο», το τραύλισμα οφειλόταν σε «χαλινό», το αργοπορημένο βάδισμα σε παράλειψη του νουνού/νουνάς να του κάνει ένα δώρο.
Για το ξεπέρασμα όλων αυτών των περιπτώσεων γίνονταν οι ανάλογες μαγικοθρησκευτικές ενέργειες.
• Πηγή: Εγκυκλοπαίδεια του ποντιακού ελληνισμού / Σάββας Π. Παπαδόπουλος.
