Άγκαθα Κρίστι: Η κοσμοπολίτισσα «βασίλισσα του εγκλήματος»

Μόλις… 66 μυθιστορήματα και 14 συλλογές διηγημάτων. Δύο αυτοβιογραφικά έργα, αισθηματικά μυθιστορήματα αλλά και θεατρικά, μεταξύ των οποίων το μακροβιότερο έργο στην ιστορία του σύγχρονου θεάτρου, την Ποντικοπαγίδα (1952). Η δουλειά της στα έργα αυτά, στα οποία πρωταγωνιστούν οι ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό και Μις Μαρπλ, της έδωσε τον τίτλο της «βασίλισσας του εγκλήματος» και την έκανε από τους σημαντικότερους συγγραφείς στην εξέλιξη του λογοτεχνικού αυτού ρεύματος!

Στην ουσία η Άγκαθα Κρίστι πήρε ένα είδος από τα υπόγεια και το έβαλε στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων.

Τα έργα της, συγκεκριμένα, στην πλειονότητά τους είναι διαχρονικά. Και μιλάμε για μια γυναίκα που γεννήθηκε τον 19ο αιώνα (1890) και ήταν αστή.

Τα παιχνίδια της ζωής

Κόρη του πλούσιου Αμερικανού επιχειρηματία Φρέντερικ Μίλερ και της Ιρλανδής Κλάρα, η Άγκαθα ήταν το μικρότερο παιδί της οικογένειας, ενώ η πρώτη της μεγάλη αγάπη αποδείχτηκε καθοριστική για τη ζωή της: Το διάβασμα. Όλα πήγαιναν μια χαρά μέχρι τα 11 της, όταν ο πατέρας της πέθανε και έμεινε μόνη με τη μητέρα της. Τα δύο μεγαλύτερα αδέλφια της είχαν ήδη φύγει από το σπίτι.

Παρά τη δύσκολη οικονομική κατάστασή τους, η μητέρα της την έστειλε σε οικοτροφείο στο Παρίσι. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της επισκέφθηκε την Αίγυπτο, τόπο επιλογής πολλών εύπορων Βρετανών εκείνη την εποχή.

Σε ηλικία 18 ετών ξεκίνησε να γράφει τα πρώτα διηγήματά της και το πρώτο της μυθιστόρημα.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1912, γνώρισε τον Άρτσιμπαλντ «Άρτσι» Κρίστι, αξιωματικό του Βασιλικού Πυροβολικού. Παντρεύτηκαν την παραμονή των Χριστουγέννων του 1914, πριν ο Κρίστι φύγει για το μέτωπο. Η Άγκαθα εργάστηκε στον Ερυθρό Σταυρό και αργότερα ως βοηθός φαρμακοποιού για την Αεροπορία, την περίοδο του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ίσως και γι’ αυτό σε πολλά μυθιστορήματά της, τα δηλητήρια είχαν εξέχουσα θέση στην πλοκή.

Ο σύζυγός της επέστρεψε στο Λονδίνο το 1918 και μετακόμισαν στη συνοικία Σεντ Τζονς Γουντ, όπου άρχισε να εργάζεται στον οικονομικό τομέα, στο Σίτι. Ένα χρόνο αργότερα απέκτησε το μοναδικό της παιδί, τη Ρόζαλιντ Μάργκαρετ Κλαρίσα Κρίστι. Είχε αρχίσει να γράφει συστηματικά, και οι ιστορίες της δημοσιεύονταν σε περιοδικά.

Έχουμε πρόβλημα

Το 1922 έκανε ένα μεγάλο ταξίδι με τον σύζυγό της σε Νότια Αφρική, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Χαβάη και Καναδά. Αγόρασαν ένα σπίτι στο Σάνινγκντεϊλ, στο Μπάρκσιρ, που το μεντονόμασε Στάιλς προς τιμήν του πρώτου της μυθιστορήματος. Όμως η σχέση τους δεν παρουσιάζει πια κανένα ενδιαφέρον, λόγω της αδυναμίας του Άρτσι προς το ωραίο φύλο. Τελικά χωρίζουν όταν εκείνος κάνει δεσμό με την καλύτερή της φίλη. Σε συνδυασμό με την απώλεια της μητέρας της, η Άγκαθα βιώνει έντονη κατάθλιψη.

Τότε συνέβη το εξής περιστατικό: Μετά από μια φιλονικία, η Άγκαθα πήρε το αυτοκίνητο και έφυγε από το σπίτι. Την επόμενη μέρα το αυτοκίνητο βρέθηκε πάνω από ένα λατομείο στο Νιούλαντς Κόρνερ του Σάρεϊ με δίπλωμα οδήγησης και ρούχα στο εσωτερικό του, αλλά χωρίς ίχνος της Κρίστι. Η εξαφάνισή της έγινε πρωτοσέλιδο στον εγχώριο και διεθνή Τύπο, και έγιναν μεγάλες προσπάθειες για να βρεθεί.

Τελικά εμφανίστηκε 11 μέρες αργότερα και, παρότι η ίδια δήλωσε ότι δεν είχε καμία ανάμνηση από το διάστημα αυτό, θεωρείται ότι η κίνησή της ήταν σκόπιμη.

Ξέχωρα από τα παραπάνω, η Άγκαθα για να ξεφύγει το ρίχνει στο γράψιμο. Και αρχίζει η επιτυχία. Της έχει μείνει το επίθετο του πρώτου συζύγου, και με αυτό έγραψε ιστορία

Η επιτυχία και όχι μόνο

Τα ταξίδια και η συγγραφή είναι για την Άγκαθα διέξοδος από το τέλμα μιας βασανιστικής σχέσης. «Από το να κοπιάζω σκεπτόμενη την ιδιωτική… δραστηριότητα του συζύγου μου, προτιμώ να ξοδεύω το μυαλό μου εξιχνιάζοντας φόνους» θα εξομολογηθεί λίγο πριν από το χωρισμό τους.

Λίγα χρόνια αργότερα γνώρισε τον αρχαιολόγο Μαξ Μαλόουαν, με τον οποίο παντρεύτηκαν λίγους μήνες μετά στο Εδιμβούργο. Όπως φάνηκε, ο δεύτερος γάμος της βγήκε γουρλίδικος. Και η Άγκαθα γίνεται σταρ.

Δήλωνε ότι σιχαινόταν τα μεγάλα πλήθη, τους δυνατούς θορύβους, τον κινηματογράφο, το γραμμόφωνο, το κάπνισμα και το αλκοόλ, αλλά αγαπούσε τον ήλιο, τη θάλασσα, τα λουλούδια, την κηπουρική, τα ταξίδια, τα παράξενα φαγητά, τα αθλήματα, τις συναυλίες, το θέατρο, το πιάνο και το κέντημα.

Το 1955, δυσαρεστημένη που δεν είχε η ίδια τα δικαιώματα του έργου της, και για λόγους φορολόγησης, έστησε τη δική της ιδιωτική επιχείρηση (Agatha Christie Limited), η οποία έως και σήμερα διαχειρίζεται το έργο της, και το 1968 πούλησε το μεγαλύτερο μερίδιο της εταιρείας στην εταιρεία Booker Books. Το 1959 κληροδότησε το Γκρίνγουεϊ στην κόρη της, που το 2004 (μετά το θάνατο της Ρόζαλιντ) πέρασε στη National Trust. Το 1969 ιδρύθηκε το φιλανθρωπικό Ίδρυμα Άγκαθα Κρίστι για ηλικιωμένους και παιδιά.

Η Άγκαθα και η Ελλάδα

Είχε γυρίσει σχεδόν τον μισό πλανήτη, καθώς λάτρευε και εμπνεόταν από τα ταξίδια και τους άλλους πολιτισμούς. Και μια από τις χώρες που αγάπησε ήταν η Ελλάδα. Στη χώρα μας ήρθε με τον δεύτερο συζυγό της. Ξεκίνησαν από τις Δαλματικές Ακτές, όπου επιβιβάστηκαν σε ένα πλοιάριο με προορισμό την Πάτρα. Από εκεί πήραν έναν συρμό «γεμάτο κόσμο και ψύλλους» –έτσι έγραψε στην αυτοβιογραφία της– και έφτασαν στην Αρχαία Ολυμπία. «Είναι τόσο μοναδική, όσο ακριβώς την περίμενα» εξομολογείται στον άνδρα της, ο οποίος έχει ήδη προγραμματίσει τον επόμενο προορισμό τους και είναι έτοιμος να υποστεί…ενδεχόμενες διαμαρτυρίες της γυναίκας του.

Για να φτάσουν στην Ανδρίτσαινα, από όπου ο Μαξ θέλει να μεταβούν στις Βάσσες για να δει από κοντά το ναό του Επικούρειου Απόλλωνα, χρειάζεται να κάνουν διαδρομή 14 ωρών πάνω σε μουλάρι!

«Δεν είχα καμμία… εκπαίδευση στο να καβαλάω μουλάρια! Όταν φτάσαμε, κατέρρευσα! Δεν ήξερα πότε πονούσα περισσότερο! Όταν καβαλούσα το μουλάρι ή όταν περπατούσα;» αφηγείται αργότερα στην αυτοβιογραφία της.

Ως εξαιρετικά συναρπαστικό κομμάτι από το ταξίδι τους στην Ελλάδα, η Άγκαθα περιγράφει την επίσκεψη στους Δελφούς. «Διάολε, η Ελλάδα δεν περιγράφεται!» θα πει, ενώ λίγο αργότερα θα περάσει και από την Ρόδο. Με το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, έρχεται για πρώτη φορά στην Ακρόπολη.

Φτάνουν στην Αθήνα στα τέλη Αυγούστου του 1958 και καταλύουν στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία». Η Ακρόπολη είναι ο πρώτος προορισμός τους. «Η Άγκαθα Κρίστι εις την Ακρόπολιν. Η διάσημος Αγγλίς συγγραφεύς αστυνομικών μυθιστορημάτων κυρία Άγκαθα Κρίστι, κατά την χθεσινήν επίσκεψίν της εις την Ακρόπολιν των Αθηνών» θα αναφέρει η λεζάντα της φωτογραφίας στο φύλλο τής 30ής Αυγούστου της εφημερίδας Καθημερινή.

Η Άγκαθα χαμογελά στο φακό με φόντο τους κίονες του Παρθενώνα.

Επάνω στο βράχο, χτενίζοντας με την εξεταστική ματιά του το ναό, ο Μαξ ζει στιγμές έκστασης. Η Άγκαθα τον είδε για πρώτη φορά να δακρύζει μπροστά σε αρχαίο μνημείο.

Η σπουδαία συγγραφέας πέθανε σαν σήμερα, 12 Ιανουαρίου του 1976.

Σπύρος Δευτεραίος