Ήρθαν από το Ακάκι της Κύπρου για να παρελάσουν στη Θεσσαλονίκη, κουβαλώντας όχι μόνο την ελληνική και την κυπριακή σημαία, τη σημαία με το «Δεν Ξεχνώ», το λάβαρο του σωματείου τους και το λάβαρο με τον Άγιο Γεώργιο, αλλά κι έναν αιώνα ιστορίας, αγώνων κι επιμονής για μια ελεύθερη Κύπρο.
Είκοσι δύο μέλη του Αναγνωστηρίου «Ελληνισμός» Ακακίου, από την ομώνυμη κοινότητα, που βρίσκεται σε απόσταση λίγο μεγαλύτερη των 20χλμ από τη Λευκωσία, ήρθαν στη Θεσσαλονίκη για να τιμήσουν την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, με αφορμή τα 100 χρόνια ζωής του Σωματείου και τα 50 από την τουρκική εισβολή.
«Τιμώντας με δέος το έπος του ’40, το λάβαρο του Σωματείου μας υψώθηκε περήφανα στον μακεδονικό ουρανό στην παρέλαση για την Εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη. Ήταν μια συγκινητική και συνάμα ιστορική διέλευση αφού συνδυάστηκε με τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Σωματείου μας. Παράλληλα στάλθηκε το μήνυμα του “Δεν Ξεχνώ” θυμίζοντας ότι στην Κύπρο, 50 χρόνια μετά, υπάρχει ακόμα κατοχή», έγραφαν τα μέλη του Σωματείου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μετά την παρέλαση.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες απηύθυναν, παράλληλα, στον Γενικό Πρόξενο της Κύπρου στη Θεσσαλονίκη, Κωνσταντίνο Πολυκάρπου, για την πολύτιμη βοήθεια που τους παρείχε ώστε να δώσουν «σάρκα και οστά» σε αυτή την επιθυμία τους, η οποία έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής από το κοινό της παρέλασης, που τους επευφημούσε με το σύνθημα «Ζήτω η Κύπρος!».
Έργο ενός αιώνα κόντρα στις αντιξοότητες
Χρειάστηκε το όραμα ενός εμπνευσμένου δασκάλου, του Ματθαίου Μαυρομμάτη, και η αποφασιστικότητα των υπόλοιπων ιδρυτικών μελών προκειμένου το Σωματείο να ξεκινήσει την ξεχωριστή πορεία του μέσα στον χρόνο, να αντέξει σε δύσκολες στιγμές της Ιστορίας και να μπορεί φέτος να γιορτάζει έναν αιώνα ζωής, με το έργο του να αναγνωρίζεται σε ολόκληρη την Κύπρο και όχι μόνο.
Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο που σε εκδήλωση, τον περασμένο Φεβρουάριο, για τα 100χρονα έδωσε το «παρών» ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, ο οποίος σε σύντομο χαιρετισμό του είχε αναφερθεί στο εξαίρετο έργο που επιτελείται, λέγοντας χαρακτηριστικά πως οι κάτοικοι της κοινότητας θα πρέπει να είναι υπερήφανοι για την προσφορά του.
Μια προσφορά που είχε πρωτεργάτες, εκτός από τον Ματθαίο Μαυρομμάτη τους Κύπρο Ρωσσίδη, Χατζηγιάννη Χατζηρουσσή, Χριστοφή Χατζηθεοφάνους και Γεώργιο Α. Πελεκάνο.
Σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, με αφορμή την παρέλαση της Θεσσαλονίκης, το μέλος του Δ.Σ. Νικόλας Γρηγορίου «ξεδιπλώνει» κομβικές στιγμές της ιστορίας του Σωματείου, που διανύει, σήμερα, μία από τις καλύτερες στιγμές της πορείας του στον χρόνο.
«Καταρχήν να σας περιγράψω λίγο το πλαίσιο. Αγγλοκρατία, συνεχώς οι Άγγλοι επέβαλαν απαγόρευση κυκλοφορίας κι έκλειναν τα σχολεία για να χτυπήσουν την Παιδεία εκείνη την εποχή. Ο κόσμος δεν είχε τη δυνατότητα να μορφωθεί αρκετά. Έτσι, με την έλευση του δασκάλου Ματθαίου Μαυρομμάτη στο χωριό, ο οποίος είχε μια αγάπη για την Παιδεία και τον αθλητισμό, κατέστη δυνατή η δημιουργία του Σωματείου, που ιδρύθηκε μεν το 1922 αλλά επισημοποιήθηκε το 1924, στις 24 Φεβρουαρίου», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Γρηγορίου κι εξηγεί πως τα πέντε ιδρυτικά μέλη δημιούργησαν αρχικά τον γυμναστικό σύλλογο Ακακίου, ενώ το Αναγνωστήριο -βάσει στοιχείων από αρχεία και εφημερίδες της εποχής- ιδρύθηκε το 1923 και πάλι ανεπίσημα σε πρώτη φάση.
Τα δύο αυτά κομμάτια του Σωματείου είχαν μεν ξεχωριστές δραστηριότητες αλλά συστεγάζονταν. Το ένα ασχολείτο με αθλητικές δραστηριότητες, ενώ το άλλο με εκδηλώσεις λόγου κυρίως. «Έφερναν, για παράδειγμα πολιτευτές ή άλλα εξέχοντα μέλη της κοινωνίας που έκαναν κάποιες ομιλίες συνήθως γύρω από το εθνικό ζήτημα», αναφέρει ο κ. Γρηγορίου και προσθέτει με νόημα: «Ο κόσμος ήταν καταπιεσμένος, είχε δίψα για μάθηση, για γνώση, για Γράμματα».
Μάθαιναν γραφή κι ανάγνωση από τα ψαλτήρια
Η Εκκλησία ήταν αυτή που παραχώρησε στον Ματθαίο Μαυρομμάτη ένα μικρό δωματιάκι, όπου εκεί ο φωτισμένος αυτός δάσκαλος έβαλε ένα τραπέζι και δανειζόταν βιβλία από την εκκλησία -κυρίως ψαλτήρια, ώστε να διδάξει στον κόσμο γραφή κι ανάγνωση τα απογεύματα αφού το πρωί οι περισσότεροι ήταν απασχολημένοι με αγροτικές εργασίες.
Έτσι κάπως κύλησε ο καιρός από την άτυπη σύσταση του Σωματείου, το ‘22 έως και το ‘25 σε αυτό το χωριό των περίπου 1.000 κατοίκων τότε, που με την πάροδο του χρόνου αύξησε τον πληθυσμό του και σήμερα αριθμεί γύρω στα 4.500 άτομα.
Αθλητικές πρωτιές και λαχτάρα για την Ελλάδα
«Το 1925 συμμετείχαμε σε πανελληνίους αγώνες στη Λεμεσό, μαζί με πολλούς συλλόγους από την Ελλάδα (Πανελλήνιος, Παναθηναϊκός, Πανιώνιος και Απόλλων Σμύρνης κ.ά) και καταφέρνουν δύο αθλητές μας να κατακτήσουν την πρώτη και τη δεύτερη θέση στο αγώνισμα του μαραθωνίου. Ήταν ο Πολύκαρπος Αναστασιάδης, παππούς του σημερινού προξένου της Κύπρου στη Θεσσαλονίκη και ο Αναστάσιος Κοντός. Και οι δύο ήταν αγρότες», εξιστορεί ο κ. Γρηγορίου κι εξηγεί πως υπήρχε ένα ακόμα άτομο που έπαιξε κομβικό ρόλο στην ανάπτυξη του αθλητικού τομέα και δεν ήταν άλλος από τον επιχειρηματία Γιώργο Πούλια, ο οποίος έφτασε στην Κύπρο γύρω στο 1915 από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και με την εμπειρία του αγωνοδίκη που είχε συνέβαλε τα μέγιστα στην παρουσία της ομάδας στους πανελλήνιους αγώνες και την κατάκτηση των δύο αυτών πολύ σημαντικών μεταλλίων, που ήταν και το «κλειδί» για την είσοδο του Σωματείου στον ΣΕΓΑΣ, όπου παρέμεινε έως και τη δεκαετία του ‘80.
Παράλληλα, μέχρι το 1930 περίπου, το Σωματείο συμμετείχε σε όλους τους πανελλήνιους και παγκύπριους αγώνες καθώς, όπως λέει ο κ. Γρηγορίου, «από τη μία η Μικρασιατική Καταστροφή κι από την άλλη η καταπίεση από τους Άγγλους, έκαναν τον κόσμο να θέλει να εκφράσει την επιθυμία του για ένωση με την Ελλάδα κι αυτό έγινε, εκείνη την εποχή, μέσω του αθλητισμού».
Στο Αναγνωστήριο, από το 1925 έως το 1931 πρόεδρος ήταν ο πολιτευτής Γεώργιος Χατζηπαύλου – Ιωαννίδης, εκ των πρωτεργατών του ενωτικού κινήματος της Κύπρου με την Ελλάδα, όπως λέει ο κ. Γρηγορίου. «Ήταν δικηγόρος στο επάγγελμα, μορφωμένος. Τον όρισαν οι Άγγλοι ως πολιτευτή -είχαν 56 πολιτευτές ανά την Κύπρο και ουσιαστικά ήταν κατά κάποιον τρόπο ο εκπρόσωπος του κόσμου προς τους Άγγλους. Αυτός όμως δεν είχε καμιά συμπάθεια για τους Άγγλους και κατά κάποιον τρόπο “κούρδιζε” τους ανθρώπους κάνοντας φλογερές ομιλίες στα σωματεία της περιοχής. Το 1931 τον εξόρισαν στην Αγγλία αλλά αυτός βρήκε κάποια στιγμή τρόπο και έφυγε, πήγε στην Ελλάδα, όπου ζούσαν τα αδέλφια του και επέστρεψε στην Κύπρο στα γεράματά του» προσθέτει.
Η δύσκολη δεκαετία του ‘50
Το 1931, οι Άγγλοι έκλεισαν το Σωματείο για 7-8 χρόνια, αν και σποραδικά δημοσιεύματα αναφέρουν ότι είχε και εκείνη την εποχή θεατρική ομάδα. «Στα “Οκτωβριανά” του 1931, έξω από το Σωματείο ένας άνθρωπος έπεσε νεκρός. Και τότε το έκλεισαν το σωματείο οι Άγγλοι. Κάθονταν κάποια αγρότες έξω από το σωματείο και ξεκουράζονταν. Πέρασαν οι Άγγλοι και άρχισαν να πυροβολούν, η σφαίρα πέρασε από το πόδι του ενός και χτύπησε τον άλλον στην κοιλιακή χώρα και αυτός πέθανε…», αφηγείται ο κ. Γρηγορίου.
Τη δεκαετία ‘40 – ‘50, οι Άγγλοι ζήτησαν, για να λειτουργεί το σωματείο, να έχει κάποια μέλη ενεργά, δηλαδή να πληρώνουν συνδρομές. «Ο κόσμος τότε δεν είχε λεφτά να ζήσει θα πλήρωνε για ένα σωματείο; Τότε, κάποιος ονόματι Κυριάκος Χαραλάμπους πούλησε ένα πρόβατο, πήρε τα λεφτά και τα έβαλε στο σωματείο και είπε αυτοί οι 50 – 100 άνθρωποι είναι μέλη του σωματείου κι έχουν τις συνδρομές τους πληρωμένες για να συνεχίσει το σωματείο, να έχει την άδεια από τους Άγγλους», εξιστορεί ο κ. Γρηγορίου, ο οποίος έχει μελετήσει εκτενώς αρχεία και δημοσιεύματα δεκαετιών σχετικά με την ιστορία του Σωματείου.
«Τη δεκαετία του ‘50», συνεχίζει, «ξεκινούν ακόμα πιο δύσκολες καταστάσεις με την εξέγερση κατά των Άγγλων, το 1955 1959. Το ‘57 οι Άγγλοι θεωρούσαν ότι το σωματείο ήταν το προπύργιο όλων των ενεργειών που γίνονταν στην περιοχή, οπότε ένα βράδυ έβαλαν περιορισμό σε όλο το χωριό να μην βγαίνει κανείς από τα σπίτια τους. Ήταν την ίδια εποχή που οι Άγγλοι σκότωσαν τον (γεννημένο στο Ακάκι) αγωνιστή Μιχαλάκη Σάββα».
Σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959, στις 10 Μαρτίου 1957 ο Μιχαλάκης Σάββα με την ομάδα του επιχείρησαν ανατίναξη της μεγάλης γέφυρας του Σερράχη. Ο βροχερός καιρός δεν επέτρεψε καλή πυροδότηση και η επιχείρηση αναβλήθηκε. Την επομένη, ο Μιχαλάκης Σάββα πρόσεξε ύποπτη κίνηση των στρατιωτών και ίχνη από τα άρβυλά τους στο ποτάμι. Έστειλε συναγωνιστή του να ειδοποιήσει τους φρουρούς και σηματοδότες για οπισθοχώρηση και ο ίδιος πήγε προς τη γέφυρα να ελέγξει τις νάρκες, οπότε Άγγλοι στρατιώτες, που παραμόνευαν, τον πυροβόλησαν και τον σκότωσαν.
«Το ‘55 – ‘59 είχαμε αυτά τα γεγονότα (σ.σ. το ‘57 δολοφονήθηκε από Άγγλους και ο Γρηγόρης Αυξεντίου), πολλές απαγορεύσεις κυκλοφορίας και στο χωριό μας και γενικά σε όλη την Κύπρο. Πολλά μέλη του Σωματείου με τον ένα ή τον άλλον τρόπο ήταν μέλη της ΕΟΚΑ», επισημαίνει ο κ. Γρηγορίου.
Η ανεξαρτησία του ‘60, ο διχασμός του ‘70 και το τραγικό ‘74
«Στην ανεξαρτησία, το ‘60, αρχίζει και πάλι να ανθίζει ο αθλητισμός που ήταν σε μία παρακμή γύρω στα 15 χρόνια. Η ποδοσφαιρική ομάδα έγινε το ‘63, το ‘67 χτίστηκε εθελοντικά το οίκημα του σωματείου στο χωριό κι έγιναν πάλι τα αθλητικά τμήματα. Ο κλασικός αθλητισμός συρρικνώνεται καθώς κάποιοι αθλητές πηγαίνουν στη Λευκωσία, στον Γυμναστικό Σύλλογο Πράξανδρο», συνεχίζει την αφήγηση ο κ. Γρηγορίου, προτού περάσει στη δύσκολη δεκαετία του ‘70, με τον διχασμό και όσα ακολούθησαν το ‘74, που το Ακάκι «σώθηκε από θαύμα», όπως λέει.
«Μπαίνουμε στο ‘70. Διχασμός, χουντικοί, Μακαριακοί… Η πλειοψηφία των μελών του σωματείου δεν ήταν με την ΕΟΚΑ Β, ήταν με τον Μακάριο. Μόνο ένα μικρό διάστημα βγήκαν στο συμβούλιο κάποιοι από την ΕΟΚΑ Β και μετά έπεσαν. Εξού και για πολλά χρόνια υπήρχε στο Σωματείο μας μία τεράστια φωτογραφία του Μακαρίου υπογεγραμμένη από τον ίδιο», αναφέρει και συνεχίζει για το πώς σώθηκε το Ακάκι.
«Αυτά που ξέρω για το πώς σώθηκε το Ακάκι είναι ότι καταρχήν έδιωξαν τα γυναικόπαιδα από το χωριό, τα έστειλαν σε ορεινές περιοχές. Είχαν μείνει άντρες κυρίως και κάποιες από τις γυναίκες τους. Όσοι στρατιώτες έρχονταν στο χωριό, τους μαγείρευαν. Έκαναν καμουφλάζ με κάποιες σωλήνες που είχανε για πότισμα για να φαίνονται σαν κανόνια και τανκς κι έβαζαν τους στρατιώτες να ρίχνουν κάποια σποραδικά πυρά κι έτσι κατάφεραν να απωθήσουν τους Τούρκους», λέει ο κ. Γρηγορίου, με ένα νεότερο μέλος του Σωματείου που καθόταν δίπλα του, τον Κλείτο Παπανδρέου, να συμπληρώνει, ωστόσο, πως το Σωματείο μετρά κάποιους αγνοούμενους, μέλη της θεατρικής του ομάδας.
Η άνθιση του ποδοσφαίρου το ‘80 και η δυναμική «επανεκκίνηση» το 2015
Τη δεκαετία του ‘80 το ποδόσφαιρο ήταν η κύρια δραστηριότητα του Σωματείου, που μετέχει σε τοπικά πρωταθλήματα Δ’ αλλά και Γ΄ κατηγορίας, ενώ παράλληλα δημιουργείται τμήμα πάλης και χειροσφαίρισης. Βέβαια, πέραν της ανάπτυξης του αθλητικού κομματιού, αυτό που ήταν πάντα κυρίαρχο -και παραμένει- για τα μέλη του Σωματείου είναι το εθνικό ζήτημα, για το οποίο την περίοδο εκείνη ιδιαίτερα διοργανώνονταν πολλές ομιλίες.
Παράλληλα, το Σωματείο μετακομίζει σε νέο οίκημα, το 1988, ενώ την ίδια χρονιά οικοδομείται και νέο ιδιόκτητο γήπεδο στο Ακάκι. Από το 2010 έως το 2015 γνωρίζει μια σύντομη περίοδο παρακμής, ωστόσο το ‘15 περίπου 20 νεαρά παιδιά αποφασίσουν να ενώσουν τη δίψα τους για δράση με την εμπειρία των παλαιότερων μελών και να δώσουν νέα πνοή στο Σωματείο, το οποίο με τα χρόνια αναπτύχθηκε και σήμερα αριθμεί γύρω στα 150 μέλη, με τα ενεργά -αυτά δηλαδή που ασχολούνται κυρίως με τις εκδηλώσεις και τις άλλες δράσεις του Συλλόγου- να είναι γύρω στα 50.
«Βάζουμε το καλό του Σωματείου πάνω απ’ όλα. Είμαστε περήφανοι και για το Σωματείο και για το χωριό μας. Ο τρόπος που έζησε και το χωριό και το Σωματείο δεν μας αφήνει, άλλωστε, περιθώριο να μην είμαστε περήφανοι», λένε με μια φωνή τα δύο μέλη του Σωματείου, με τα οποία συνομιλήσαμε.
Μετά το 2015 έμεινε μόνο το ποδοσφαιρικό τμήμα απ’ αυτά που λειτουργούσαν πριν, ωστόσο προστέθηκε το μπάσκετ.
Στο ποδόσφαιρο, η ομάδα πρωταγωνιστεί δυναμικά στα τοπικά πρωταθλήματα τα τελευταία χρόνια κι έχει προπονητή από την Ελλάδα, τον Χρήστο Χατζηπαντελίδη, ο οποίος παρέλασε, μάλιστα, με τα μέλη του Σωματείου στη Θεσσαλονίκη. Οι δε ακαδημίες ποδοσφαίρου του Σωματείου αριθμούν 150 παιδιά και 70 αυτές του μπάσκετ, το οποίο προς το παρόν περιορίζεται σε επίπεδο ακαδημιών.
Η ανάπτυξη του αθλητισμού πάει χέρι χέρι μ’ αυτή της θεατρικής ομάδας, που λαμβάνει μέρος σε όλα τα ερασιτεχνικά φεστιβάλ του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου και πρόσφατα, μάλιστα, ανέβασε μια παράσταση εμπνευσμένη από την Ελληνική Επανάσταση.
Ο Χορός Καρπουζιού καταμεσής του καλοκαιριού
Μια εκδήλωση, στην οποία τα μέλη του Σωματείου αναφέρονται με περισσή χαρά είναι ο Χορός του Καρπουζιού, που ξεκίνησε το 1968 και διοργανώνεται ανελλιπώς τέλη Ιουλίου κάθε χρόνο με εξαίρεση τρεις χρονιές: το ‘74, λόγω πολέμου, και το ‘20 και ‘21 λόγω κόβιντ.
«Οι Άγγλοι, για να μην σκέφτεται ο κόσμος να ενωθεί με την Ελλάδα, τούς έδιναν δουλειά και λεφτά. Και τους μάθαιναν κάποια πράγματα σχετικά με τη γεωργία, στο πλαίσιο των οποίων έκαναν κάποιους διαγωνισμούς, για παράδειγμα για το καλύτερο καρπούζι. Σε ένα δημοσίευμα εποχής που εντόπισα, το καλύτερο καρπούζι ήταν από το Ακάκιο. Γενικά, στην Κύπρο έχουμε να λέμε πως αν δεν βγάλει το Ακάκι καρπούζι δεν τρώει κανείς!», λέει χαριτολογώντας ο κ. Γρηγορίου και μας καλεί να πάρουμε μια «γεύση» από τη γιορτή αλλά και από το όμορφο χωριό του, με τα πολλά αξιοθέατα και τη μακρά ιστορία, τον ερχόμενο Ιούλιο.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ/Σοφία Παπαδοπούλου
*Τις φωτογραφίες παραχώρησε το Αναγνωστήριο «Ελληνισμός» Ακακίου
