Σπύρος Σκούρας: Από τσοπάνος στον Πύργο, άρχοντας στο Χόλιγουντ

Αν κάποιος διάβαζε την απίθανη ιστορία ζωής του Σπύρου Σκούρα. Το παιδί που ξεκίνησε από τσοπάνης στο Σκουροχώρι Ηλείας, έφτασε να γίνει ο ισχυρός άντρας του Χόλιγουντ για να τον γκρεμίσει μια Αιγύπτια βασίλισσα.

Ας τα πάρουμε από την αρχή και συγκεκριμένα από το 1893 που γεννήθηκε ο μικρός Σπύρος. Ένα από τα 10 παιδιά του βοσκού Παναγιώτη Σκούρα. Μαζί με δύο από τα αδέλφια του μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1910 κι εγκαταστάθηκε στο Σεντ Λούις της πολιτείας Μιζούρι, που ήταν εκείνα τα χρόνια η τέταρτη σε πληθυσμό πόλη των ΗΠΑ.

Η ζωή είναι σινεμά

Εργάστηκε αρχικά με τα αδέλφια του στον τομέα της εστίασης και με τις οικονομίες που συγκέντρωσαν αγόρασαν ένα κινηματογράφο στο Σεντ Λούις, τον οποίον ονόμασαν «Ολύμπια». Μέσα σε λίγα χρόνια είχαν υπό τον έλεγχό τους όλους τους κινηματογράφους της αμερικανικής μεγαλούπολης.

To 1920 παντρεύτηκε την Ιταλοαμερικανίδα Σαρούλα Μπρουίλια, που εργαζόταν ταμίας σε έναν από τους κινηματογράφους του, με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά (τρία κορίτσι και δύο αγόρια).

Προς τα τέλη της δεκαετίας του ’20, τα τρία αδέλφια πούλησαν τα δικαιώματά τους στην εταιρεία Warner Bros και ο Σπύρος Σκούρας ανέλαβε τη διεύθυνση ολόκληρου του δικτύου διανομής ταινιών της εταιρείας. Το 1932 μεταπήδησε στην κλυδωνιζόμενη Fox, σώζοντάς την από την πτώχευση και το 1935 συνέβαλε στη συγχώνευσή της με την 20th Century.

Η εποχή γίνεται σινεμασκόπ

To 1942, ο Σκούρας έγινε πρόεδρος της 20th Century Fox και με τη βοήθεια τού μεγαλοπαραγωγού Ντάριλ Ζανούκ κατάφερε, τη δεκαετία που ακολούθησε στο τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, να μετατρέψει την εταιρεία σε μία από τις πιο σημαντικές του αμερικανικού κινηματογράφου.

Το 1953 λάνσαρε το σύστημα προβολής ευρείας οθόνης, γνωστό ως Cinemascope, σε μία προσπάθειά του ν’ ανταγωνιστεί την τηλεόραση που είχε αρχίσει να «κλέβει» θεατές από τον κινηματογράφο.

Η επιτυχία του αυτή του χάρισε κύρος και αίγλη στο Χόλιγουντ.

Ο Σπύρος Σκούρας επέβλεψε προσωπικά την παραγωγή κλασικών ταινιών του Χόλιγουντ, όπως Φλογισμένα Χείλη, Οι άνδρες προτιμούν τις ξανθιές, Ο Χιτών, Εφτά χρόνια φαγούρα, Ο Βασιλιάς κι Εγώ και Ο κόσμος είναι δικός μου.

Βέβαια βρισκόμαστε στην περίοδο που η λογοκρισία έχει το πάνω χέρι και οι δημιουργοί συχνά παίζουν κρυφτό μαζί της. Είναι και ο μέσος Αμερικάνος θεατής που φοβάται οτιδήποτε διαφορετικό, βάλτε και έναν Μακάρθι, καταλαβαίνει κανείς ότι μόνο χαρούμενη και λαμπερή δεν ήταν η κατάσταση στη μητρόπολη του σινεμά.

Βέβαια ο Σκούρας είχε καλούς φίλους όπως ο Τζέι Έντγκαρ Χούβερ, πρώην διευθυντής του Ομοσπονδιακού Γραφείου Ερευνών. Ή ο Σπύρος Άγκνιου, ο Ελληνοαμερικανός κυβερνήτης του Μέριλαντ. Τον τελευταίο τον βοηθάει να ανέβει στην κλίμακα της ιεραρχίας φτάνοντας να καταλάβει τη θέση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Νίξον, από την οποία παραιτήθηκε αργότερα εξαιτίας της εμπλοκής του σε μια σειρά από σκάνδαλα.

«Papa Spyros»

Ένα από τα ονόματα που συνδέθηκε με τον Σκούρα ήταν η Μέριλιν Μονρόε. Και αυτή και η καριέρα της. Ο Σπύρος Σκούρας την είχε ξεχωρίσει από την πρώτη στιγμή που την είχε αντικρίσει και είχε σπεύσει να της υπογράψει συμβόλαιο «κλέβοντάς» την από ανταγωνιστές όπως ο Χάουαρντ Χιουζ. Ήταν εκείνος που την έβαλε να αλλάξει το όνομά της και διάλεξε εκείνο με το οποίο θα γινόταν διάσημη. Κατά κάποιο τρόπο ήταν μια ακόμη πατρική φιγούρα για τη Μέριλιν, που σε όλη της ζωή μάταια αναζητούσε τον πατέρα που την είχε εγκαταλείψει όταν ήταν ακόμη μωρό. Για αυτό και τον φώναζε «Papa Spyros».

Αν κάποιος όμως πιστεύει πως ήταν ένας στοργικός θετός πατέρας για την ηθοποιό, κάνει λάθος. Ο Σκούρας ενδιαφερόταν αποκλειστικά για τις εισπράξεις της Fox. Αθυρόστομος, με εκρηκτικό χαρακτήρα είχε πετάξει τη Μέριλιν πολλές φορές έξω από το γραφείο του και χλεύαζε τις προσπάθειές της να γίνει μια σοβαρή ηθοποιός, παρακολουθώντας μαθήματα στο Actor’s Studio.

Όταν πληροφορήθηκε ότι η Μέριλιν ήταν πιωμένη και δεν θα πήγαινε στην πρεμιέρα του Εκατομμυριούχου, πήγε ο ίδιος στο σπίτι της, την ξύπνησε και αφού την έβρισε χυδαία, με τη βοήθεια των μακιγιέρ και των αμπιγιέρ του στούντιο, κατάφερε να της δώσει τη λαμπερή εικόνα που χρειαζόταν για να παραστεί στην πρεμιέρα του φιλμ.

Ενέκρινε τον Τζο Ντι Μάτζιο για σύζυγό της δεν ήταν όμως καθόλου ικανοποιημένος όταν παντρεύτηκε τον αριστερό συγγραφέα και διανοούμενο Άρθουρ Μίλερ, τον οποίο προσπάθησε να πείσει να συνεργαστεί με την Επιτροπή κατά του Κομμουνιστικού Κινδύνου, φοβούμενος ότι αν χαρακτηριζόταν κομμουνιστής, θα έβλαπτε την καριέρα της σταρ του.

Στο τέλος ήταν εκείνος που θα της γύριζε την πλάτη. Η όλο και μεγαλύτερη εξάρτησή της από το αλκοόλ και τα βαρβιτουρικά την κατέστησε ανίκανη να είναι στοιχειωδώς συνεπής στα γυρίσματα του Something’s gotta give. Ούτε οι απειλές και οι όλο οργή συνομιλίες με τον Σκούρα ήταν σε θέση να τη συνεφέρουν. Τον Ιούνιο του 1962 ο Σκούρας δεν είχε άλλη επιλογή από το να την απολύσει.

Το μεγάλο στραπάτσο

Μπορεί η Κλεοπάτρα να θεωρείται μια κλασική ταινία , αλλά για την Fox και τον Σκούρα αποδείχθηκε μοιραία. Τα αρχικά γυρίσματα έγιναν στην Αγγλία σε ένα σκηνικό 20 στρεμμάτων στο Pinewood, αλλά λόγω του κακού καιρού, μόνο οκτώ λεπτά από τα πλάνα χρησιμοποιήθηκαν στην ταινία, με κόστος 6,45 εκατ. λίρες. Μια νέα Αλεξάνδρεια κατασκευάστηκε αργότερα στη χερσόνησο Anzio στην Ιταλία.

Τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπισε η πρωταγωνίστρια Ελίζαμπεθ Τέϊλορ, σταμάτησαν τα γυρίσματα ενώ οι δυο αρχικοί πρωταγωνιστές αποχώρησαν γιατί είχαν κλείσει συμβόλαιο για άλλες ταινίες. Τα γυρίσματα αρχίζουν από την αρχἠ, αυτή την φορά στη Ρώμη. Μόνο που προκύπτει έρωτας με έναν εκ των συμπρωταγωνιστών της, τον Ρίτσαρντ Μπάρτον. Παντρεμένοι και οι δυο, σοκάρουν την κοινωνία της εποχής. Παρατάνε τα πάντα και ζουν τον αχαλίνωτο έρωτα τους στην αιώνια πόλη. Και κάποτε η ταινία τελειώνει. Μόνο που οι εισπράξεις ουδεμία σχέση έχουν με το τελικό κόστος. Και ο Σκούρας πληρώνει την Κλεοπάτρα με την «παραίτησή» του.

Η ελληνική πλευρά

Ο άνθρωπος που ο Μπομπ Χόοουπ, είχε πει για την προφορά του ««ότι είναι στην Αμερική 20 χρόνια, αλλά ακούγεται σαν να έρχεται την επόμενη βδομάδα», δεν ξέχασε ποτέ την Ελλάδα. Mετά τον πόλεμο έγινε συνιδρυτής και ένας από τους βασικούς διαχειριστές του Greek War Relief Organization, δηλαδή της Οργάνωσης Αρωγής για τη Μεταπολεμική Ελλάδα, που εξασφάλισε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε υλική βοήθεια και μετρητά για τον ελληνικό λαό. Έπεισε μεγάλα ονόματα του Χόλιγουντ όπως τον Κλαρκ Γκέιμπλ και την Τζούντι Γκάρλαντ να κάνουν φιλανθρωπικό αγώνα για τα πεινασμένα παιδιά της πατρίδας του και συνεργάστηκε με χιλιάδες ελληνικές οργανώσεις και με την εκκλησία στην προσπάθειά του.

Τη δεκαετία του ’50 άρχισε να γυρνά ταινίες στην Ελλάδα θέλοντας να την αναδείξει σε τουριστικό προορισμό. Η πρώτη ήταν Το παιδί και το δελφίνι. Παράλληλα υποστήριξε την εκλογή του Αθηναγόρα ως ηγέτη της Ορθοδοξίας το 1948, συνοδεύοντάς τον μάλιστα σε κρίσιμη αποστολή στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τον Τρούμαν. Τη δεκαετία του ’50 θα παίξει κρίσιμο ρόλο στο Κυπριακό, καθώς θα φροντίσει να συναντηθεί ο τότε φίλος του Κωνσταντίνος Καραμανλής με τον Άιζενχάουερ, με τον οποίο είχε επίσης φιλικές σχέσεις, ενώ είναι θα πιέσει και για την επίλυση του Κυπριακού χωρίς όμως δυστυχώς αποτελέσματα.

Ήταν 1971, μια μέρα σαν την σημερινή, που ο Σκούρας έφυγε από τη ζωή. Χορτασμένος, δημιουργικός που όμως μετά την Κλεοπάτρα δεν ασχολήθηκε ποτέ με την 7η τέχνη. Είχε φύγει και η Μέριλιν…