Η Λαυρεντιανή Μονή Μεταμορφώσεως στη Δράμα, η Παναγία Σουμελά και ο μακαριστός Παύλος

Χώμα από διάφορες περιοχές του Πόντου, το οποίο φυλούσε ευλαβικά στο γραφείο του στη Μητρόπολη Δράμας, δίπλα σε μια ποντιακή λύρα, σκόπευε να τοποθετήσει ο μακαριστός Παύλος στην Αγία Τράπεζα της Λαυρεντιανής Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος – Νέα Σουμελά, η οποία πανηγυρίζει σήμερα, 6 Αυγούστου, και έχει μια ιδιαίτερη και ξεχωριστή ιστορία.

Το αρχικό ναΰδριο στη δυτική είσοδο της Δράμας ήταν η πρώτη προσπάθεια αναβίωσης της Παναγίας Σουμελά του Πόντου στη δεκαετία του 1930. Ιδρύθηκε από τον τότε μητροπολίτη Λαυρέντιο Παπαδόπουλο εκ Βαρενούς της Κρώμνης (1922-1928), γι’ αυτό και ονομάζεται Λαυρεντιανή.

Με απόφαση του μακαριστού Παύλου το νέο λατρευτικό οικοδόμημα που αναγείρεται διατήρησε την ονομασία – δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, αφού είχε αποφασίσει να αφιερώσει το ναό στη μνήμη των θυμάτων της Γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού.

Άλλωστε και ο πρώτος κτήτορας, ο Λαυρέντιος, αφιέρωσε τον πρώτο ναό, μόλις το 1927, στη μνήμη τους, τοποθετώντας μάλιστα στην ανατολική πλευρά την εξής επιγραφή: «Των υπέρ πίστεως και πατρίδος μαρτυρησάντων Ποντίων αιωνία η μνήμη».

Ο εισερχόμενος στο ναό αντικρίζει έναν σταυρό λαυξευμένο στην πέτρα, την οποία ο δεσπότης Δράμας έφερε το 1995 από την Κρώμνη του Πόντου, από τον εκεί ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, του συνοικισμού Αλχαζάντων.

Όπως είχε πει ο μητροπολίτης στην ξενάγηση που είχε κάνει το 2021 στο pontosnews.gr, στα δύο προσκυνητάρια στην είσοδο του ναού θα τοποθετηθούν ψηφιδωτές εικόνες του πολιούχου Τραπεζούντας Αγίου Ευγενίου και του Αποστόλου Ανδρέα, ενώ στο ενσωματωμένο παρεκκλήσι του ναού, όπου θα τιμάται η Παναγία Σουμελά, θα υπάρχει πιστό αντίγραφο της εικόνας που βρισκόταν στο μοναστήρι των Ποντίων, στο όρος Μελά.

Σε τρεις αψίδες στον εξωτερικό χώρο της εκκλησίας, στη νότια πλευρά, θα υπάρχει η ψηφιδωτή κτητορική επιγραφή.

«Στο σημείο αυτό θα ανεγερθούν τα κτήρια της μονής. Η πέτρα με το σταυρό ήρθε από την Κρώμνη και ενώ την πήγα στην αρχή στην Παναγία Σουμελά, στο Βέρμιο, για κάποιον λόγο δεν την χρησιμοποίησαν. Όταν ήρθα και βρέθηκα εδώ στη Νέα Κρώμνη και στο ναό της Μεταμορφώσεως κατάλαβα ότι δεν ήταν τυχαίο. Προοριζόταν γι’ αυτόν ακριβώς το χώρο.

»Τα πλακάκια του ναού είναι ανάγλυφα και ήρθαν από την Τουρκία. Τεχνική rumi, χειροποίητα, και κατασκευάζονται στη Νικομήδεια. Είναι τα φημισμένα πλακάκια iznik. Μάρμαρα μας παραχώρησε τοπικός επιχειρηματίας. Τα δε μαρμάρινα κουφώματα των παραθύρων, μια άλλη δραμινή επιχείρηση.

»Για την κατασκευή του ναού χρειάζονται πολλά χρήματα και έχω βγει στη… ζητιανιά, για να τα συγκεντρώσω.

»Το ναό αυτόν θα προικοδοτήσω με πολλά ιερά κειμήλια από τον Πόντο –εικόνες, ιερά λείψανα, ευαγγέλια–, τα οποία θα βρίσκονται στη διάθεση των προσκυνητών. Μεταξύ αυτών και η θαυματουργή εικόνα του Αγίου Γεωργίου Χαλιναρά από την ομώνυμη μονή της Χάρσερας στην Αργυρούπολη», είχε πει με συγκίνηση.

Ο μητροπολίτης Λαυρέντιος Παπαδόπουλος ερχόμενος στη Δράμα, μαζί με πλήθος προσφύγων από την περιφέρεια Χαλδίας, την οποία ποίμανε μέχρι το 1922, έχτισε με κόπους και μόχθους τη μονή, στην οποία εγκαταστάθηκαν δύο από τους τελευταίους μοναχούς της Παναγίας Σουμελά, ο ηγούμενος Άνθιμος Μασμανίδης και ο ιερομόναχος Πολύκαρπος Αδάκτυλος-Παρμαξούς, Σανταίοι στην καταγωγή.

Ο Λαυρέντιος εγκαθίδρυσε τον πρώτο ναό στην μνήμη της Παναγίας Σουμελά στην Ελλάδα, τοποθέτησε το πρώτο αντίγραφο της εικόνας, προτού ακόμα μεταφερθεί η εικόνα στην Ελλάδα από τον Πόντο. Γι’ αυτό και ονόμασε τη μονή Νέα Σουμελά. Το πρώτο καθολικό, εγκαινιασμένο το 1927, κατεδαφίστηκε το 2006 λόγω στατικών προβλημάτων, ώστε να ανοικοδομηθεί αξιόλογο νέο καθολικό, ανάλογο του βάρους της ιστορίας της μονής που συνδέεται με την Παναγία Σουμελά του Πόντου.

Το νέο καθολικό, αγιορείτικου τύπου, θα αποτελεί ένα ξεχωριστό εκκλησιαστικό μνημείο της περιοχής. Στον περίβολο της μονής δεσπόζει ο τάφος του πρώτου κτήτορα.

«Η Ιερά Μητρόπολις Δράμας είναι μαρτυρική και αποτελεί τον αρχαιότερο οργανισμό στην περιοχή. Προσέφερε πολλά για να μείνει η περιοχή ελληνική και ορθόδοξη. Ήταν κρίσιμη η περίοδος αρχιερατείας του Χρυσοστόμου, από το 1902 μέχρι το 1910, μετέπειτα μητροπολίτη Σμύρνης και μαρτυρήσαντα το 1922, ο οποίος εκδιώχθηκε από εδώ λόγω της εθνικής του εργασίας.

»Η Δράμα ευτύχησε να διαποιμανθεί από τρεις εκ Πόντου μητροπολίτες. Τον Λαυρέντιο Παπαδόπουλο, τελευταίο μητροπολίτη Χαλδίας –ο οποίος είχε το τραγικό προνόμιο να συντρώγει με τον δήμιο του ελληνισμού του Πόντου, τον Τοπάλ Οσμάν–, τον Βασίλειο Κομβόπουλο και τον Γεώργιο Μιχαηλίδη. Οι δύο τελευταίοι κατάγονταν από τη Σινώπη», είχε τονίσει ο μακαριστός μητροπολίτης Δράμας Παύλος.