Γρηγόριος Μπαχτσιβαντζή: Ο Έλληνας ιπτάμενος που τιμήθηκε με ονοματοδοσία κρατήρα της Σελήνης και ενός αστεροειδούς του ηλιακού συστήματος

Στη χορεία των σύγχρονων ένδοξων ομογενών της Μαύρης Θάλασσας, ατυχώς αγνώστων για τον ελλαδικό ελληνισμό, κατατάσσεται ο Γρηγόριος Μπαχτσιβαντζή του Ιακώβ (Григорий Яковлевич Бахчиванджи). Γεννήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 1909 στην Μπρίνκοβσκα του Κράσνονταρ, ενώ από το 1927 έζησε στη Μαριούπολη. Το 1931 κλήθηκε να υπηρετήσει στον σοβιετικό στρατό, όπου τον κέρδισε η αεροναυτική, και έτσι το 1933 πήρε την ειδικότητα τεχνικού εξοπλισμών αεροναυπηγικής, ενώ όνειρό του ήταν να γίνει πιλότος.

Αργότερα πραγματοποίησε το όνειρό του αυτό, αποφοιτώντας ανάμεσα στους καλύτερους από τη στρατιωτική σχολή αεροναυτικής του Ορενμπούργκ.

Από το 1935 υπηρέτησε ως πιλότος δοκιμαστικών πτήσεων. Χειρίστηκε το πρώτο σοβιετικό αεριωθούμενο. Το 1941 έλαβε μέρος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε αεροπορικό σύνταγμα ειδικών αποστολών. Ως πιλότος-εξολοθρευτής, ο καπετάνιος Μπαχτσιβαντζή συμμετείχε στην άμυνα της Μόσχας, πραγματοποιώντας 70 πτήσεις, 26 αερομαχίες, και καταρρίπτοντας συνολικά γύρω στα 15 γερμανικά αεροπλάνα, μόνος και εντός σμήνους.

Στις 20 Φεβρουαρίου 1942 ο Έλλην ίκαρος είχε το πρώτο του δυστύχημα, όταν το σκάφος του εξερράγη και τραυματίστηκε στο μέτωπο. Ωστόσο, κατόπιν εξιτηρίου, γύρισε στην υπηρεσία του απτόητος και με μεγαλύτερη όρεξη.

Στις 15 Μαΐου 1942 πέταξε το πρώτο αεροσκάφος BΙ-1, αλλάζοντας για πάντα την εποχή της αεριοπροώθησης, όντας ο πρώτος άνθρωπος που πέταξε αεροπλάνο με πυραυλικό κινητήρα υγρού καυσίμου.

Ο φάκελός του έγραφε: «ανδρείος, ατρόμητος πιλότος-εξολοθρευτής. Κατά την εκτέλεση των πολεμικών αποστολών επέδειξε μοναδική πρωτοβουλία και ανδρεία… Πλοηγεί τα αεροπλάνα με σιγουριά, σε σύννεφα και δύσκολες μετεωρολογικές συνθήκες. Ως πιλότος, είναι ισορροπημένος, ήρεμος, παρακολουθεί αυστηρά την πειθαρχία της πτήσης, πετά με όρεξη».

Ο δις παρασημοφορημένος για τις ανδραγαθίες του Γρηγόριος Μπαχτσιβαντζή έπεσε στις 27 Μαρτίου του 1943 κατά τη διάρκεια δοκιμαστικής πτήσης, στην περιοχή του Σβερντλόβσκ. Την ημέρα εκείνη, ο άνθρωπος ανέπτυξε για πρώτη φορά στην ιστορία την ταχύτητα των 800 χιλιομέτρων ανά ώρα, πλησιάζοντας το φράγμα του ήχου.

Ο ήρωας φαίνεται να διαισθανόταν το τέλος του, καθώς είχε δηλώσει σε μια συνεστίαση στους συνεργάτες του: «Φίλοι μου, ευχαριστώ για όλα, για το μόχθο σας, για την ευχή να υγιαίνω. Αλλά ξέρω ότι θα πέσω με αυτό το αεροπλάνο! Είμαι νηφάλιος και ξέρω πολύ καλά τι λέω. Βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή της τεχνολογικής μάχης· σε κάθε περίπτωση, δεν γίνεται να μην υπάρξουν θύματα. Προχωρώ σε αυτό με την πλήρη συναίσθηση του χρέους».

Για να κατανοηθούν τα λόγια του αυτά, πρέπει να ληφθεί υπόψη ο φρενήρης ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης την εποχή εκείνη, σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ των οποίων ο τεχνολογικός τομέας και η κατάκτηση του Διαστήματος. Ενώ τα σχετικά τεχνολογικά επιτεύγματα βρίσκονταν ακόμα σε πρώιμο στάδιο, οι δύο υπερδυνάμεις αναλώνονταν σε μια κούρσα τεχνολογικού ανταγωνισμού, στην οποία ο παράγοντας της ανθρώπινης ζωής τοποθετούνταν συχνά σε δεύτερη μοίρα.

Το 1973, αφού ολοκληρώθηκε η διερεύνηση των αιτιών της πτώσης, ο Μπαχτσιβαντζή τιμήθηκε μεταθανάτια με τον ύψιστο βαθμό του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης.

Στους ώμους του στηρίχθηκε η μετέπειτα κατάκτηση του Διαστήματος από τους Σοβιετικούς. Ο πρώτος στην ιστορία αστροναύτης, Γιούρι Γκαγκάριν (9/3/1934- 27/3/1968), είχε δηλώσει για τον Έλληνα συνάδελφό του: «Χωρίς την πτήση του Μπαχτσιβαντζή ίσως δεν θα υπήρχε η 12η Απριλίου του 1961», αναφερόμενος στην πρώτη πτήση του ανθρώπου στο Διάστημα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μπαχτσιβαντζή και ο Γκαγκάριν συνδέονται κατά μια δυστυχή σύμπτωση: Αμφότεροι απογειώθηκαν με πυραυλικό κινητήρα και χάθηκαν σε αεροπορικά δυστυχήματα σε ηλικία 34 ετών, και μάλιστα την ίδια ημερομηνία – 27 Μαρτίου, με διαφορά 25ετίας.

Ο Γρηγόριος Μπαχτσιβαντζή κηδεύτηκε στο χωριό Μάλι Ιστόκ, κοντά στο αεροδρόμιο Κόλτσοβο. Αγάλματά του κοσμούν τις πρώην σοβιετικές χώρες.

Το όνομά του φέρουν οδοί, σχολεία, πλατείες και ένας σιδηροδρομικός σταθμός στη Μόσχα.

Είναι καιρός πια και στην Ελλάδα να ξέρουν και να περηφανεύονται, ότι ο ελληνισμός της Μαύρης Θάλασσας έχει ένα ένδοξο τέκνο, προς τιμήν του οποίου μάλιστα έχει ονομαστεί κρατήρας στην αθέατη πλευρά της Σελήνης, καθώς και ένας αστεροειδής, και το όνομα αυτού, Γρηγόριος Μπαχτσιβαντζή.

Σπάρτακος Τανασίδης
Ιστορικός