Ισραήλ Βασιλειάδης: Ο τελευταίος διευθυντής του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας

Από το Νατσαράντων, ένα χωριό στην κοιλάδα του Γιαγλίτερε της Χαλδίας, καταγόταν ο τελευταίος διευθυντής του φημισμένου Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας όπου φοίτησαν οι κορυφαίοι της ποντιακής διανόησης. Ο Ισραήλ Βασιλειάδης εργάστηκε εκεί, από το 1908 έως το 1918, ως καθηγητής φιλολογίας. Από το 1920 έως τον Οκτώβριο του 1924, διατέλεσε διευθυντής του εκπαιδευτικού ιδρύματος που στη συνέχεια έκλεισε, όπως και όλα τα σχολεία, με διαταγή της τουρκικής κυβέρνησης.

Μια ιδέα για το ποιος ήταν και τι έκανε παίρνουμε από το άρθρο του Θ. Κ. Θεοφυλάκτου στα Ποντιακά Φύλλα (έτος 1937, τεύχος 16), που ακολουθεί.

≈

Ήταν στην ιδιαίτερη θρυλική μας πόλη, την δοξασμένη Τραπεζούντα. Στο περιώνυμον Φροντιστήριον. Κάτι παραπάνω από τρεις δεκαετηρίδες. Στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου ενεγράφη ύστερα από ευδόκιμες εξετάσεις ένας μικρός από τα εσωτερικά. Διαφορετικός κάπως με την ντόπια ενδυμασία του χωριού του. Συμπαθέστατος. Ήρχετο από το Φροντιστήριο Αργυρουπόλεως πρώτος και αριστούχος. Σε ολίγες εβδομάδες, τον πρώτο, τον δεύτερο μήνα ήταν πασίγνωστος εις όλο το Γυμνάσιο ως εξαιρετικός μαθητής. Στο τέλος του Σχολικού έτους διαλεκτός μεταξύ διαλεκτών.

Από τότε τον γνωρίζω. Τώφερε η καλή τύχη να τον συναναστραφώ αργότερα. Εργάσθηκε ύστερα από την αποφοίτησή του τρία χρόνια στο Φροντιστήριο Αργυρουπόλεως διδάσκαλος των Ελληνικών και της Τουρκικής, εις την οποίαν ήτο εντριβέστατος.

Και όταν οι φιλόμουσοι Τραπεζούντιοι θέλοντες να προπαρασκευάσουν καθηγητάς δοκιμασμένους δικούς των απετάθησαν στον Μέγαν Ευεργέτην της Κοινότητος αείμνηστον Παναγιώτην Ακρίταν ο οποίος ώρισεν υποτροφίαν σπουδών δι’ ένα φιλόλογον καθηγητήν, είχαν υπ’ όψει των και αυτός και οι πρόκριτοι τον Ισραήλ Βασιλειάδην.

Έτσι συναντηθήκαμε πρωτοετείς φοιτηταί στας Αθήνας. Ήταν αγαπητός πάντοτε εις όλη την συντροφιά, τύπος αξιομίμητος στην εργασία, παρθένος αγαθότητος ψυχής και σώματος.

Εις το Πανεπιστήμιον διεκρίθη πολύ γρήγορα. Ο Κόντος, ο Γ. Χατζηδάκις, ο Ν. Πολίτης, οι πιο διακεκριμένοι καθηγηταί τον αγαπούσαν ιδιαίτερα. Εμάθαινε αυτοδίδακτος Γαλλικά, Γερμανικά, ακούραστος να αναζητή περισσότερα και έξω από το πεδίον των συνήθων φοιτητικών σπουδών. Μερικοί από τους σημερινούς καθηγητάς του Πανεπιστημίου συμφοιτηταί του τότε τον εκτιμούσαν και τον εσέβοντο.

Από το Πανεπιστήμιο εβγήκε αριστούχος και επέστρεψε στην Τραπεζούντα. Αυτό έγινε ακριβώς στο 1908. Και εκεί εργάσθηκε έως την Εθνική Συμφορά με μικρό διάλειμμα ένα δύο χρόνια στην ανακωχή του πολέμου, οπότε διά λίγο χρονικό διάστημα εδίδαξε πρόσφυξ τότε εν Ρωσσία στην αστική Σχολή Σοχούμ.

Στην διδασκαλία του διέπρεψε πάντοτε περισσότερον από κάθε άλλον. Πράος, μειλίχιος, μολονότι χωρίς ιδιαίτερη εξωτερική επιβλητικότητα, είχε το μυστικόν να αγαπιέται από τους μαθητάς του. Η πολυμάθειά του επεβάλλετο. Κατείχε γερά ό,τι εδίδασκε. Με απόλυτη βεβαιότητα μπορώ να ισχυρισθώ ότι σε όλο το διάστημα της μακροχρονίου εργασίας του εκεί δεν υπήρξε μαθητής που εγόγγυσε εναντίον του, πιστεύω δε και καθηγητής και διδάσκαλος. Αγαθός την ψυχήν και άκακος εις όλους.

Επλάσθη άνθρωπος της εργασίας, των μελετών, της επιστήμης. Αν αι συνθήκαι τον ευνοούσαν θα ήτο επίλεκτος των επιλέκτων εις το ελληνικόν στερέωμα. Δυστυχώς υπέστη ταλαιπωρίας εκτοπισμένος και αυτός εις το εσωτερικόν της Μ. Ασίας από τόπο σε τόπο, όπου έχασε και πολλάς από τας ιδιαιτέρας μελέτας του.

Τον είχα ακούσει αναγινώσκοντα μίαν θαυμάσιαν μονογραφίαν του περί Βησσαρίωνος εις την Κοινοτικήν Λέσχην Τραπεζούντος. Είχε δημοσιεύσει μίαν ιστορικήν μελέτην εις το περιοδικόν «Οι Κομνηνοί» υπό τον τίτλον «Δύο σταθμοί στην Ιστορίαν Τραπεζούντος», που εσυμβόλιζε την πτώσιν της Τραπεζούντος εις τους Τούρκους και την απελευθέρωσίν της την προσωρινήν υπό των ομοδόξων Ρώσσων στο 1916. Είχεν ολόκληρη συλλογή δημοτικών ασμάτων του Πόντου και άλλο λαογραφικόν υλικόν πολύτιμον.

Κατά την διάρκειαν του μεγάλου πολέμου ενυμφεύθη με νέαν που ήταν κι’ αυτή προικισμένη με τα ίδια προσόντα της αγαθότητος και της αγνότητος της ψυχής. Και στην οικογενειακή του ζωή υπήρξε υποδειγματικός τύπος συζύγου, πατρός, οικογενειάρχου γενικά. Αισθηματικός όσον δεν παρουσίαζε ετρώθη κατάκαρδα από τον θάνατον του μικρού υιού του που συνέβηκε πέρυσι. Ίσως αυτή είνε και η αιτία του τόσον προώρου θανάτου του.

Εις όλην του την ζωή είχε ένα μεγάλο προσόν που ήταν ίσως η μοναδική βασική του έλλειψις. Ήταν φοβερά εχθρός της επιδείξεως. Περισσότερον απ’ ό,τι πρέπει δύσπιστος εις τον εαυτό του.

Ο Ισραήλ Βασιλειάδης υπήρξε Διγενής. Από γονείς Κλωστούς εγεννήθη εις το χωρίον Νατσαράντων και το όνομά του έχει σχέσιν με την φύσιν της καταγωγής του. Ήταν ζωντανός τύπος της εθνικής ψυχής που εκρύπτετο πάντοτε παραμέσα από την εξωτερικήν εμφάνισιν των περιωνύμων Κλωστών, των οποίων εις το κεφάλαιον αυτό ήταν ο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπός των.

Θ. Κ. Θεοφυλάκτου

•Πηγή: Ποντιακά Φύλλα, έτος 1937, τεύχος 16.
•Σημ.: Έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του πρωτότυπου.