Εκλογές στην Τουρκία: Τι οδήγησε στη συντριβή του Ερντογάν και του AKP

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (ο οποίος είχε αναλάβει προσωπικά μεγάλο μέρος της προεκλογικής εκστρατείας) και το ισλαμοσυντηρητικό κόμμα του Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP)  υπέστησαν μεγάλη ήττα τους στις δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν χθες στη χώρα.

Το Γαλλικό Πρακτορείο παρουσιάζει τα πέντε στοιχεία που οδήγησαν στη συντριβή του προεδρικού στρατοπέδου που βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 22 χρόνια.

Τοπικές εκλογές, εθνικό διακύβευμα

Εμπλεκόμενος προσωπικά στην προεκλογική εκστρατεία για τις δημοτικές εκλογές στο πλευρό των υποψηφίων του AKP –κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, την οποία ήθελε να ανακτήσει με κάθε κόστος–, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις αυτοδιοικητικές εκλογές εθνικό χαρακτήρα.

Περισσότερο από τη συντριβή του υποψηφίου του AKP στην Κωνσταντινούπολη, του ελάχιστα χαρισματικού Μουράτ Κουρούμ, σχολιάστηκε η ήττα του Τούρκου προέδρου.

Το κόμμα του δεν κατάφερε να ανακτήσει τις μεγάλες πόλεις που είχε χάσει πριν από πέντε χρόνια –ανάμεσά τους η Κωνσταντινούπολη και η Άγκυρα–, και επιπλέον έχασε πρωτεύουσες επαρχιών στη συντηρητική Ανατολία, τις οποίες θεωρούσε εδώ και χρόνια προπύργιά του.

Ο Μπερκ Εσέν, πολιτικός επιστήμονας στο πανεπιστήμιο Σαμπαντζί της Κωνσταντινούπολης, έκανε λόγο για «τη μεγαλύτερη εκλογική ήττα στην καριέρα του Ερντογάν», επισημαίνοντας ότι το CHP, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, κατέγραψε το «καλύτερο αποτέλεσμά του μετά τις εκλογές του 1977».

Το βάρος της οικονομικής κρίσης

Πέρα από την πιθανή κόπωση, δέκα μήνες μετά τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του Μαΐου του 2023 οι ψηφοφόροι, αντιμέτωποι με σοβαρή οικονομική κρίση, τιμώρησαν την κυβέρνηση: ο πληθωρισμός που έφτασε το 67% σε ετήσια βάση και η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος καθιστούν την καθημερινότητα πολλών Τούρκων της μεσαίας τάξης δύσκολη.

Η δυσαρέσκεια αυτή φάνηκε και στο μεγαλύτερο ποσοστό αποχής στις δημοτικές εκλογές σε σχέση με το 2019.

«Οι πιο σημαντικές αλλαγές στην Τουρκία γίνονται όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν πλέον να διασφαλίσουν την καθημερινότητά τους, όταν δεν μπορούν πλέον να φάνε», αποκαλύπτει ο Αλί Φάικ Ντεμίρ καθηγητής στο πανεπιστήμιο Γκαλατάσαραϊ της Κωνσταντινούπολης.

Κωνσταντινούπολη, η οικονομική πρωτεύουσα και ένας «εθνικός» θησαυρός

«Όποιος κερδίζει την Κωνσταντινούπολη, κερδίζει την Τουρκία», συνήθιζε να λέει ο Τούρκος πρόεδρος. Η μεγαλούπολη των 16 εκατομμυρίων κατοίκων (σχεδόν το ⅕ του τουρκικού πληθυσμού) αποτελεί στολίδι λόγω της λαμπρής ιστορίας της, την πολιτιστική πρωτεύουσα της Τουρκίας αλλά και το «θησαυρό» της με την πιο στενή έννοια του όρου, καθώς αντιπροσωπεύει το 30% του ΑΕΠ της χώρας.

«Δεν είναι εύκολο να διαχειριστείς την Κωνσταντινούπολη, μια πόλη πιο πολυπληθή από περισσότερες από 20 πόλεις της ΕΕ […]. Πρόκειται για ένα εμπορικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο. Είναι μια χώρα από μόνη της», σχολιάζει η Αϊλίν Ουνβέρ Νόι, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Χαλίτς της Κωνσταντινούπολης.

Και προσθέτει: «Όσοι καταφέρουν να διαχειριστούν αυτή την πόλη και αποδείξουν την αξία τους βλέπουν στη συνέχεια την καριέρα τους να απογειώνεται».

Απόδειξη ο ίδιος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος διετέλεσε δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης.

Η δύση του Ερντογάν;

Στην εξουσία από το 2003, ως πρωθυπουργός και στη συνέχεια ως πρόεδρος από το 2014, αυτές ήταν οι πέμπτες δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν υπό την ηγεσία του Ερντογάν.

Ο Τούρκος πρόεδρος έχει καταφέρει να αντιμετωπίσει διάφορες προκλήσεις, μεταξύ των οποίων τις μεγάλες διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης στην Κωνσταντινούπολη το 2013, οι οποίες εξαπλώθηκαν σε 80 από τις 81 επαρχίες της χώρας και μια απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, της οποίας ακολούθησαν διώξεις.

Όμως η ήττα του AKP σημαίνει το τέλος του Ερντογάν; Οι αναλυτές είχαν ανακοινώσει τη δύση του το 2019 μετά την απώλεια στις δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας. Ωστόσο κατάφερε να διατηρηθεί στην εξουσία και επανεξελέγη τον Μάιο του 2023 με το 52% των ψήφων.

Αυτή τη φορά άφησε να εννοηθεί ότι αυτές οι δημοτικές εκλογές θα είναι «οι τελευταίες» του.

Ο Μπαϊράμ Μπαλγκί, ερευνητής στο CER-Sciences Po στο Παρίσι, είναι πεπεισμένος για αυτό: «Είναι ικανός να προκαλέσει την έκπληξη και να βάλει τέλος στην καριέρα του. Ένας τρόπος να αποχωρήσει με χάρη, παραμένοντας πιστός στο όραμα του ισλάμ και στις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, σύμφωνα με τις οποίες τίποτα δεν είναι αιώνιο σε αυτή τη γη».

Ο Ιμάμογλου πρόεδρος;

Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης που επανεξελέγη αποτελεί πλέον περισσότερο από ποτέ «τον αρχηγό» της αντιπολίτευση: διαθέτει το κύρος, τη δημοτικότητα και πάνω απ’ όλα την επιθυμία για ανέλιξη ως την προεδρία.

Όμως αυτό για το οποίο δεν σταματούν να επικρίνουν τον Εκρέμ Ιμάμογλου –ακόμη και στελέχη του κόμματός του– είναι ότι ασχολείται περισσότερο με την καριέρα του παρά με τις υποθέσεις της Κωνσταντινούπολης.

Και φυσικά παραμένει και στο… στόχαστρο της τουρκικής κυβέρνησης. Στα τέλη του 2022 καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και επτά μήνες φυλάκιση για «προσβολή» μελών της ανώτερης εκλογικής επιτροπής της Τουρκίας. Ο δήμαρχος έχει ασκήσει έφεση στην απόφαση, αλλά η υπόθεση εξακολουθεί να απειλεί το πολιτικό του μέλλον και τον απέκλεισε από την προεδρική κούρσα το 2023.

• Αναδημοσίευση από το ΑΠΕ-ΜΠΕ / Γαλλικό Πρακτορείο.