Χθες το μεσημέρι, παραμονή Χριστουγέννων, οι Μωμόγεροι του Κώστα Αλεξανδρίδη, προέδρου του Ελληνικού Σωματείου Διάσωσης και Διάδοσης της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς, βγήκαν στους δρόμους της Καλλιθέας Αττικής. Με τις κοντολογίες (συνήθως τετράστιχα) στην ποντιακή διάλεκτο και τον ιδιαίτερο μουσικό σκοπό των Μωμόγερων, η πομπή ακολούθησε διαδρομή από το Πολιτιστικό Κέντρο «Ο Δρόμος του Μεταξιού» και τη διασταύρωση των οδών Σοφοκλέους και Μαντζαγριωτάκη μέχρι τον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου στην οδό Βενιζέλου και την Πλατεία Δαβάκη.
Κοντά στον Κώστα Αλεξανδρίδη –όπως και σε όλες τις πολιτιστικές του αναζητήσεις– ήταν η σύζυγός του Μυροφόρα Ευσταθιάδου, διδάκτωρ Λαογραφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο και οι δυο από τους γιους τους, Στάθης και Ιάσωνας.
Οι κάτοικοι της Καλλιθέας δέχτηκαν με ενθουσιασμό την παράσταση των Μωμόγερων και τα κάλαντά τους. Οι καταστηματάρχες έβγαζαν κεράσματα στις εισόδους των επιχειρήσεών τους, οι περαστικοί τραβούσαν βίντεο, τα παιδιά συγκεντρώνονταν γύρω από τους πρωταγωνιστές: τις δυο νύφες, τον γέρο με το σακί στην πλάτη, τη γριά, τον διάβολο, τον αστυνόμο, τον γιατρό.
Την πομπή υποδέχτηκαν με μεγάλη συγκίνηση και τα μέλη του Καλλιτεχνικού Οργανισμού Ποντίων Αθηνών (ΚΟΠΑ) στο χώρο του συλλόγου τους, στην οδό Αριστείδου.
Η νύφη συμβολίζει την αλλαγή του χρόνου και την αναγέννηση της φύσης. Στο τέλος της παράστασης έγινε η απαγωγή της και η τιμωρία του κλέφτη από τον «αστυνομικό». Ο γιατρός εξέτασε τη νύφη και την βρήκε «έγκυο» μετά την απαγωγή. Ο αστυνομικός, με τη φορεσιά του Οθωμανού χωροφύλακα της εποχής που οι Πόντιοι ζούσαν στην πατρίδα τους, τον Πόντο, έκοβε «πρόστιμα» στους περαστικούς οδηγούς και πεζούς χωρίς έλεος, εξαντλώντας τα φύλλα από το μπλοκάκι του.
Στα χωριά του Πόντου και στις νέες περιοχές, όπου κατέφυγαν οι Έλληνες του Πόντου στα χρόνια της Γενοκτονίας, οι συγχωριανοί συμμετείχαν ενεργά στις κινήσεις των πρωταγωνιστών της γιορτινής πομπής των Μωμόγερων, οι οποίοι έμπαιναν στα σπίτια με ευχές και τραγούδια εισπράττοντας την ευγνωμοσύνη και αποσπώντας τα κεράσματα των νοικοκυραίων.
Ο μεταμφιεσμένος διάβολος παλιά στον Πόντο έκανε αταξίες και πείραζε τον κόσμο στους δρόμους και στα σπίτια. Έτσι και χθες ο «ατακτούλης» δεν άφηνε κανέναν στην ησυχία του, και όλο ρωτούσε τους περαστικούς κατά πόσο κατάφερνε να παίξει το ρόλο του.
Η πομπή των μεταμφιεσμένων βασίζεται στους δώδεκα Μωμόγερους με τις στολές, που μοιάζουν με αυτές των τσολιάδων λόγω των φουστανελών. Οι Μωμόγεροι στην Αρχαιότητα ήταν οι ιερείς του Μώμου, θεού του γέλιου και της σάτιρας. Κατά τη βυζαντινή περίοδο η αρχαία τελετουργία μεταμορφώθηκε σε μια από τις λαϊκές παραδόσεις που επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας χάρη σε πολιτιστικούς συλλόγους και τους κατοίκους των ποντιακών χωριών στην Ελλάδα και στον Εύξεινο Πόντο.
Ακόμα και οι σημερινοί κάτοικοι του Πόντου, παρά την ισλαμική πίστη τους, τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς (με το παλιό ημερολόγιο, που ίσχυε στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης μέχρι το 1923) ακολουθούν το έθιμο.
Το 2016 η Διακυβερνητική Επιτροπή της Σύμβασης για την Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, μετά την πρόταση του υπουργείου Πολιτισμού και τις προσπάθειες του Ελληνικού Σωματείου Διάσωσης και Διάδοσης της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς, καταχώρισε το εθιμικό δρώμενο στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO.
Ρεπορτάζ, βίντεο, φωτογραφίες: Βασίλης Τσενκελίδης.