Η Άννα Καλτσίδου είναι επιχειρηματίας από το νομό Σερρών, ποντιακής καταγωγής από την πλευρά του πατέρα της, που έκανε την αγάπη της για το μετάξι προσοδοφόρο επάγγελμα. Νέα, πετυχημένη, με καινοτόμες ιδέες, διακινεί τα προϊόντα της σε Ελλάδα και Ευρώπη και οραματίζεται το επόμενο βήμα για την ανάπτυξη της επιχείρησής της.
Πιστή στην οικογενειακή παράδοση που ξεκινούσε από τον Πόντο, ασχολήθηκε με τη σηροτροφία και έκανε το δρόμο του μεταξιού να περνάει μέσα από τις Σέρρες!
Η Άννα Καλτσίδου μίλησε στο pontosnews.gr για το μετάξι και τη διαδικασία παραγωγής του, για τον αγώνα που έκανε και συνεχίζει να κάνει αλλά και τις καινοτόμες ιδέες της.
Από πού έλκεις την καταγωγή σου;
Οι παππούδες και οι γιαγιάδες από την πλευρά του πατέρα μου ήρθαν από τα Σούρμενα του Πόντου και εγκαταστάθηκαν στη Ροδόπολη. Έφεραν την τέχνη της σηροτροφίας από τα μέρη τους. Από την πλευρά της μαμάς μου είναι Σαρακατσάνοι. Ο Σαρακατσάνος παππούς ήταν μετακινούμενος κτηνοτρόφος και είχε πολλά αιγοπρόβατα.
Πολύς κόσμος γνωρίζει ως σηροτροφική πόλη το Σουφλί μόνο. Έχει ο νομός Σερρών παράδοση στην σηροτροφία;
Η σηροτροφία ήταν σε άνθηση στον τόπο μας από τη δεκαετία του ΄50 έως τη δεκαετία του ΄70. Υπήρχε συνεταιρισμός στη Ροδόπολη, ο οποίος μάλιστα είναι ενεργός ακόμα, που διέθετε φούρνο στον οποίο έψηναν τα κουκούλια για να μην βγάλουν πεταλούδα. Το ΄89, μετά από ένα ατυχές περιστατικό που άφησε απλήρωτους τους σηροτρόφους του χωριού μας, γράφτηκε το τέλος της σηροτροφίας για τη Ροδόπολη. Όχι για πολύ όμως. Το 2015 αποφάσισα να ασχοληθώ εγώ επαγγελματικά.
Οι σηροτρόφοι που έχουμε ως κύριο επάγγελμα τη σηροτροφία είμαστε λίγοι σε όλη την Ελλάδα.
Η Ροδόπολη είναι ένα μεγάλο χωριό που οι κάτοικοί της έχουν έρθει από τα Σούρμενα του Πόντου μετά τα γεγονότα της Γενοκτονίας. Γνώριζαν από σηροτροφία, και ο τόπος εδώ είχε πολλές μουριές που ευνοούσε την ανάπτυξή της. Παράλληλα ασχολούνταν και με τα καπνά.
Η σηροτροφία και τα καπνά δουλεύονται τον ίδιο περίπου καιρό. Τα καπνά αρχίζουν από Μάρτιο και πάνε μέχρι Οκτώβρη, και η σηροτροφία από Μάιο μέχρι Οκτώβρη. Ήταν πολύ εργατικοί άνθρωποι… Πόντιοι. Ήταν τόσο μεγάλη η παραγωγή κουκουλιών εδώ στη Ροδόπολη, που τους είχε επισκεφτεί αρκετές φορές και κλιμάκιο από την Κίνα. Από την Κίνα αγόραζαν τα αυγά των μεταξοσκωλήκων, ίσως οι Κινέζοι έρχονταν για να δουν εάν το κλίμα ευνοούσε την παραγωγή και πόσο επηρέαζε την ποιότητα. Υπάρχουν και φωτογραφίες με τους παππούδες και τις γιαγιάδες του χωριού μαζί με το κλιμάκιο των Κινέζων ειδικών από τα κινέζικα ινστιτούτα. Αυτά είναι ντοκουμέντα.
Ήταν ευχαριστημένοι οι Κινέζοι από την ποιότητα των κουκουλιών;
Απόλυτα. Μάλιστα μας είχαν πει ότι το κλίμα μας ευνοεί την ποιοτική παραγωγή. Εδώ γινόντουσαν τα καλύτερα κουκούλια της Ελλάδας, σύμφωνα με τις μαρτυρίες τους, τα οποία πήγαιναν εκείνα τα χρόνια στα μεταξουργεία της Γουμένισσας.
Το μετάξι της Γουμένισσας που χρησιμοποιούνταν στις στολές των αεροσυνοδών της Ολυμπιακής τη δεκαετία του ΄60, προερχόταν και από σερραϊκά κουκούλια!
Τι σε τράβηξε στο μετάξι;
Είναι παλιά ιστορία, με γυρνάς πίσω στα παιδικά μου χρόνια. Είχα ζήσει μέσα σε σηροτροφείο, ο πατέρας μου ήταν σηροτρόφος, θυμάμαι την έντονη μυρωδιά, είναι πολύ χαρακτηριστική. Δεν έχεις μυρίσει τίποτα ανάλογο. Όταν έρθει ο καιρός, σε προσκαλώ για να ζήσεις την εμπειρία.
Η αγάπη μου για το μετάξι είναι έμφυτη, ίσως γραμμένη στα γονίδιά μου.
Όταν ήμουν μικρό παιδί με έπαιρνε η μαμά μου στα καταστήματα ρούχων των Σερρών και της Θεσσαλονίκης για να ψωνίσει, κι εγώ χάιδευα όλα τα ρούχα που κρέμονταν στις κρεμάστρες για να αισθανθώ την υφή τους. Πολλές φορές οι πωλήτριες έλεγαν στη μαμά μου «προσέξτε το κοριτσάκι σας, μη χαλάσει τα ρούχα» κι εκείνη μου έκανε παρατήρηση αλλά εγώ το χούι μου δεν το άφηνα.
Μια μέρα μπήκαμε με τη μητέρα μου σε ένα μαγαζί στη Θεσσαλονίκη που είχε ethnic ρούχα μεταξύ των οποίων και μεταξωτά. Μόλις άγγιξα το μετάξι τρελάθηκα, βρήκα αυτό που έψαχνα. Δεν το είχα ξαναδεί. Ρώτησα τις πωλήτριες τι ύφασμα είναι και μου απάντησαν μετάξι. Πολλά χρόνια μετά επισκέφτηκα τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, όπου τιμώμενη χώρα τη συγκεκριμένη χρονιά ήταν η Ινδία.
Εκείνη την ημέρα έφυγα με πολλά μεταξωτά μαντίλια αγορασμένα από τους πάγκους των Ινδών!
Πώς τα έφερε η ζωή μετά από καιρό, είχαμε μια συζήτηση με τον αδελφό μου ο οποίος ασχολείται με τη μελισσοκομία, και θυμηθήκαμε τη μυρωδιά αυτή των παιδικών μας χρόνων από το σηροτροφείο του πατέρα μας.
Τότε, παρακινούμενη από τον αδελφό μου, αποφάσισα να ξαναζωντανέψω τη σηροτροφία του νομού Σερρών. Πήγα στη Διεύθυνση Γεωργίας του νομού μου, βρήκα μια γεωπόνο που είχε κάνει μεταπτυχιακό για τη σηροτροφία, και όλα σιγά-σιγά πήραν το δρόμο τους. Ήταν το 2015.
Ο πατέρας μου στην αρχή προσπαθούσε να με αποτρέψει, ήξερε τη σκληρή δουλειά που είχε το επάγγελμα και το μεγάλο ρίσκο που αναλάμβανα.
Εγώ όμως είχα πάρει τις αποφάσεις μου και προχώρησα. Προσέλαβα έναν βοηθό, τον 70χρονο Χασάν, οικονομικό μετανάστη από την Αλβανία, και μπήκα μέσα στην αποθήκη του πατέρα μου που είχε να ανοιχτεί τουλάχιστον 20 χρόνια. Δεν είχα συνδέσει ούτε τη ΔΕΗ ακόμα, δουλεύαμε με φακούς στο κεφάλι. Πίσω από την αποθήκη μας υπήρχε το χωράφι μας γεμάτο με μουριές, όπως θυμόμουν, αλλά είδα πως είχαν κοπεί όλες. Κι έτσι ξεκίνησα σχεδόν χωρίς τίποτα, από το μηδέν.
Δυσκολεύτηκες;
Στην αρχή πολύ. Οι μεταξοσκώληκες πρέπει αφού γεννηθούν να φάνε για τρεις μέρες πάρα πολύ καλά και μετά να κοιμηθούν όλοι μαζί μέσα σε ένα απόγευμα. Εάν δεν κοιμηθούν μαζί δεν έχουν σωστή ροή στη ζωή τους, κι αυτό μεταφράζεται σε αρρώστιες, αδυναμία στο να δημιουργήσουν το κουκούλι, και διάφορα πράγματα τα οποία οδηγούν στην καταστροφή.
Εγώ ως άπειρη τότε δεν ήξερα πότε κοιμήθηκαν και πότε πείνασαν. Ένας πανικός με εκατομμύρια σκουλήκια στο σκοτάδι. Να θέλουν να φάνε κι εγώ να μην ξέρω. Ήμουν μέχρι τις 12 το βράδυ μέσα στο σηροτροφείο. Ο πατέρας μου, παρόλο που δεν ήθελε να ασχοληθώ, μόλις έβλεπε πως δυσκολευόμουν έκλεινε το μαγαζί του και ερχόταν να με βοηθήσει, έφερνε φύλλα, μου έδινε επαγγελματικές συμβουλές. Είχα τα παιδιά μου μωρά, είχα πελαγώσει.
Οι μεταξοσκώληκες είναι ζωικό κεφάλαιο. Είναι ζωντανά, πρέπει να είσαι από πάνω τους, δεν είναι χωράφι να πεις «δεν βαριέσαι, θα πάω την άλλη εβδομάδα να το σπείρω».
Εάν ψοφούσαν όλοι μαζί εκεί μέσα στην αποθήκη, θα προκαλούνταν περιβαλλοντική μόλυνση. Μετά θα χρειαζόταν να γίνει απολύμανση του χώρου και της περιοχής.
Ποια είναι η διαδικασία για να βγει το μετάξι;
Κάθε χρόνο τον Μάιο αγοράζω τα αυγά που πρέπει να είναι πιστοποιημένα. Έχω αγοράσει αυγά και από τα τρία σηροτροφικά ινστιτούτα που υπάρχουν στον κόσμο. Το ένα είναι κοντά μας, στη Βράτσα της Βουλγαρίας, το άλλο στην Κίνα και το τρίτο στην Προύσα. Της Προύσας και της Βράτσας είναι τα καλύτερα, βγάζουν μεταξοσκώληκες που κάνουν πολύ μεγάλα κουκούλια με υψηλή ποιότητα, λευκού χρώματος. Για δέκα ημέρες βάζω τα αυγά στο εκκολαπτήριο σε ειδικές συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας, συγκεκριμένα 27 βαθμούς σταθερή θερμοκρασία και 75-80% υγρασία.
Τη δέκατη και την ενδέκατη ημέρα σκάνε τα αυγουλάκια και βγαίνουν οι μεταξοσκώληκες. Τότε βάζω τούλι και λωρίδες κομμένες με ψαλίδι από φύλλα μουριάς για να ανέβουν οι μικροί και να φάνε το πρώτο τους γεύμα. Έτσι διαχωρίζονται τα τσόφλια και τα αυγά που δεν σκάσανε από τα υγιή σκουληκάκια.
Είναι η πρώτη περίοδος, τέλη Μαΐου και ταΐζω 5 φορές την ημέρα για 3 ημέρες. Στο τέλος του τρίτου 24ωρου πρέπει να κοιμηθούν όλα μαζί για ένα 24ωρο.
Όταν ξυπνήσουν κάνουν αποδερμάτωση, βγάζουν το παλιό τους δέρμα και έχουν μεγαλώσει αισθητά. Από μαύρα γίνονται γκρι-οινοπνευματί. Μετά περνάμε στις επόμενες ηλικίες με την ίδια διαδικασία. Στην τέταρτη ηλικία έχουν γίνει πλέον κάτασπρα και τρώνε φύλλα και κλαδάκια για να περάσουμε στον τέταρτο και τελευταίο ύπνο που διαρκεί ενάμισι, δύο 24ωρα, και είναι ο μεγαλύτερος.
Η τελευταία ηλικία είναι πολύ σπουδαία, πάμε για το τελικό αγώνισμα. Το τάισμα διαρκεί 10 ημέρες, τρώνε ασταμάτητα. Εμείς το λέμε το τελευταίο αυτό στάδιο «μεγάλο φαΐ», στον Έβρο το λένε «πατιρντί».
Φανταστείτε μια αποθήκη με εκατομμύρια μεταξοσκώληκες να τρώνε τα φύλλα και να ακούγεται χρατς-χρουτς! Είναι μαγεία αυτή η φάση.
Αρχίζουν σιγά-σιγά να αλλάζουν χρώμα, γίνονται ημιδιάφανοι με μια κιτρινωπή απόχρωση και υγραίνεται η ράχη τους. Τότε καταλαβαίνεις πως έχουν γεμίσει μετάξι και θέλουν να το βγάλουν. Έχει αλλάξει η όψη τους, έχει μακρύνει η μουσούδα τους σαν προβοσκίδα και αρχίζουν και κάνουν μια κίνηση σχεδόν μηχανικά σαν υφάντρες. Βγάζουν νήμα από το στόμα τους και χτίζουν το κουκούλι τους με κινήσεις που μοιάζουν να κάνουν οχτάρια, είναι ολόκληρη επιστήμη!
Γι αυτό και η κλωστή από το κουκούλι ξετυλίγεται με συγκεκριμένο τρόπο, όχι γραμμικά, αλλά σαν να σχηματίζεις οχτάρια. Μετά από αυτό κλείνονται στο κουκούλι, δεν τους βλέπουμε. Για 7-8 ημέρες συνεχίζουν να χτίζουν εσωτερικά. Ήδη μετά την 8η-9η μέρα έχουν αποβάλλει όλα τα υγρά και είναι σαν φασόλια, δεν έχουν πόδια κι έχουν αποβάλει και τη μουσούδα τους. Εάν δεν ψηθούν τη 13η μέρα, το κουκούλι θα μεταμορφωθεί σε προνύμφη και θα γίνει χρυσαλίδα.
Βγάζουν ένα οξύ από το στόμα που λέγεται σερραπεπτάση και έχει αντικαρκινικές ιδιότητες. Είναι τόσο ισχυρό αυτό το οξύ που τρυπάει το κουκούλι.
Το κουκούλι κανονικά δεν μπορεί να τρυπηθεί, είναι πολύ σκληρό, μόνο να κοπεί μπορεί. Κάνει λοιπόν η χρυσαλίδα έναν τέλειο κύκλο-τρύπα και βγαίνει από το κουκούλι ψάχνοντας ταίρι για να γονιμοποιηθεί-γονιμοποιήσει και να γεννήσει η θηλυκή τα αυγά της. Αυτή η διαδικασία γίνεται σε ινστιτούτο σε συγκεκριμένες συνθήκες.
Και εδώ θέλω να τονίσω κάτι: μπορεί η διαδικασία του ψησίματος να φαίνεται σκληρή, αλλά ο μεταξοσκώληκας πέφτει σε νάρκη εκείνο το διάστημα και δεν υποφέρει.
Η σηροτροφία ήταν διαδεδομένη στον Πόντο. Σίγουρα από τα χρόνια εκείνα έχει εξελιχθεί πολύ. Εσύ χρησιμοποιείς τη γνώση από το παρελθόν για να διαφοροποιήσεις τη δουλειά σου από τον ανταγωνισμό; Οι παραδοσιακές τεχνικές έχουν εφαρμογή σε μια επιχείρηση του 21ου αι;
Μετά το «μεγάλο φαΐ», στο 5ο και τελευταίο δηλαδή τάισμα των μεταξοσκωλήκων, χρησιμοποιώ ένα πλαστικό πλέγμα το οποίο τώρα άρχισε να χρησιμοποιείται στα σύγχρονα σηροτροφεία ώστε να ανεβαίνουν οι μεταξοσκώληκες επάνω στο δίκτυ και τυλίγουν καθαρά κουκούλια. Αυτό που κάνω εγώ όμως και αυτό έχει σχέση με τη γνώση και την αξιοποίηση τεχνικών από το παρελθόν, από τους παππούδες και τις γιαγιάδες που ήρθαν από τον Πόντο: χρησιμοποιώ και φύλλα βελανιδιάς που τα βάζω στις άκρες των κρεβατιών ούτως ώστε να δώσω στους μεταξοσκώληκες που δεν βολεύονται στο πλαστικό πλέγμα τη δυνατότητα να ανεβούν πάνω στα φύλλα βελανιδιάς.
Όταν έρχεται η ώρα να τυλίξουν, να βγάλουν δηλαδή από το στόμα τους το μεταξένιο νήμα, θέλουν να το κάνουν σε μέρος που τους αρέσει, ψάχνονται εκείνη την ώρα, κοιτούνε δεξιά-αριστερά. Αν δεν τους αρέσει εκεί που βρίσκονται, μετακινούνται, ψάχνουν για καλύτερη θέση.
Παρατηρώντας τους μεταξοσκώληκες παίρνεις μεγάλα μαθήματα ζωής. Είναι έντομα με προσωπικότητα.
Εάν δεν αρέσει στο μεταξοσκώληκα το περιβάλλον του, σταματάει να βγάζει μετάξι, χάνει ενέργεια και δεν είναι παραγωγικός. Έχω παρατηρήσει πως στους μεταξοσκώληκες αρέσει πολύ η μυρωδιά της βελανιδιάς. Είδα με τα μάτια μου να τρέχουν και να διανύουν μεγάλες αποστάσεις ολόκληρων μέτρων για να ανέβουν πάνω στα φύλλα της βελανιδιάς και να αρχίσουν την καταπληκτική δουλειά τους. Αν κάποια αρρωστήσουν, τότε τα απομονώνω. Βάζω φύλλα μουριάς και σηκώνω όλο το κρεβάτι. Όσα είναι υγιή ανεβαίνουν στην πάνω στρώμνη και τρώνε με όρεξη, τότε τα βάζω σε καινούρια κρεβάτια. Αυτά που μένουν κάτω έχουν πρόβλημα. Έτσι γίνεται ο διαχωρισμός. Δυστυχώς δεν υπάρχει κάποιο φαρμακευτικό σκεύασμα.
Η παράδοση σε βοηθάει να κάνεις ποιοτικό το προϊόν σου. Έτσι κι εγώ βάφω τα μαντίλια μου χειροποίητα με φυσικές βαφές και αποτυπώνω πάνω σε αυτά φυσικά υλικά, φύλλα, κλαδιά, άνθη και διάφορους σπόρους. Το κάνω μαζί με την κόρη μου, της αρέσει πολύ είναι σαν ζωγραφική και έτσι μεταφέρεται και διασώζεται αυτή η τεχνική από γενιά σε γενιά.
Πώς αντιμετωπίζεται μια νέα γυναίκα επιχειρηματίας από την ελληνική πολιτεία; Σε έχει βοηθήσει καθόλου για την ανάπτυξη της ιδέας σου και της επιχείρησής σου;
Η σηροτροφία τα τελευταία χρόνια έχει επιδότηση. Έχει βέβαια και κάποια στάνταρ για να την πάρεις, πρέπει να παραδώσεις συγκεκριμένα κιλά.
Τι είναι εκείνο που διαφοροποιεί τα προϊόντα μεταποίησής σου από τον ανταγωνισμό; Πώς διακινείς το εμπόρευμά σου;
Τον πρώτο χρόνο απασχόλησής μου με τη σηροτροφία είχα μια καλή παραγωγή που μου έμεινε αδιάθετη γιατί δεν υπήρχε αγορά. Ζορίστηκα αρκετά γιατί εάν δεν κατάφερνα να πουλήσω εγκαίρως τα κουκούλια μου, θα τα τρυπούσε ο σκώρος και θα τα κατάστρεφε. Ψάχνοντας να βρω λύση γνώρισα μια κυρία με καταγωγή από την Ανατολική Ρωμυλία που μου είπε πως η γιαγιά της, μια αρχοντογυναίκα, χρησιμοποιούσε τα κουκούλια βάζοντάς τα στα δάχτυλα αφού τα μούλιαζε σε ζεστό νερό και έκανε μασάζ στο πρόσωπό της.
Ήταν σαν να μου ήρθε θεόσταλτη η λύση από τις αλησμόνητες πατρίδες! Κάνω μια καμπάνια στο διαδίκτυο απευθυνόμενη σε μια ομάδα καινοτόμων παραγωγών και ξεκινώ να πουλώ την ιδέα και το προϊόν μου. Έγινε χαμός. Είχα παραγγελίες και από την Ευρώπη! Μάλιστα μου έστελναν και ανατροφοδότηση πως είχαν πολύ καλά αποτελέσματα. Μετά άνοιξα την αγορά σε ινστιτούτα ομορφιάς.
Τι ιδιότητες έχει δηλαδή το κουκούλι για το δέρμα;
Την ώρα που βγάζει το μετάξι ο μεταξοσκώληκας βγάζει και μια ουσία που λέγεται μεταξόκολλα ή σερικίνη για να κολλήσει το κουκούλι με το νήμα. Σύμφωνα με επιστημονικές πηγές είναι πολύ ευεργετική για το δέρμα. Είναι μια πρωτεΐνη η οποία είναι υπερ-αντιρυτιδική. Έχει αμινοξέα παρόμοια με της επιδερμίδας μας. Είναι χαμηλού μοριακού βάρους και αυτό το χαρακτηριστικό την κάνει να απορροφάται από το δέρμα πολύ εύκολα αξιοποιώντας όλα τα καλά της συστατικά.
Στην ουσία καθαρίζεις το δέρμα σου με μετάξι, μαζεύει ρίπους, νεκρά κύτταρα και συγχρόνως σου προσφέρει ενυδάτωση. Το μετάξι είναι τόσο φυσικό προϊόν και τόσο πολύτιμο και παράλληλα προσιτό σε όλους. Σε ντύνει, φροντίζει την επιδερμίδα σου. Μέσα από την δουλειά μου αισθάνομαι πως προσφέρω στους ανθρώπους. Είμαι πολύ περήφανη που ξαναέβαλα το «δρόμο του μεταξιού» να περνάει μέσα από τις Σέρρες!
Αλεξία Ιωαννίδου
