Εκκλησιές και σχολεία. Δίπλα στις προσφυγικές παράγκες, αυτά ήταν τα πρώτα δημόσια κτήρια που δημιουργήθηκαν από τους ξεριζωμένους, η οποία έφεραν στη νέα πατρίδα τη βαθιά τους πίστη και την αγάπη τους για τα Γράμματα.
Φέτος, συμπληρώθηκαν 100 χρόνια για το ναό της Αγίας Βαρβάρας που βρίσκεται στην ομώνυμη συνοικία της Καβάλας, όπου το 1923 εγκαταστάθηκαν Έλληνες από τον Πόντο, την Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία.
Ο θεμέλιος λίθος μπήκε το 1924 από τον τότε μητροπολίτη Φιλίππων και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομο, και δύο χρόνια αργότερα ολοκληρώθηκε η οικοδόμηση του ναού. Τα θυρανοίξια έγιναν το 1929.
«Η ενορία της Αγίας Βαρβάρας διατηρεί την παραδοσιακή της μορφή ακόμη και σήμερα, όπως και όλα τα ιστορικά και πολιτισμικά της στοιχεία που κληρονόμησε από τις πρώτες γενιές των Ελλήνων προσφύγων που αποτέλεσαν και τους πρώτους ενορίτες» είπε πρόσφατα στην εφημερίδα Ορθόδοξη Αλήθεια ο π. Εμμανουήλ Κατσικαλάκης, εφημέριος στο ναό τα τελευταία 22 χρόνια και με καταγωγή από την πλευρά της μητέρας του από την Ανατολική Θράκη.
«Παρά την ένδεια και τον πόνο για τη μεγάλη συμφορά που τους βρήκε, οι πρόσφυγες που έφθασαν στην Καβάλα δεν λησμόνησαν τα όσια και ιερά από τους τόπους τους και τα έφεραν μαζί τους. Το πρώτο μέλημά τους ήταν η οικοδόμηση του ναού της Αγίας Βαρβάρας. Κατά τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης των προσφύγων στην Καβάλα είχε ξεσπάσει επιδημία ευλογιάς που είχε ως αποτέλεσμα να πεθάνουν πολλοί άνθρωποι» επισημαίνει ο π. Εμμανουήλ.
Και συνεχίζει την αφήγησή του: «Η Αγία Βαρβάρα όμως εμφανιζόταν συχνά στους πρόσφυγες και τους καθησύχαζε λέγοντάς τους: “Μην στενοχωριέστε! Θα εγκατασταθείτε στην περιοχή που σας προορίζω και θα σας προφυλάξω από την αρρώστια και το θανατικό. Και μόλις τακτοποιηθείτε, φροντίστε να φτιάξετε έναν ναό προς τιμήν μου!”
»Έτσι λοιπόν με την ανέγερση του ναού εκπληρώθηκε το τάμα των προσφύγων και ο νέος ναός αφιερώθηκε σε αυτή την Αγία, ενώ οι πρώτοι ιερείς στην Αγία Βαρβάρα προέρχονταν και αυτοί από τις χαμένες πατρίδες. Από τις πρώτες στιγμές συγκροτήθηκαν ερανικές επιτροπές, ενώ συνέδραμαν οικονομικά για τον σκοπό αυτό και αρκετοί ντόπιοι καπνέμποροι. Αξιοσημείωτο είναι επίσης και ότι πολλά από τα σπίτια στην ενορία μας διατηρούν τα χαρακτηριστικά που είχαν τα προσφυγικά κτίσματα εκείνης της εποχής».
Η Αγία Βαρβάρα των προσφύγων είναι μια ευμεγέθης τρίκλιτη βασιλική, χωρίς τρούλο, με κεραμοσκεπή και πετρόχτιστη στο μεγαλύτερο μέρος της. Έχει προεξοχές στον βόρειο τοίχο, ενώ ο εσωτερικός χώρος του ναού είναι πλήρως αγιογραφημένος.
Μεταξύ των προσφυγικών κειμηλίων είναι θυμιατά αλλά και αρκετές εικόνες από τον 19ο αιώνα, τόσο της Αγίας Βαρβάρας όσο και άλλων αγίων. Στο σολέα του ναού (ανάμεσα στον άμβωνα και το τέμπλο) και σε μόνιμη θέση υπάρχουν περίτεχνα μπρούντζινα και τρίφωτα μανουάλια.