Χρυσάνθη Συμεωνίδου-Χείλαρη: H Καρσλήσσα δασκάλα με το βαρυσήμαντο έργο για τον ποντιακό πολιτισμό

Τη Χρυσάνθη Συμεωνίδου-Χείλαρη την γνωρίσαμε μέσα από τα βιβλία της. Είναι η δασκάλα που διέσωσε τα ποντιακά παραμύθια καταγράφοντάς τα όπως τα είχε ακούσει από την εποχή που ήταν μικρό κοριτσάκι στη Φλώρινα, προσθέτοντας και καινούργιο υλικό που προέκυψε μετά από πολυετή έρευνα.

Είναι αυτή που έγραψε το περίφημο βιβλίο ‘Σ σα ταφία – Ποντιακό ταφικό έθιμο στα Σούρμενα, πρωτόλειο υλικό το οποίο αξιοποιείται από το υπουργείο Πολιτισμού για να ενταχθεί το έθιμο των Σουρμένων στην πολιτισμική μας κληρονομιά.

Είναι ο ίδιος άνθρωπος που έγραψε το πρωτότυπο έργο Γάμος ο ελληνικός, 800 π.Χ. – 2.000 μ.Χ., συγκρίνοντας τα ποντιακά γαμήλια έθιμα με τα αρχαία ελληνικά. Τέλος, είναι αυτή που μετά από ενδελεχή έρευνα έγραψε το βιβλίο Παιχνίδια αρχαία ελληνικά, βυζαντινά, ποντιακά – Συγκριτική έρευνα, με αυστηρά παιδαγωγικά κριτήρια, προσφέροντας στα σύγχρονα ελληνόπουλα ποιοτικές διεξόδους για τον ελεύθερο χρόνο τους. Την εικονογράφηση στα βιβλία της την κάνει η ίδια, έχοντας σπουδάσει και ασχοληθεί για χρόνια με την αγιογραφία.

Είναι παντρεμένη με τον δάσκαλο Γιάννη Χείλαρη ο οποίος είναι ο τελευταίος εναπομείνας βιωματικός γνώστης της τσακώνικης διαλέκτου (δωρικά) όντας Τσάκωνας, και έχουν δύο γιους, τον Αναστάσιο που είναι γιατρός (γαστρεντερολόγος) και τον Σπύρο που είναι πολιτικός επιστήμων και σχολικός σύμβουλος ειδικής αγωγής Α’βάθμιας και Β’βάθμιας εκπαίδευσης.

Το σπιτικό της είναι πάντα ανοιχτό και φιλόξενο, και οι μαθητές της, οι οποίοι τώρα πια διανύουν την τέταρτη, πέμπτη και έκτη δεκαετία της ζωής τους, δεν σταματάνε ποτέ να την επισκέπτονται και να αναπολούν τα χρόνια εκείνα που η δασκάλα τους έπλαθε τις παιδικές τους ψυχές και τους έκανε ενσυνείδητους ανθρώπους, χρήσιμους στην κοινωνία.

Αποτελεί παράδειγμα αναφοράς της διά βίου μάθησης, αφού σε ηλικία 83 ετών κατάφερε να αποφοιτήσει από το απαιτητικό, πολυτομεακό τμήμα του Ελληνικού Πολιτισμού της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του ΕΑΠ μετά από 6 χρόνια φοίτησης! Σήμερα είναι φοιτήτρια του μεταπτυχιακού τμήματος της Διοίκησης Πολιτισμικών Μονάδων της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του ίδιου Πανεπιστημίου.

Η Χρυσάνθη Συμεωνίδου-Χείλαρη, η κυρία Χρύσα με την χρυσή καρδιά, είναι η δασκάλα που θα θέλαμε να είχαμε όλοι μας! Ας την γνωρίσουμε καλύτερα.

Από πού έλκετε την καταγωγή σας;
Η καταγωγή μου είναι ποντιακή. Ο παππούς μου καταγόταν από τη Λιβερά του Πόντου. Ήταν πολύ προκομμένος άνθρωπος, ασχολούνταν με τη γεωργία. Το 1878, αφού δεν τους άφηναν σε ησυχία οι Τούρκοι, πήρε την μεγάλη απόφαση να φύγει. Φόρτωσε λοιπόν την κινητή του περιουσία σε κάρα, πήρε και την οικογένειά του –μαζί και τον πατέρα μου Ιάκωβο που ήταν μωρό λίγων μηνών τότε–, και νύχτα αναχώρησε για το Καρς της Ρωσίας.

Το κλίμα στο Καρς τότε ήταν φιλικό για εμάς τους Έλληνες, γιατί ο Τσάρος της Ρωσίας καλούσε τους ομόδοξους ορθόδοξους για να διαφοροποιήσει υπέρ του έθνους του την πληθυσμιακή σύνθεση των συνόρων με σκοπό να βρίσκει συμπαράσταση ο στρατός του σε εμπόλεμες περιόδους.

Στα 40 χρόνια που διέμειναν στο Καρς, απέκτησαν 1.200 στρέμματα γης, 110 κεφάλια ζώων διαφόρων ειδών, ενώ για τις εργασίες απασχολούσε δύο παραγιούς.

Σπούδασε και τα δύο του αγόρια. Ο πατέρας μου τελείωσε το μονοτάξιο διδασκαλείο της Κουταΐδας και εργάστηκε επί 18 χρόνια σε ρωσικά σχολεία στα οποία δίδασκε κρυφά και ελληνικά. «Καμμίαν κανείς ‘κ’ εγκάλεσέν με» (ποτέ κανένας δεν με πρόδωσε στις ρωσικές Αρχές που δίδασκα και ελληνικά) έλεγε, διότι ήταν Έλληνες Πόντιοι και ήθελαν διακαώς να μάθουν τα παιδιά τους ελληνικά γράμματα.

Μετά όμως άλλαξαν τα πράγματα. Το 1918, με τη Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ, η Ρωσία παρέδωσε το Καρς στους Τούρκους. Όλοι οι Έλληνες του Καρς, μαζί κι ο πατέρας μου με την πρώτη του σύζυγο Ειρήνη και τα 7 παιδιά τους, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις περιουσίες τους –τον κόπο 40 ετών– και περιφέρονταν στα ενδότερα της Ρωσίας έως το 1922, για να καταλήξουν τελικώς στην Ελλάδα. Στο καράβι πέθανε μια κορούλα του.

Όταν έφτασαν στην Ελλάδα τους ανάγκασαν να περάσουν από τα λοιμοκαθαρτήρια της Μακρονήσου και τους εγκατέστησαν στην Ήπειρο, σε μία αποθήκη.

Το 1923 πέθανε η γυναίκα του από τις κακουχίες. Μετά την καραντίνα έκανε για ένα χρόνο μετεκπαίδευση στην Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης για να διδάξει στα ελληνικά σχολεία. Το 1928 παντρεύεται τη μητέρα μου Σοφία, και κάνουν την αδελφή μου και εμένα που είμαι η μικρότερη από τα αδέλφια μου. Τους δόθηκαν από το ελληνικό κράτος –ως αποζημίωση για τα 1.200 στρέμματα, τα ζώα και την περιουσία τους που άφησαν πίσω στον Πόντο– 100 στρέμματα στη Φλώρινα, που και από αυτά τους πήραν πίσω τα 50 μετέπειτα. Από την προσφυγική μας δεκαμελή οικογένεια, παρά τις δυσκολίες καταφέραμε να σπουδάσουμε πέντε παιδιά (γιατρός, μηχανικός, φιλόλογος και δύο δασκάλες).

Μιλήστε μας για τα χρόνια που διδάσκατε.
Έβγαλα το οκτατάξιο Γυμνάσιο Φλώρινας και μετά την Παιδαγωγική Ακαδημία της Φλώρινας, της πόλης όπου γεννήθηκα.

Διορίστηκα το 1956 στο Χρυσοκέφαλο Κάτω Νευροκοπίου Δράμας όπου και γνώρισα τον άντρα μου και υπηρετήσαμε εκεί για 5 έτη. Στη συνέχεια συνυπηρετήσαμε άλλα 5 έτη μέσα στο Νευροκόπι. Τα σχολεία μας λειτούργησαν ως πειραματικά και γίνονταν παιδαγωγικά συνέδρια.

Μετατέθηκα το 1968 στην Παλαιά Φώκαια Αττικής σε διθέσιο σχολείο με μία όμως σχολική αίθουσα, όπου υπηρέτησα επί 7 έτη εργαζόμενη το απόγευμα με τις μικρές τάξεις. Το καλοκαίρι του 1969 παρότρυνα τον πρόεδρο Ν. Παπουτσή να κτίσει μία κατάλληλη αίθουσα διδασκαλίας, για να έρχονται το πρωί σχολείο και τα παιδιά της πρώτης τάξης, για να έχουν καλύτερη απόδοση στα μαθήματά τους.

Το 1971 μετατέθηκα στο Ελληνικό (περιοχή Σούρμενα Αττικής) στο 1ο Δημοτικό Σχολείο, και υπηρέτησα εκεί έως τον Ιούνιο του 1983. Στα Σούρμενα θεωρώ πως μας δόθηκε η ευκαιρία να κάνουμε μεγάλο και σημαντικό έργο. Είχαμε ένα εξαιρετικό Σύλλογο Γονέων με πρόεδρο την κ. Λουίζα Λάντζη, και ένα εξαιρετικό συμβούλιο.

Έτσι μπορέσαμε και δημιουργήσαμε:

• Δανειστικές μαθητικές βιβλιοθήκες σε κάθε τάξη, με βιβλία κατάλληλα για την ηλικία τους.
• Δανειστική βιβλιοθήκη δασκάλων στο γραφείο του σχολείου, η οποία υπάρχει ακόμα ευτυχώς.
• Αίθουσα Φυσικής Ιστορίας, για τη διδασκαλία του σχετικού μαθήματος, με τη βοήθεια και άμεση συμπαράσταση του Μουσείου Γουλανδρή. Καταφέραμε να πετύχουμε μια φυσική απομίμηση δάσους με φυσικά κλαδιά δένδρων, πέτρες για τις φωλιές των ζώων, χώμα, ταριχευμένο λύκο, αλεπού, πελαργό και άλλα μικρά πουλιά, τοποθετημένα στις φυσικές τους θέσεις. Υπήρχαν ακόμα και έντομα σε ειδικές βιτρίνες, και πάνω από αυτές, μέσα σε νάιλον διαφανείς θήκες, αποξηραμένα μέρη των διδασκομένων φυτών (φύλλο, ρίζα, καρπός). Στόχος ήταν η κατά το δυνατόν άμεση επαφή με τη φύση, η καλλιέργεια αγάπης και σεβασμού προς αυτήν και τον φυσικό τρόπο ζωής, χωρίς τσιγάρα, ναρκωτικά, πυρομανίες, βία.
• Αίθουσα πατριδογνωστική με πατριδογνωστική μακέτα 2,5 τ.μ. μέσα σε γυάλινη προθήκη, με αναπαράσταση του φυσικού περιβάλλοντος, βουνών, λόφων, πεδιάδων, θάλασσας, για το μάθημα της πατριδογνωσίας. Είμαι ευγνώμων στους φοιτητές Αρχιτεκτονικής που την κατασκεύασαν και δεν πήραν ούτε μία δραχμή. Είναι πολύ σημαντικό να μαθαίνουν και τα παιδιά της πόλης τον τρόπο ζωής, τι παράγει η πατρίδα μας σε κάθε περιοχή της, στα όρη της, στις πεδιάδες της και στα όμορφα νησιά της. Έτσι μπορούν να γνωρίσουν πραγματικά τη χώρα τους, να την αγαπήσουν και να συνδεθούν με όλη την υπόλοιπη Ελλάδα.

Τελείωσα την καριέρα μου ως δασκάλα στο 3ο Δημοτικό Γλυφάδας, υπηρετώντας στη θέση της διευθύντριας. Δεν απομακρύνθηκα ποτέ όμως από το χώρο της εκπαίδευσης, συνέχισα το όμορφο ταξίδι από την αντίπερα όχθη, ως διδασκόμενη.

Ναι, αυτό είναι πραγματικά άξιο θαυμασμού! Ας πούμε όμως πρώτα πώς προέκυψε η εμπλοκή σας με τους ποντιακούς συλλόγους.
Από το 1970 που εγκαθίσταμαι στην Αθήνα εγγράφομαι στον Ποντιακό Σύλλογο Σουρμένων και συμμετέχω σε όλες τις δραστηριότητες και εκδηλώσεις, όσο μου επιτρέπει ο χρόνος της εργασίας μου. Επί 50 και πλέον έτη υπηρετώ από διάφορες θέσεις –είτε ως απλό μέλος είτε ως πρόεδρος– τους ποντιακούς συλλόγους Σουρμένων και Γλυφάδας.

Μόλις φτιάξαμε με τον σύζυγό μου το σπίτι μας και αρχίσαμε την καινούρια μας ζωή, αισθανθήκαμε την ανάγκη να γίνουμε ενεργά μέλη και να προσφέρουμε στην τοπική κοινωνία. Γνωρίσαμε τα ταφικά έθιμα των Σουρμένων και μας έκανε εντύπωση όλο αυτό που γινόταν. Διαπιστώσαμε πως ο ποντιακός πολιτισμός έχει άμεση σχέση με τον αρχαίο ελληνικό, τόσο στη γλώσσα όσο και στα ήθη και στα έθιμα που σχετίζονται με τον κύκλο της ζωής – όπως ο γάμος και ο θάνατος.

Έτσι έγραψα το βιβλίο μου ‘Σ σα ταφία, όπου αναφέρομαι σε αυτό το αναστάσιμο ποντιακό έθιμο και το συγκρίνω με τα ταφικά έθιμα των αρχαίων Ελλήνων.

Ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος εξέφρασε την ευμενή γνώμη του απαντώντας επιστολικά δίνοντας την ευλογία του για τη μελέτη, και έχει μεγάλη σημασία αυτό. Αυτός είναι ο πολιτισμός μας που ξεκινάει από την Αρχαιότητα, εμβολιάζεται με τον Χριστιανισμό και φτάνει στο σήμερα.

Για το έργο μου αυτό εκφράστηκαν με θέρμη και άλλοι επιφανείς όπως οι καθηγητές Πολυχρόνης Ενεπεκίδης και Νεοκλής Σαρρής αλλά και ο ποιητής Ηλίας Τσιρκινίδης. Έφτασε δε να κοσμεί τη δανειστική βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Cambridge, και για μένα αυτό είναι μεγάλη δικαίωση γιατί ό,τι κι αν κάνω το κάνω με απώτερο σκοπό τη συνεισφορά στην εκπαίδευση και γενικότερα στην παιδεία των νέων.

Μιλήστε μας για τα βιβλία σας.
Το πρώτο μου βιβλίο προέκυψε το 1980 και είναι μια ιστορική και πολιτιστική μελέτη για τα Σούρμενα. Αφορά την εγκατάσταση του ποντιακού στοιχείου στην περιοχή των Σουρμένων-Ελληνικού. Μετά τη συγγραφή αυτής της έρευνας απέκτησα και πιο ενεργό ρόλο στα ποντιακά πράγματα, αφού έγινα πρόεδρος της Ένωσης Ποντίων Σουρμένων.

Το δεύτερο βιβλίο έγινε μετά από ανάθεση της Ένωσης Ποντίων Σουρμένων το 1992. Αφορούσε το «ταφικό», το έθιμο που γίνεται κάθε Κυριακή του Θωμά στα Σούρμενα. Αυτό το ιδιαίτερο έθιμο μας έρχεται από την Αρχαιότητα, είναι η ημέρα των Χύτρων των αρχαίων Ελλήνων, και με θαυμαστό τρόπο έχει επιβιώσει και αναπαράγεται έως τις ημέρες μας από τους Ποντίους των Σουρμένων. Παρόλο που είναι έθιμο των Σουρμενιτών, σώζεται και στα Κοτύωρα (Ορντού).

Οι Σουρμενίτες ξέρεις είχαν βιώσει τη Γενοκτονία πολύ σκληρά.

Πήγαιναν λοιπόν με χαρά στα κοιμητήρια τη δεύτερη ημέρα της Ανάστασης γιατί πίστευαν (όπως όλοι οι χριστιανοί) πως οι κεκοιμημένοι τους συνεχίζουν να ζουν κάπου καλύτερα, στον Παράδεισο. Έπαιρναν και τα παιδιά τους μαζί για να τα μάθουν να μην φοβούνται το θάνατο, ώστε να μην δειλιάσουν μπροστά στο ενδεχόμενο να χάσουν τη ζωή τους και να μην υποταχθούν. Από τους Σουρμενίτες πήραν το έθιμο και οι Ρώσοι αλλά εκείνοι λόγω της διαφορετικής τους κουλτούρας είχαν άλλη στάση.

Στα Σούρμενα του Πόντου, όπως είπαμε, το έθιμο γινόταν τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα που είναι η ημέρα της ανάστασης των ψυχών. Με την έλευση των Σουρμενιτών στην Αττική, το έθιμο αυτό μεταφέρθηκε στην Κυριακή του Θωμά λόγω του ότι η Διακαινήσιμος εβδομάδα που ακολουθεί μετά την Κυριακή της Ανάστασης έχει εορταστικό χαρακτήρα.

Το έθιμο αναπαράγεται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που γινόταν στον Πόντο και παλιότερα στην Αρχαία Ελλάδα. Η νοικοκυρά κάνει τις προετοιμασίες της, τα τσουρέκια της, τα κόκκινα αυγά της, τους μεζέδες της, διαλέγει το πιο καλό κρασί, και αφού έχει προηγηθεί τις προηγούμενες ημέρες ένας ευπρεπισμός των μνημάτων (καθαρισμός από χόρτα, πλύσιμο των μαρμάρων κτλ.), στρώνει επάνω στον τάφο ένα ολόλευκο τραπεζομάντιλο.

Εκεί γύρω από τον τάφο μαζεύεται όλη η οικογένεια, μικροί-μεγάλοι, φίλοι και λοιποί συγγενείς. Είναι σαν ένα οικογενειακό τραπέζι που συμμετέχουν και οι ψυχές των κεκοιμημένων.

Συζητούν για τις αρετές και τις καλές πράξεις του εκλιπόντος συγγενή τους. Εάν ήταν τραγουδιστής του λένε και ένα τραγουδάκι, αν ήταν χορευτής στήνουν έναν χορό γύρω από τον τάφο του, σύντομο όμως – μην φανταστείς πως πιάνουν κανονικά το χορό, δεν τους το επιτρέπει ο χώρος άλλωστε. Μετά έρχεται ο ιερέας και τελεί το τρισάγιο. Ακολουθεί το κέρασμα.

Αξιοσημείωτη είναι η παρουσία των μικρών παιδιών δίπλα στους μεγάλους όπως γινόταν παλιά. Τους περνάει και πάλι το μήνυμα πως δεν υπάρχει θάνατος, η ψυχή των παππούδων και των γιαγιάδων είναι αναστημένη χάρη στην Ανάσταση του Χριστού και ότι τώρα τους βλέπουν από ψηλά και χαίρονται συμμετέχοντας στην γιορτή. Στον Πόντο όλοι οι συμμετέχοντες αφού έφευγαν από τα ταφία έστηναν χορό σε αυτοσχέδια χοροστάσια με λύρες και ταούλια.

Εδώ στα Σούρμενα Αττικής ο Σύλλογος Ποντίων καλεί ποντιακούς συλλόγους από όλη την Ελλάδα και διοργανώνει μεγάλο πανηγύρι στην πλατεία, ολονύχτιο γλέντι και ξημερώνουμε χορεύοντας και τραγουδώντας για τις αναστημένες ψυχές!

Αυτά όλα τα έχω καταγράψει στο βιβλίο μου Σ’ σα ταφία – Ποντιακό ταφικό έθιμο στα Σούρμενα που κυκλοφόρησε το 1994. Μετά από δύο μήνες έλαβα μια επιστολή από το Πανεπιστήμιο Cambridge της Αγγλίας που με ενημέρωνε πως το πόνημά μου βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου.

Μετά τι ακολουθεί;
Μετά έγραψα το βιβλίο για το γάμο. Ψάχνοντας στα έπη του Ομήρου αλλά και σε πολλά άλλα αρχαία έργα να βρω στοιχεία για τα ταφικά, έπεσα σε ένα χωρίο το οποίο περιγράφει τον αρχαιοελληνικό γάμο. Συγκεκριμένα, διαβάζοντας στην Ιλιάδα τη θαυμάσια περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέως όπου ο Όμηρος μεταξύ άλλων περιέγραφε και την σκηνή ενός γάμου που οι φίλοι του γαμπρού πήγαιναν μπροστά με τις φόρμιγγες –τις αρχαίες λύρες– τραγουδώντας και χορεύοντας (Σ 490), λέω: «Χριστέ μου, ο Όμηρος περιγράφει ποντιακό γάμο, δεν γίνεται αυτό»! Διαβάζοντας εκείνες τις σειρές ήταν σαν να έβλεπα μπροστά μου το αχπαστόν. Τότε μου γεννήθηκε η ιδέα να γράψω για τη σύνδεση του αρχαίου ελληνικού με τον ποντιακό γάμο.

Έκανα ενδελεχή έρευνα και προέκυψε ένα βιβλίο γύρω στις 500 σελίδες που αναφέρεται σε αυτήν ακριβώς τη σύνδεση. Επιπροσθέτως το βιβλίο μου αναφέρεται στον τσακώνικο γάμο.

Οι Τσάκωνες είναι κάτοικοι του Λεωνιδίου Αρκαδίας της Πελοποννήσου και η ομιλία τους είναι η αρχαία Δωρική, πάρα πολλές λέξεις μάλιστα χρησιμοποιούνται αυτούσιες.

Τότε ζούσε η μακαρίτισσα η πεθερά μου και της ζήτησα να μου περιγράψει το γάμο στην τσακώνικη διάλεκτο και παράδοση, όπως κι έγινε.

Εκτός από τον ποντιακό και τον τσακώνικο γάμο που σχετίζονται με το γάμο στην αρχαία Ελλάδα έχω καταγράψει και το γάμο των εντοπίων της Φλώρινας που μου τον είχε διηγηθεί ένας καθηγητής Βυζαντινολογίας του ΑΠΘ. Μου κίνησε το ενδιαφέρον, κι έτσι αποφάσισα να κάνω πρωτογενή έρευνα και καταγραφή από απλές γιαγιάδες των χωριών της Φλώρινας.

Αυτό το βιβλίο βρέθηκε στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης από όπου μου τηλεφώνησε ένας καθηγητής του, Έλληνας με καταγωγή από την Πελοπόννησο, και με συνεχάρη ζητώντας μου να το κάνουμε διδακτορική διατριβή. Τότε δείλιασα, είχα και πολλές υποχρεώσεις είναι η αλήθεια, όμως τώρα που πέρασαν τα χρόνια μετάνιωσα που δεν ανταποκρίθηκα στην πρόταση εκείνη.

Τα παραμύθια πώς προέκυψαν;
Εμένα η ζωή μου είναι συνυφασμένη με τα παιδιά και την εκπαίδευση. Θυμάμαι πως είχα διαβάσει ένα άρθρο μιας εφημερίδας που έλεγε πως σύμφωνα με την UNESCO η ποντιακή διάλεκτος είναι μέσα στις 7.000 γλώσσες που κινδυνεύουν να χαθούν. Παράλληλα είχα πληροφορηθεί πως τα πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης και της Κομοτηνής άρχισαν να διδάσκουν ποντιακά. Πήρα τηλέφωνο τότε και ζήτησα να μιλήσω με τους υπεύθυνους καθηγητές, θέλοντας να προσφέρω κι εγώ κάτι για τη διάσωση της διαλέκτου μας. Ρωτώντας τους πόσοι από τους φοιτητές που παρακολουθούσαν τα τμήματα εκμάθησης ποντιακών γνώριζαν ήδη ποντιακά, πήρα την πολύ στενάχωρη απάντηση ένα, το πολύ δύο παιδιά σε κάθε τμήμα. Έτσι λοιπόν σκέφτηκα πως πρέπει να ξεκινήσει η παιδεία από πιο νωρίς. Συνέλεξα 29 ποντιακά παραμύθια με εκπαιδευτικό περιεχόμενο και έκανα μια έκδοση με ποντιακά και νεοελληνικά.

Το βιβλίο το εικονογράφησα η ίδια, όπως και τα άλλα μου βιβλία. Στις ζωγραφιές μου χρησιμοποιώ πάντα χρώματα αγιογραφίας. Είναι πιο γλυκά και έχουν μεγαλύτερη συνάφεια με τα θέματα που απεικονίζουν.

Τα βυζαντινά χρώματα βοηθούν ώστε το παιδί να προσλαμβάνει το νόημα της εικόνας σε συνδυασμό με την αφήγηση, τότε πετυχαίνεται ο εκπαιδευτικός σκοπός του κάθε βιβλίου.

Τα παραμύθια είχαν πολλή μεγάλη απήχηση και ευελπιστώ να ανταποκρίθηκαν στο λόγο για τον οποίο γράφτηκαν. Ήταν πολύ ακριβή έκδοση γιατί πάντα θέλω τα βιβλία μου να τυπώνονται με την καλύτερη μορφή που μπορεί να έχουν, έτσι βγαίνουν έγχρωμα, με σκληρά εξώφυλλα, κι αυτό κοστίζει. Αυτό το κόστος της έκδοσης το έχω αναλάβει εξ ολοκλήρου εγώ. Ποτέ δεν πήρα πίσω ούτε ένα ευρώ από τους εκδότες που τα «εμπιστεύτηκα». Τουναντίον αυτοί πλούτισαν από το έργο μου. Τώρα τελευταία πληροφορήθηκα πως το βιβλίο μου για τα παραμύθια βγήκε με CD αφήγησης χωρίς την άδειά μου. Λυπήθηκα πολύ. Είναι δουλειά που αφιέρωσα χρόνια από τη ζωή μου και δεν θα ήθελα να μετατραπεί σε κάτι άλλο από αυτό που είχα οραματιστεί στο βωμό του κέρδους.

Έχετε ολοκληρώσει την έρευνά σας για τα παιχνίδια και ετοιμάζεστε να εκδώσετε το καινούριο σας πόνημα. Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια γι’ αυτό;
Ως δασκάλα, αλλά και μετά που συνταξιοδοτήθηκα, έβλεπα τους γυμναστές να έχουν μια μπάλα και να απασχολούν τα παιδιά στο μάθημα της Γυμναστικής. Όταν ήμασταν παιδιά παίζαμε τόσα παιχνίδια, και ας ήταν οι μπάλες δυσεύρετες εκείνη την εποχή. Είναι κρίμα να χαθούν, σκέφτηκα. Γιατί να μην κάνω μια έρευνα όπου θα τα συγκεντρώσω και θα τα προσφέρω στους συναδέλφους εκπαιδευτικούς και στους γονείς για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών; Να παίζουν παιχνίδια που θα τους βοηθούν στη ζωή τους, να κινούνται, να έρχονται σε επαφή με τη φύση, να δημιουργούν υγιείς σχέσεις με τα άλλα παιδιά, δηλαδή ενώ θα ανταγωνίζονται με τα φιλαράκια τους την ώρα του παιχνιδιού, μετά θα είναι πάλι φιλαράκια και δεν θα έχουμε τέτοια αρρωστημένα φαινόμενα bullying, όπως τα λένε σήμερα, που έχει χαθεί το μέτρο.

Συγκέντρωσα 207 ποντιακά παιχνίδια (15 εξ αυτών υπάρχουν καταγεγραμμένα από την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών) και έγινε συγκριτική μελέτη με 122 αρχαία ελληνικά παιχνίδια.

Κατέληξα στο συμπέρασμα πως σχεδόν 80 παιχνίδια έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα. Ένα σχολείο της Θεσσαλονίκης μάλιστα έχει βραβευτεί με το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμό παίζοντας τα παιχνίδια που τους έστειλα. Αυτό το βιβλίο είναι υπό έκδοση. Όπως σας είπα, δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση η έκδοση.

Γράψατε όμως και θεατρικά.
Ναι, θεωρώ πως το θέατρο, ο θεατρικός λόγος, είναι πάρα πολύ κατάλληλος και ωραίος για να παίζει και να μαθαίνει το παιδί. Έτσι, πάλι με το ίδιο μοτίβο έκανα τα θεατρικά μου, έχοντας δηλαδή στην αριστερή σελίδα τα ποντιακά και στη δεξιά τα νεοελληνικά, ώστε το παιδί-νέος να μαθαίνει το ρόλο του στα ποντιακά και να συμβουλεύεται, όπου δυσκολεύεται, και το κείμενο των νεοελληνικών.

Προέκυψαν επτά θεατρικά, τρία εκ των οποίων παιδικά, που είναι μικρότερα σε έκταση, και τέσσερα νεανικά. Ο τίτλος του βιβλίου είναι Θέατρο ποντιακό για το παιδίν και τον παιδάν.

Πολλά από αυτά τα έργα έχουν ανεβεί από μαθητικές σκηνές των σχολείων της χώρας μας. Θα σταθώ σε ένα νεανικό θεατρικό, το Ο να είχας, ο να έτον, ο να εύρηκας και ο ποίσον, είναι ποντιακή παροιμία που λέει «ο να είχας, ο να έτον, ο να εύρηκας χαΐρ κι εποίκαν». Εγώ προσέθεσα τον «ποίσον» από το ποιώ, αυτός που κάνει δηλαδή, ο δημιουργικός και δραστήριος άνθρωπος. Συμμετείχε στην Παγκόσμια Ημέρα Παραμυθιού Καλυβίων.

Κάθε θεατρικό μιλάει για κάτι διαφορετικό. Ας πούμε το Παιδία βοηθέστεν, τσαΐζ η Γην είναι ένα κείμενο με σκοπό να αφυπνίσει τα παιδιά για την οικολογική καταστροφή, υπάρχει άλλο θεατρικό που περιγράφει το γάμο στο Καρς, έχει δηλαδή λαογραφικό περιεχόμενο, υπάρχει κι άλλο που αφηγείται τη Γενοκτονία των Ποντίων από τους Νεότουρκους. Τέλος έχω θεατρικό για νέους με τα έθιμα του 12ημέρου των Χριστουγέννων, που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον. Και τα θεατρικά μου είναι υπό έκδοση.

Κυρία Χρύσα ευχόμαστε να μας αφήσετε ακόμα μεγαλύτερο πλούτο από αυτόν που μας έχετε ήδη προσφέρει, γράφοντας κι άλλα έργα, παρακαταθήκες για την πολιτιστική μας κληρονομιά. Είστε παράδειγμα χαρακτηριστικής Καρσλήσσας γυναικός και αποτελείτε πρότυπο για εμάς τους νεότερους.
Θα ήθελα να κλείσω λέγοντας πως εμείς οι Πόντιοι και οι άλλοι πρόσφυγες από τη Μ. Ασία που χάσαμε τις πατρίδες μας, μέσα σε μια δεκαετία καταφέραμε να επιστρέψουμε τα λεφτά που λάβαμε υπό μορφή δανείων από το κράτος για να ορθοποδήσουμε, και πως μετατρέψαμε την άγονη και ακαλλιέργητη γη σε εκμεταλλεύσιμη και καλλιεργήσιμη. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό μας και η δύναμή μας! Γι’ αυτό ο Ελευθέριος Βενιζέλος είπε ότι ήταν ευλογία η έλευσή μας στην χώρα!

Αλεξία Π. Ιωαννίδου