Φλέρυ Νταντωνάκη: Το μεγαλείο μιας φωνής και η τραγική, σύντομη ζωή της

1998. Σε ένα νοσοκομείο στον Πειραιά. Όλοι οι εργαζόμενοι βρίσκονται επί ποδός γιατί μεγάλο στέλεχος της τότε κυβέρνησης έρχεται για επίσκεψη. Εκείνος μπαίνει σε ένα δωμάτιο κοιτάει τους ασθενείς και φεύγει. Η διευθύντρια ορόφου τού ψιθυρίζει ότι από το δωμάτιο που μόλις πέρασε νοσηλευόταν η Φλέρυ Νταντωνάκη.

-Ποια είναι αυτή; Δημοτική σύμβουλος;
-Όχι, κύριε υπουργέ, τραγουδίστρια.
-Δεν την ξέρω. Ποια λέτε;

Γυρνάει πίσω στην πόρτα και βλέπει την μοναδική ασθενή του θαλάμου, να κοιμάται.
-Η χοντρή;

Για την ιστορία, η τραγουδίστρια ήταν από τις θερμότερες οπαδούς του ΠΑΣΟΚ.

Ταλέντο εν αγνοία της

Γεννήθηκε σαν σήμερα, το 1937, σε ένα σπίτι που λάτρευε και ζούσε από την τέχνη. Ο πατέρας της είχε σχέση με τον κινηματογράφο, κυρίως σαν σκηνοθέτης και κινηματογραφικός παραγωγός. Η ιστορία λέει πως οι γονείς της κλέφτηκαν σε πολύ νεαρή ηλικία. Παντρεύτηκαν, έκαναν δυο κορίτσια, τη Φλέρυ και την αδερφή της Μιράντα, και μετά χώρισαν.

Η Φλέρυ έζησε τα παιδικά χρόνια με τον πατέρα της, που πέθανε το 1959 σε ηλικία 40 ετών, ενώ η Μιράντα με τη μητέρα τους.

«Ο πατέρας μου ήταν κινηματογραφιστής. Ήταν ο πρώτος της Ελλάδας. Παπαδαντωνάκης, Τόνις Φιλμς, τις χειρότερες ταινίες έκανε. Μόνο μία ήταν καλή. Γερμανική περίπολος στην Κρήτη. Έγραφα από δέκα χρονών παιδάκι», είχε δηλώσει σε συνέντευξή της.

Το καλοκαίρι του ’56, η Ελευθερία Παπαδαντωνάκη –όπως ήταν το πραγματικό της όνομα–, αναχωρεί μόνη της για τις ΗΠΑ σε ηλικία 19 ετών και εδώ εικάζεται πως λόγω των περιορισμένων οικονομικών των γονιών της το αεροπορικό εισιτήριο τής το εξασφάλισαν κάποιοι πιο ευκατάστατοι συγγενείς της. Εκεί σπούδασε ιστορία και φιλολογία ενώ σύντομα ξεκίνησε καριέρα ηθοποιού, συμμετέχοντας σε παραστάσεις στη Νέα Υόρκη.

Μέχρι στιγμής το τραγούδι δεν υπάρχει καν στα πλάνα της. «Δεν το αντιλαμβανόμουνα. Δεν νομίζω ότι τραγουδούσα. Όταν όμως τέλειωσα το πανεπιστήμιο στην Αμερική και δεν ήθελα να γυρίσω, να γίνω κάπου γραφιάς, πήρα υποτροφία για το Νέιμπορχουντ Πλεϊχάουζ –που είναι δύσκολος στόχος για έναν ηθοποιό. Εκεί είδα ότι όταν τραγουδούσα έναν θρησκευτικό ύμνο –το «Glory, glory, God almighty»–, άνοιγε η ψυχή όλων των παιδιών. Δεν ήξερα πώς να βγάλω λεφτά –έμενα σ’ ένα μικρό δωμάτιο– και μου παρουσιάστηκε τότε η ευκαιρία να τραγουδήσω σε ένα ισραηλίτικο coffee shop», είχε δηλώσει σε μια από τις λιγοστές συνεντεύξεις της.

Μετά από αυτό, άρχισε να εμφανίζεται σε μουσικές σκηνές, με ένα ευρύ ρεπερτόριο που περιλάμβανε λαϊκή μουσική της Ελλάδας, της Ισπανίας, αλλά ακόμη και της Βραζιλίας. Το 1965 κυκλοφόρησε ο πρώτος της δίσκος με τίτλο Fleury: The isles of Greece (δηλαδή: Φλέρυ, τα νησιά της Ελλάδας), που περιλάμβανε ένα ετερόκλητο ρεπερτόριο από λαϊκά άσματα του Απόστολου Καλδάρα, βραζιλιάνικες μπόσα νόβα και τρία κομμάτια του Μίκη Θεοδωράκη.

Και όμως το ντεμπούτο της απέσπασε μεταξύ άλλων τον τίτλο του πιο «ελπιδοφόρου ταλέντου της χρονιάς» στο περιοδικό Variety.

Ο Μεγάλος Ερωτικός

Βρισκόμαστε στην εποχή των Ελλήνων. Την εποχή που οι Έλληνες, απ’ όλες τις τέχνες διαπρέπουν στην Αμερική και την Ευρώπη. Μια εποχή που όμως διακόπτεται βίαια από την χούντα. Η Νταντωνάκη γίνεται η πρώτη καλλιτέχνιδα που τοποθετήθηκε δημοσίως στην αμερικανική τηλεόραση ενάντια στη χούντα, κατηγορώντας την αμερικανική κυβέρνηση για το ρόλο της. Ήταν στην εκπομπή «Merv Griffin Show», του NBC.

Έπειτα τάχθηκε υπέρ του αντιδικτατορικού κινήματος και έδειξε την υποστήριξή της τραγουδώντας σε συγκεντρώσεις του Ανδρέα Παπανδρέου. Συνάμα γνωρίστηκε με τη Μελίνα Μερκούρη, την οποία μάλιστα αντικατέστησε σε μια από τις παραστάσεις του Ilya darling του Ζιλ Ντασέν.

Και μπορεί να πιστώνεται στον Μάνο Χατζιδάκι, όμως ο πρώτος μεγάλος Έλληνας συνθέτης που την ανακάλυψε ήταν ο Σταύρος Ξαρχάκος.

Το 1970 γνωρίστηκε με τον Μάνο Χατζιδάκι, ο οποίος ακούγοντας τη φωνή της εντυπωσιάστηκε. Και τότε ηχογράφησαν στο σπίτι του στη Νέα Υόρκη μια σειρά από κλασικά ρεμπέτικα. Πολλά χρόνια αργότερα, η ηχογράφηση αυτή κυκλοφόρησε ως δίσκος με τίτλο Η Φλέρυ Νταντωνάκη στα Λειτουργικά του Μάνου Χατζιδάκι και αποτελεί την τελευταία δισκογραφική ενασχόληση του συνθέτη με τα ρεμπέτικα τραγούδια. Στο σημείωμά του, στο εξώφυλλο του δίσκου, ο συνθέτης ανάμεσα σε άλλα σημείωσε: «Η Φλέρυ είναι ανεπανάληπτη ακόμα και όταν δοκιμάζει… Της είχα πει πως μια αληθινή τραγουδίστρια περιέχει την τεχνική τελειότητα της Σβάρτσκοπφ και τη γήινη αμεσότητα της Νίνου και η Φλέρυ αποδεικνύει περίτρανα πως είναι μια αληθινή τραγουδίστρια».

Δύο χρόνια πριν την πτώση της χούντας, ο Μάνος Χατζιδάκις και η Νταντωνάκη επέστρεψαν στην Ελλάδα. Το 1972 αποτέλεσε σταθμό στην καριέρα και των δυο, αφού κυκλοφόρησε ένας σπουδαίος δίσκος: Ο Μεγάλος Ερωτικός, που περιλαμβάνει μελοποιήσεις αρχαίας και νέας ελληνικής ποίησης με θέμα τον έρωτα. Στην ερμηνεία συμμετείχε και ο Δημήτρης Ψαριανός. Στα τέλη του ιδίου χρόνου η Νταντωνάκη επέστρεψε στο στούντιο με τον Χατζιδάκι για την ηχογράφηση του Καπετάν-Μιχάλη, ενώ συμμετείχε και στον δίσκο Δώδεκα τραγούδια του Γιώργου Ποταμιάνου.

Ξένη στην ίδια της την χώρα

Και μετά έρχεται η σιωπή. Η ίδια αισθάνεται εγκλωβισμένη στο κλίμα της μεταπολίτευσης. Τη ζητάνε για πολλές δουλειές που όμως οι περισσότερες δεν γίνονται. Μέσα της δεκαετίας του ’80 τραγουδά τη «Νυχτερινή δοκιμασία» του Ηλία Λιούγκου, εμφανίζεται σε μικρούς χώρους όπως το «Καφεθέατρο», συγκινεί όσους την ανακαλύπτουν στον «Πύργο των Αθηνών» με πιανίστα τον Γιάννη Σπυρόπουλο-Μπαχ, να τραγουδά ελληνικό ρεπερτόριο και να μαγεύει σαν αγγίζει την τζαζ.

Το 1985 έχουμε την επεισοδιακή συναυλία στην Ρωμαϊκή αγορά. Εκεί στο ξεκίνημά της τρομαγμένη από την κοσμοσυρροή εγκατέλειψε το πάλκο, για να επιστρέψει τελικά και να αποθεωθεί για την ερμηνεία της.

Την επόμενη χρονιά, συνεργάζεται με τους «Τερμίτες», το συγκρότημα του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα ενώ συμμετείχε στην συναυλία του συγκροτήματος «Τσιμεντένιο κονσέρτο» στις 27/09/1986 στο Λυκαβηττό και ακολούθησαν κοινές εμφανίσεις στην μπουάτ Ζυγός στην Πλάκα όπου έγινε και η τελευταία της εμφάνιση επί σκηνής.

Η σκληρότητα των άλλων

Το τι βίωσε η Νταντωνάκη τότε το περιγράφει σε συνέντευξη που έδωσε στο Στάθη Τσαγκαρουσιάνο. «Έκανα δύο προσπάθειες και οι καλλιτέχνες μού φέρθηκαν με φοβερή σκληρότητα: η μία, όταν ήθελα να κάνω ένα πρόγραμμα στην τηλεόραση και είπα στη Μαρία Φαραντούρη να ‘ρθει ως γκεστ-σταρ, κι εκείνη αρνήθηκε. Η άλλη, όταν συνεργάστηκα με τους «Τερμίτες» και μ’ έριξαν αγρίως. Δεν είμαι πρόθυμη εγώ να βγαίνω να κονταροχτυπιέμαι με τα παιδιά για δόξα ή λεφτά. Εγώ πολεμώ θεριά και με πολεμούν θεριά.

»Παραπονιέμαι για την πρόχειρη και αναιδή συμπεριφορά που μου δείχνουν οι Έλληνες καλλιτέχνες, για τον άγαρμπο τρόπο με τον οποίο με μεταχειρίζονται την ώρα που εγώ διακινδυνεύω να πω ένα τραγούδι. Μια άλλη φορά με πήρε η γυναίκα του Σαββόπουλου για να πάω στην τηλεοπτική τους εκπομπή και επειδή αρνήθηκα, γιατί είχα ήδη κανονίσει κάτι άλλο, μου είπε με έναν τόνο έπαρσης: “Δεν ξέρετε τι έχουμε κάνει εμείς για σας!”

»”Απλώς”, της είπα, “αυτό που έχετε κάνει είναι να γράφει ο Σαββόπουλος τραγούδια τραγικά και να μην τα ζει ο ίδιος αλλά εγώ”. Τα τραγούδια του Σαββόπουλου είναι κλεμμένα τα περισσότερα. Όταν τα πρωτάκουσα, νόμιζα ότι ήντουσαν θαυμάσια. Όταν όμως πάντρεψα τις impressions τους και τον τρόπο που ο Σαββόπουλος ζει, κατάλαβα ότι είναι ένας έξυπνος επιχειρηματίας, ο οποίος κορφολογεί τον ενθουσιασμό νέων ανθρώπων και φτιάχνει ωραία συνονθυλεύματα. Γι’ αυτό και τα τραγούδια του δεν μένουν, γιατί δεν τα πιστεύει ο ίδιος αληθινά. Εμένα με ενδιαφέρει αν αυτά που δημιουργεί ένας καλλιτέχνης ανταποκρίνονται σε αυτό που είναι.»

Το άδοξο φινάλε

Ήδη είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν φήμες για την ψυχική της υγεία. Μάλιστα σε κάποιες από αυτές δεν ξέρεις που άρχιζε η αλήθεια και που ο μύθος.

Έκτοτε αποσύρθηκε από τα φώτα της δημοσιότητας. Έμεινε απομονωμένη με τη μητέρα της και την κόρη της Ζωή, ενώ μάταια αρκετοί καλλιτέχνες την προσέγγιζαν, με σκοπό την επανεμφάνισή της. Αποξενωμένη, με την ψυχική της υγεία διαταραγμένη, προσβλήθηκε από καρκίνο. Επί υπουργίας Θάνου Μικρούτσικου, της δόθηκε ένα εφάπαξ ποσό 5.000.000 δραχμών.

Πέθανε στις 18 Ιουλίου του 1998. Τα έξοδα της ταφής, αναλαμβάνει ο θετός γιός του Μάνου Χατζιδάκι και η Φλέρυ Νταντωνάκη, αναπαύεται δίπλα στον μεγάλο συνθέτη στο κοιμητήριο της Παιανίας. Στον Χατζηδάκι που όταν δήλωσε την στήριξή της στο ΠΑΣΟΚ, νευρίασε και τσακώθηκαν.