Με βάση τις σημερινές εκτιμήσεις, η Γη το 2050 θα φιλοξενεί περίπου 9,7 δισεκατομμύρια κατοίκους. O αριθμός αυτός, που αντιστοιχεί σε αύξηση περίπου 25% του παγκόσμιου πληθυσμού σε σχέση με τον σημερινό πληθυσμό των 8 + δισ. (worldometers.info/world-population), εγείρει διάφορες ανησυχίες αναφορικά με τον κίνδυνο του υπερπληθυσμού της Γης και τους διαμορφούμενους πληθυσμιακούς συσχετισμούς μεταξύ των κρατών του κόσμου. Μολονότι τα συμβατικά στοιχεία της οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος βρίσκονται συχνά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, λίγοι παράγοντες επηρεάζουν τον μακροπρόθεσμο ανταγωνισμό μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και των αντιπάλων κρατών, τόσο πολύ όσο οι αλλαγές στο μέγεθος, οι ικανότητες και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των εθνικών πληθυσμών.
Ο νεανικός πληθυσμός των ΗΠΑ
Το 1850 o πληθυσμός των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής ήταν 23 εκατομμύρια. Σήμερα ο πληθυσμός των ΗΠΑ ανέρχεται στα 336 εκατομμύρια και είναι μεγαλύτερος από τον συνολικό πληθυσμό της Γαλλίας, της Αγγλίας, της Ιταλίας, της Γερμανίας και της Ελλάδας μαζί.
Για περισσότερο από έναν αιώνα επίσης, οι ΗΠΑ διαθέτουν συνεχώς το καλύτερα εκπαιδευμένο και καταρτισμένο εργατικό και επιστημονικό προσωπικό στον κόσμο.
Τα παραπάνω δημογραφικά στοιχεία, περισσότερο και από τη γεωγραφία, τους φυσικούς πόρους και την εξωτερική πολιτική, εξηγούν καλύτερα γιατί η χώρα αυτή αναδύθηκε ως η κυρίαρχη στρατιωτική και οικονομική δύναμη στον κόσμο, μια θέση που παρά τις προκλήσεις εξακολουθεί να κατέχει ακόμα και σήμερα. Επιπλέον, λόγω της ελεγχόμενης και συνεχιζόμενης υποδοχής και ενσωμάτωσης μεταναστών, καθώς και του υψηλότερου δείκτη γονιμότητας μεταξύ των πλέον εύπορων κοινωνιών του κόσμου, το 2040 οι ΗΠΑ θα αριθμούν περί τα 380 εκατομμύρια, με το νεανικό τους πληθυσμό να ξεπερνάει σε αναλογία κάθε άλλη πλούσια χώρα στον κόσμο.
Η περίπτωση της Κίνας
Η Κίνα, με πληθυσμό 1,45 δισεκατομμυρίων κατοίκων, θεωρείται ο κυριότερος αντίπαλος των ΗΠΑ. Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες έχει τον υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης στην παγκόσμια ιστορία, και με όρους σχετικής ισοδυναμίας αγοραστικής δύναμης κατέχει τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Η ραγδαία ανάπτυξη της Κίνας οφείλεται στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν μετά το 1978, στην ενίσχυση της μόρφωσης και της υγείας του πληθυσμού της, αλλά και στο διπλασιασμό του εργατικού δυναμικού της χώρας.
Με βάση τα συγκεκριμένα στοιχεία, εύκολα θα προέκυπτε το συμπέρασμα ότι η Κίνα θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ και θα καταστεί η πρώτη παγκόσμια υπερδύναμη. Όμως η δημογραφική της εξέλιξη θέτει σε αμφισβήτηση την προοπτική αυτή, καθώς το εργατικό της δυναμικό, κυρίως το νεανικό, θα μειωθεί έως και κατά 100 εκατομμύρια μέχρι το 2040, ως συνέπεια του περιορισμού των γεννήσεων που είχαν επιβληθεί από το 1979 έως το 2015.
Τον τελευταίο μήνα η Κίνα κατέγραψε μείωση πληθυσμού για πρώτη φορά έπειτα από 60 χρόνια, με τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις να δείχνουν συνεχή πτώση για τα επόμενα 30 χρόνια.
Για την αντιμετώπιση του δημογραφικού της προβλήματος η κυβέρνηση του Πεκίνου αποφάσισε πρόσφατα να εφαρμόσει διάφορα μέτρα για την ενίσχυση του ποσοστού των γεννήσεων. Επιπλέον, ενώ οι επόμενες γενιές θα είναι καλύτερα εκπαιδευμένες, αφού πλέον επτά πανεπιστήμια της Κίνας συγκαταλέγονται μέσα στα 100 καλύτερα του κόσμου, ο μέσος όρος μόρφωσης των νέων της Κίνας θα υπολείπεται ακόμα έναντι των ΗΠΑ. Η πληθυσμιακή πρωτοπορία της Κίνας θα υποσκελιστεί από την Ινδία πιθανότατα και εντός του 2023, που σήμερα αριθμεί 1,42 δις.
Το δημογραφικό στη Ρωσία
Για τη Ρωσία το δημογραφικό της πλαίσιο δεν είναι ιδιαίτερα ευοίωνο. Το Κρεμλίνο βλέπει τον εαυτό του ως μια παγκόσμια δύναμη, η αντίληψη αυτή όμως δεν συνάδει με τους ανθρώπινους πόρους που έχει στη διάθεσή του. Το προσδόκιμο ζωής στη Ρωσία των 150 εκατομμυρίων υπολείπεται έναντι των άλλων μεγάλων δυνάμεων. Παρά την υψηλή μόρφωση, η χώρα υστερεί στην καινοτομία και την υψηλή τεχνολογία, πλην της στρατιωτικής.
Η Ρωσία μοιάζει ως μια τυπική ευρωπαϊκή χώρα με γηράσκοντα και συρρικνούμενο πληθυσμό.
Τα δυσμενή δημογραφικά της στοιχεία θα την υποχρεώσουν μελλοντικά να αναζητήσει τη συμμαχία της Δύσης ή της Κίνας, αφού θα καταστεί εξαιρετικά δυσχερής η βελτίωση ή η διατήρηση της ισχύος της, παρά το φυσικό της πλούτο. Για την Ελλάδα είναι χρήσιμος ο ρόλος της Ρωσίας ως ισχυρού παίκτη στον κόσμο.
Τι γίνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Η οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 450 εκατομμυρίων κατέχει σημαντική θέση στον κόσμο και με όρους συναλλαγματικής ισοτιμίας ξεπερνάει ακόμα και αυτήν της Κίνας. Οι κάτοικοι των χωρών μελών της ΕΕ κατέχουν υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης, απολαμβάνουν ένα καλό επίπεδο υγείας και διακρίνονται για την υψηλή παραγωγικότητά τους. Ενώ από την δεκαετία του 1980 οι γεννήσεις υπολείπονται έναντι των θανάτων, λόγω της συνεχούς μετανάστευσης συγκρατείται η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού και επιβραδύνεται η γήρανση του πληθυσμού της ΕΕ.
Οι μεγάλες μεταναστευτικές ροές στην Ευρώπη, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, δύσκολα ενσωματώνονται –η συντριπτική τους πλειοψηφία προέρχεται από φτωχές μουσουλμανικές χώρες και οι πολιτισμικές συγκρούσεις είναι πρόδηλα ανησυχητικές.
Η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αποδίδεται σε δύο κυρίως παράγοντες: στη βελτίωση του ανθρώπινου δυναμικού (εκπαίδευση, υγεία, προσδόκιμο ζωής, ηλικιακή σύνθεση, ενσωμάτωση, και άλλους παράγοντες που καθορίζουν την δυναμική των εργαζομένων), καθώς επίσης και στο ευνοϊκό επιχειρηματικό κλίμα το οποίο επέτρεψε την απελευθέρωση της παραγωγικής δραστηριότητας. Το ανθρώπινο κεφάλαιο έχει σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία, δηλαδή για κάθε χρόνο αύξησης στο προσδόκιμο ζωής παρατηρείται μόνιμη αύξηση στο κατά κεφαλή εισόδημα κατά 4%, επίσης για κάθε επιπλέον χρόνο εκπαίδευσης παρατηρείται αύξηση 10% στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Οι μεγάλες διαφορές στο ανθρώπινο κεφάλαιο προκαλούν χάσματα στην οικονομική παραγωγικότητα μεταξύ των χωρών, μεγαλύτερα σήμερα από ό,τι οποιαδήποτε άλλη φορά στην Ιστορία. Είναι πια καιρός να αντιληφθούμε και στην Ελλάδα ότι τα κράτη μπορούν να αυξήσουν το ανθρώπινο τους κεφάλαιο γρηγορότερα από ό,τι πριν με τη χρήση της τεχνολογίας και της επιστήμης και να αμβλύνουν τα τεράστια οικονομικά χάσματα.
Δύο παραδείγματα μικρών χωρών που αποφάσισαν να μείνουν στην ιστορία είναι η Νότια Κορέα των 100 χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων, με πληθυσμό 50 εκατομμυρίων και ΑΕΠ 1.934 δισ. $ και το Ισραήλ των 20,8 χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων με πληθυσμό 8,5 εκατομμυρίων και ΑΕΠ 354 δισ. $. Οι δύο αυτές χώρες δαπανούν από τα υψηλότερα ποσοστά παγκοσμίως, περίπου 4%, για έρευνα και ανάπτυξη.
Η Ελλάδα κατά την τελευταία απογραφή
Ας δούμε τώρα τι συμβαίνει στην Ελλάδα μετά την τελευταία απογραφή και επίσης ας κάνουμε μια σύγκριση με τα πληθυσμιακά στοιχεία της Τουρκίας.
Το 1923, αμέσως μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, ο πληθυσμός της Ελλάδας ήταν 6,5 εκατομμύρια, ενώ της Τουρκίας ήταν 13 εκατομμύρια. Σήμερα ο μόνιμος πληθυσμός της Ελλάδας είναι 10,4 εκατομμύρια (έναντι 10,8 εκ. το 2011) ενώ της Τουρκίας 86,7 εκατομμύρια. H μέση ηλικία στην Ελλάδα είναι τα 44 έτη, ενώ στην Τουρκία τα 28.
Το 2050 ο πληθυσμός της Τουρκίας θα αγγίξει τα 94 εκατομμύρια, ενώ την ίδια εποχή ο ελληνικός πληθυσμός εκτιμάται ότι θα βρίσκεται μεταξύ των 8-10 εκατομμυρίων, με έναν στους τρείς κατοίκους να είναι μεγαλύτερος των 65 χρονών.
Σύμφωνα επίσης με πρόσφατες εκτιμήσεις, στο τέλος του αιώνα στην Ελλάδα θα κατοικούν 6,5 εκατομμύρια κατοίκων, χωρίς ομοιογενή εθνική συνείδηση με κίνδυνο η χώρα να μετατραπεί σε έναν Λιβανοποιημένο χώρο. Η μείωση του πληθυσμού θα επιφέρει και μείωση του ρυθμού ανάπτυξης με αποτέλεσμα την περαιτέρω φτωχοποίηση του ελληνικού κράτους. Τα σημερινά success story δεν αποτελούν τίποτα άλλο παρά καιροσκοπικές και προπαγανδιστικές ψηφοθηρικές πολιτικές. Το μέλλον της ιστορίας το κερδίζουν οι νέοι και εάν δεν αναστραφεί η κατάσταση, η 5η πιο γερασμένη χώρα στον κόσμο ρισκάρει σήμερα την ύπαρξη της.
Ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της τελευταίας απογραφής είναι το παγκόσμιας πρωτοτυπίας γεγονός, ότι το 60% του πληθυσμού της χώρας ζει στην πρωτεύουσα ή γύρω από αυτήν. Η ελληνική ύπαιθρος εκκενώνεται και αποστεώνεται οικονομικά. Μεγαλύτερες πληθυσμιακές απώλειες υφίστανται οι περιφέρειες και οι νομοί με τα χαμηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα. Στην ιδιαίτερη πατρίδα μου για παράδειγμα, το Νευροκόπι, η μείωση του πληθυσμού ήταν της τάξης του 33 % και η σχέση γεννήσεων και θανάτων είναι 1:12.
Από το 2008 μετανάστευσαν (brain drain – διαρροή εγκεφάλων) περίπου 500 χιλιάδες νέοι, στην πλειοψηφία τους μορφωμένοι, με συνέπεια να έχει υποχωρήσει το μέσο μορφωτικό επίπεδο της ελληνικής κοινωνίας. Η Ελλάδα δεν χάνει μόνο αυτούς τους πολίτες για την εκπαίδευση των οποίων έχει δαπανήσει σημαντικά ποσά, αλλά χάνει και τα παιδιά τους.
Καμία χώρα στον κόσμο με αυστηρό συγκεντρωτικό σύστημα δεν έχει αναπτυχθεί. ΗΠΑ, Γερμανία, Κίνα, κ.τλ., εφαρμόζουν λιγότερο ή περισσότερο αποκεντρωμένα οικονομικά μοντέλα.
Το μοντέλο της διοικητικής οργάνωσης του Καποδίστρια διαδέχθηκε το πλέον αποτυχημένο σύστημα του Καλλικράτη, με το οποίο πέφτει η αυλαία της ελληνικής περιφέρειας.
Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν, το ελληνικό πολιτικό προσωπικό ανησύχησε για την ανακατανομή των βουλευτικών εδρών που ποτέ δεν κατάλαβα γιατί πρέπει οπωσδήποτε να είναι τριακόσιες, αδιαφορώντας για τη μείωση του πληθυσμού της χώρας και την ερημοποίηση της ελληνικής υπαίθρου.
Οι δημογραφικές εξελίξεις στον κόσμο και τη χώρα μας καθορίζουν το πλαίσιο και υποδεικνύουν τις πολιτικές που επιβάλλεται να ακολουθηθούν, προκειμένου να εξασφαλιστεί η επιβίωση του ελληνισμού ως διακριτής οντότητας.
Λύσεις υπάρχουν και λεφτά υπάρχουν, μυαλά και ενδιαφέρον δεν υπάρχει.
- Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην ηλεκτρονική έκδοση της εφ. Μακεδονία.
