Η Τουρκία σε φαύλο κύκλο

Ο Ουμίτ Καρντάς (Ümit Kardaş) κάνει την καλύτερη και πιο ειλικρινή παρουσίαση του προβλήματος που αντιμετωπίζει η Τουρκία, που είναι ένα πρόβλημα δημοκρατίας, καθώς το κράτος «παράγει» πολίτες έτοιμους να κατασπαράξουν οτιδήποτε είναι διαφορετικό από αυτούς.

Η ανάλυσή του μας επιτρέπει να βγάλουμε πολύτιμα συμπεράσματα, όχι μόνο για το Κουρδικό και τις γενοκτονίες, αλλά και για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, κυρίως εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου:

Η Τουρκία ζει σε έναν φαύλο κύκλο

Είναι μια διαδικασία που αναπαράγεται συνεχώς εδώ και 100 χρόνια, μια διαδικασία αντιδημοκρατική, κηδεμονική, αυταρχική, που λειτουργεί εκτός νόμου και δημιουργεί προβλήματα και εντάσεις. Το γεγονός ότι επαναλαμβάνεται διαρκώς και επιστρέφει στην αφετηρία κάθε φορά, επιβεβαιώνει το αποτέλεσμα κάθε αρχής να ακολουθεί μια κυκλική διαδρομή (φαύλος κύκλος) λόγω των παραγόντων που εμποδίζουν την εξέλιξη και να έρχονται ξανά στο ίδιο σημείο.

Η Τουρκία είναι ένα θλιβερό παράδειγμα αυτού του φαύλου κύκλου στον οποίο η περιπέτεια του εκδημοκρατισμού μπλοκάρεται συνεχώς.

Κάποιοι στην Τουρκία ρισκάροντας να πληρώσουν ακριβό τίμημα αγωνίζονται σκληρά και απολαμβάνουν την ελπίδα ότι αυτή τη φορά θα έρθουν η ειρήνη και η δημοκρατία και θα εφαρμοστούν οι νόμοι. Ωστόσο, ενώ έχεις φθάσει σε κάποιο σημείο με χίλιες δυο δυσκολίες, ξαφνικά διαπιστώνεις ότι βρίσκεσαι και πάλι εκεί όπου ξεκίνησες και μερικές φορές ακόμη και πίσω. Και αυτό αποθαρρύνει εκείνους που τόλμησαν, και αυξάνει τον εκφοβισμό.

Σύμφωνα με τον Αλμπέρ Καμί, το νόημα της ζωής μπορεί να είναι μόνο το να αντιστέκεσαι στο κακό γνωρίζοντας τον παραλογισμό του κόσμου και ότι η ήττα θα επαναλαμβάνεται πάντα. Αλλά μόνο αυτή η στάση μπορεί να δώσει στην ανθρωπότητα τις πραγματικές της διαστάσεις.

Ο Σίσυφος, που τιμωρήθηκε από τους θεούς να κουβαλάει το βράχο συνεχώς από τη βάση στην κορυφή του λόφου, δέχτηκε συνειδητά την τιμωρία του. Κουβαλάει το βράχο ψηλά με όλη του τη δύναμη, παρόλο που ξέρει ότι θα κυλήσει ξανά. Σε αυτό το σημείο ο Καμί ορίζει την έννοια του παράλογου. Ένα άτομο που αντιστέκεται αν και ξέρει ότι είναι μάταιο.

Η Τουρκία κάνει συνεχώς έναν φαύλο κύκλο. Αντί να συζητά τα θεμελιώδη και δομικά προβλήματα και να παράγει λύσεις, παλεύει με ρηχές, επιφανειακές συζητήσεις.

Η Τουρκία φοβάται να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα

Ο πολίτης της Τουρκίας δημιουργεί συγκρούσεις και εντάσεις και απορρίπτει τη συνεργασία και τη συμφιλίωση. Φοβάται να αντιμετωπίσει την αλήθεια, να ελευθερώσει τη συνείδησή του, να εξαγνίσει την ψυχή του. Νομίζει ότι όλοι είναι εχθρικοί μαζί του, ότι όλος ο κόσμος θέλει να τον διχάσει. Το τεντωμένο σκοινί με το οποίο είναι τυλιγμένος γίνεται ένας πρωτόγονος εθνικισμός, ο οποίος περιγράφεται ως παιδική ασθένεια.

Όπως τα ψάρια μπορούν να ζουν μόνο στη θάλασσα, έτσι και τα πολιτικά κόμματα στην Τουρκία μπορούν να υπάρχουν στη θάλασσα του εθνικισμού.

Δεν συζητούν ανοιχτά τα προβλήματα, δεν συμβιβάζονται και δεν συνεργάζονται. Αντιθέτως, είναι μια χρόνια συνέχεια να κρατάς τα προβλήματα και την αλήθεια μακριά από τα βλέμματα και να τα βάζεις κάτω από το χαλί. Έχει γίνει συνήθεια να κάνει τους πάντες όμοιους με μονιστική επιβολή, να περιθωριοποιεί και να επιπλήττει βίαια όσους δεν θέλουν να είναι όμοιοι.

Όταν βλέπουν τον αντιφρονούντα ή εκείνον που έχει άλλη άποψη, έχει γίνει παράδοση να συνωμοτούν σε βάρος του, να εξαπατούν, να τον χτυπούν δόλια στο λαιμό, να μαζεύουν πέντε ή δέκα άνδρες και να προσπαθούν να λιντσάρουν έναν άνθρωπο με ό,τι έχουν στα χέρια τους.

Τι νοοτροπία είναι αυτή που έχει γίνει παράδοση από την οθωμανική περίοδο, να μην μπορείς να λύνεις κανένα πρόβλημα με συναίνεση και να προσπαθείς να λύνεις πολυδιάστατα προβλήματα μόνο από τη σκοπιά της δημόσιας τάξης και ασφάλειας, μέσω της βίας!

Πώς μπορεί κανείς να εξηγήσει αυτήν την έλλειψη προνοητικότητας που οδήγησε στο θάνατο περισσότερων από 55.000 ανθρώπων σε μια ατελείωτη σύγκρουση, όταν υπήρχε η ευκαιρία να αποτραπεί ικανοποιώντας τα δικαιώματα των Κούρδων και ενθαρρύνοντας τη συνεργασία!

Το ίδιο το κράτος είναι βαθιά εδραιωμένο

Κανένας από τους θεσμούς μας –η πολιτική μας, η γραφειοκρατία μας, ο στρατός μας, η αστυνομία μας, τα σχολεία μας, τα πανεπιστήμια μας, η οικογένειά μας– δεν μπορεί να παράγει δημοκρατική κουλτούρα και νοοτροπία. Έχουμε λίγους έως καθόλου διανοούμενους. Ο διανοούμενός μας μιλάει και γράφει μέσα στις κόκκινες γραμμές της εξουσίας ή των ιδεολογικών εμμονών. Οι ακαδημαϊκοί και οι δικηγόροι μας βρίσκονται πάντα υπό την επιρροή και το φόβο της κυκλικής εξουσίας.

Η κοινωνία των πολιτών μας δεν είναι «των πολιτών», η υπάρχουσα είναι αδύναμη. Επαγγελματικές οργανώσεις, σύλλογοι, ιδρύματα συνδέονται με την εξουσία από συμφέρον ή ιδεολογικά. Για το λόγο αυτό δεν υπάρχει περιβάλλον «δημόσιας συζήτησης». Ωστόσο, η δημόσια διαβούλευση έχει μια λειτουργία που περιορίζεται στα όρια που θέτει  η εξουσία της κυβέρνησης και της παρέχει νομιμότητα.

Εκτός από όλα αυτά, διαχειρίζονται τη χώρα με μια σκοτεινή διοικητική οργάνωση κηδεμονίας που απλώνεται σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας, με ένα πλήρες αποικιακό σύστημα μέσα από νομάρχες και έπαρχους που διορίζονται από το κράτος.

Η Τουρκία διοικείται με έναν αυστηρό συγκεντρωτισμό που ελέγχεται από ένα σκληρό κέντρο, κάτι που είναι σπάνιο στον κόσμο.

Η «δημοκρατία» επέβαλε ένα καθεστώς βασισμένο στην «κυριαρχία του κράτους» με το πρόσχημα της «κυριαρχίας του λαού». Η κυβέρνηση του AKP, που ήρθε από το περιθώριο στο κέντρο με ισλαμικές αναφορές, συνάντησε τα παραδοσιακά σκληρά αντανακλαστικά αποκλεισμού της παλιάς δημοκρατίας και πέρασε την περίοδο 2002-2010 με αγώνες και εντάσεις. Ωστόσο, με τις συμμαχίες που έχει σχηματίσει από το 2014, συνέχισε τη νοοτροπία και τις πρακτικές της παλιάς δημοκρατίας – που δεν είναι γνήσια.

Η κυβέρνηση, ειδικά ο πρόεδρος Ερντογάν, με μια ορισμένη πλειοψηφία μετέτρεψε τη λαϊκή βούληση που είναι η βάση της δημοκρατίας, σε εργαλείο αυταρχικής και βάση μιας παράνομης συμπεριφοράς. Και πάλι, όπως και στην παλιά δημοκρατία, εξακολουθούν να δημιουργούνται πολίτες που αρνούνται το διαφορετικό και αποκλείουν το διάλογο και τη συνεννόηση.

Για άλλη μια φορά έγινε κατανοητό ότι δεν υπάρχει αυτό που λένε «βαθύ κράτος». Το ίδιο το κράτος είναι βαθιά εδραιωμένο και αυτή η δομή στέκεται όρθια με όλη της την ιδεολογία, τους θεσμούς και τη νοοτροπία της. Όποιος καταλαμβάνει την εξουσία μετά από λίγο γίνεται ο ίδιος βαθιά εξουσία. Αν δεν ήταν έτσι, είναι δυνατό το Σύνταγμα του 1982 να είναι ακόμα ζωντανό με το αρχικό του κείμενο, τη φιλοσοφία και τους θεσμούς που τροφοδοτούσαν αυτή τη βαθιά δομή;

Είναι δυνατό να εξισορροπήσεις και να ελέγξεις την εξουσία με μια τέτοια νοοτροπία; Δεν είναι δυνατό να αποτραπεί ο αυταρχισμός χωρίς να μοιραζόμαστε την κυριαρχία με το κοινό με μια συμμετοχική προσέγγιση.

Δυστυχώς, αυτό το ζήτημα δεν γίνεται αντιληπτό ως ένα ζήτημα δημοκρατίας, αλλά ως ένα πρόβλημα επειδή το απαιτούν μόνο οι Κούρδοι, και πιστεύουν ότι η απαίτηση για περισσότερη δημοκρατία θα προκαλέσει διαμελισμό της χώρας. Ωστόσο, αυτό το θέμα αφορά κυριολεκτικά τον εκδημοκρατισμό. Η τουρκική πολιτική, η ακαδημαϊκή κοινότητα και η κοινωνία των πολιτών δεν έχουν ακόμη συνειδητοποιήσει πόσο ζωτικής σημασίας είναι το ζήτημα της αποκέντρωσης της εξουσίας για μια πλουραλιστική και συμμετοχική δημοκρατία.

Η κατάσταση είναι μπροστά μας. Λόγω των ανεπαρκειών του πολιτικού προσωπικού, της ανεντιμότητας και των νοοτροπιών τους δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματα της κοινωνίας με συναίνεση. Κρύβουν την αλήθεια, δεν μπορούν να συγκρατήσουν τις φιλοδοξίες τους.

Θα μπορέσει η κοινωνία να ανασυγκροτηθεί από μόνη της και να αναδείξει τους ανθρώπους και τις οργανώσεις που θα εξασφαλίσουν τη συμφιλίωση και τη συνεργασία;

Εάν δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, θα συνεχίσουμε να βλάπτουμε ο ένας τον άλλον σε ένα αυταρχικό καθεστώς με τάση προς το φασισμό και δεν θα μπορέσουμε να επιτύχουμε πολιτική ενότητα και κοινωνική ειρήνη.