Τα Εισόδια της Παναγίας, αν και δεν καταγράφονται στα τέσσερα επίσημα Ευαγγέλια αλλά σε απόκρυφα –είναι δηλαδή γεγονός που εξιστορείται στην παράδοση της Εκκλησίας μας–, καθιερώθηκαν ως Θεομητορική γιορτή τον 7ο αιώνα.
Μάλιστα επί βασιλείας Μανουήλ Α’ του Κομνηνού η 21η Νοεμβρίου θεσπίστηκε ως ημέρα αργίας για την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Οι γονείς της Παναγίας, Ιωακείμ και Άννα, έμεναν πολλά χρόνια άτεκνοι. Παρακαλούσαν τον Θεό να τους χαρίσει ένα παιδί και υπόσχονταν πως θα Του το αφιέρωναν.
Μετά από μεγάλη περίοδο νηστείας και προσευχής (και με φυσικό τρόπο, ο οποίος τονίζεται στην ορθόδοξη εικονογραφία με την αποτύπωση του «ασπασμού των Ιωακείμ και Άννας», σε αντίθεση με ό,τι πιστεύει η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, πως δηλαδή η σύλληψη της Παναγίας έγινε θαυματουργικά), απέκτησαν σε μεγάλη ηλικία ένα κοριτσάκι, το οποίο ονόμασαν Μαρία.
Κατά το δεύτερο χρόνο της ζωής της μικρής Μαρίας, ο Ιωακείμ είπε στη σύζυγό του: «Ας οδηγήσουμε το παιδί μας στο Ναό¹, για να το αφιερώσουμε στον Θεό όπως υποσχεθήκαμε». Όμως η Άννα του απάντησε: «Είναι ακόμα μικρή και μπορεί να ψάχνει τους γονείς της, ας περιμένουμε έναν ακόμα χρόνο».
Τον επόμενο χρόνο, όταν η Παναγία ήταν πλέον 3 χρονών, ο Ιωακείμ κάλεσε κόρες εβραίων να προπορευτούν κρατώντας λαμπάδες και να οδηγήσουν τη μικρούλα στο ναό του Σολομώντα, με σκοπό να της αποσπάσουν την προσοχή και να μην στραφεί πίσω προς τους γονείς της. Η 3χρονη Παναγία όμως αψηφώντας τα εγκόσμια προσπέρασε τις λαμπαδηφόρες εβραίες παρθένες και έτρεξε στην αγκαλιά του αρχιερέα Ζαχαρία ενώ εκείνος έλεγε τα ιστορικά λόγια: «Ο Κύριος δόξασε το όνομά σου σε κάθε γενιά. Στο πρόσωπό σου θα αποκαλύψει κατά τις έσχατες ημέρες τη Λύτρωση που ετοίμασε για τον λαό Του».
Εισήγαγε λοιπόν τη μικρή Παναγία στα Άγια των Αγίων, τον ιερό χώρο όπου μόνον ο αρχιερέας μπορούσε να εισέλθει μία φορά το χρόνο κατά την εορτή του Εξιλασμού. Η Μαρία τότε άρχισε να χορεύει δείχνοντας τη χαρά Της, και όσοι ήταν παρόντες θαύμασαν το θέαμα το οποίο προοιώνιζε τον μεγάλο ρόλο που θα δώσει ο Θεός στον μικρό αυτόν άνθρωπο που θα γεννούσε τον ίδιο τον Σωτήρα.
Η Μαρία έμεινε στο ναό μέχρι την ηλικία των 12 ετών. Άκουγε κάθε Σάββατο τα αναγνώσματα του Νόμου και τις Προφητείες. Προσευχόμενη αδιαλείπτως ενστερνίστηκε το σχέδιο του Θεού γ’ αυτήν και για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Αυτή ήταν η Κιβωτός της Καινής Διαθήκης, αυτή η Καιόμενη Βάτος, αυτή η κλίμαξ η επουράνιος δι’ ης κατέβη ο Θεός, αυτή και η γέφυρα η μετάγουσα τους εκ γης προς ουρανόν!
Στη γιορτή των Εισοδίων ακούγεται για πρώτη φορά η καταβασία:
«Χριστός γεννάται, δοξάσατε· Χριστός εξ ουρανών, απαντήσατε·
Χριστός επί γης, υψώθητε· άσατε τω Κυρίω πάσα η γη
και εν ευφροσύνη ανυμνήσατε λαοί, ότι δεδόξασται».
Έτσι θέλησαν οι υμνωδοί της Εκκλησίας να συνδέσουν τη γέννηση του Σωτήρα με τα Εισόδια της Υπεραγίας Μητέρας Του.
Στη Θεσσαλονίκη ο ναός που γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου είναι ο της Παναγίας Δέξιας (απέναντι από την αψίδα του Γαλέριου – Καμάρα), με το παρεκκλήσι της Παναγίας του Κύκκου. Η ονομασία «Παναγία Δέξια» δόθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, επειδή η Παναγία δέχεται «δεξαμένη» κάθε προσευχή και αίτημα όλων των ευλαβών προσκυνητών που πλησιάζουν με ευσέβεια το ναό της στο κέντρο της μακεδονικής πρωτεύουσας.
Στην Αθήνα η Παναγία Καπνικαρέα, ο απαράμιλλης αισθητικής ναός επί της οδού Ερμού που χρονολογείται από τον 11ο αιώνα και ένα μέρος του έχει ιστορηθεί από τον Φώτη Κόντογλου, τιμάται αυτή την τρανή ημέρα που «[…]εν ναώ του Θεού τρανώς η Παρθένος δείκνυται, και τον Χριστόν τοις πάσι προκαταγγέλλεται».
Αλεξία Ιωαννίδου