Σαν σήμερα, το 1950, ήρθε στη ζωή ο Γεώργιος Κανακίδης, Έλληνας από την περιοχή Τραπεζούντα του Νοβοροσίσκ της Νότιας Ρωσίας. Ο μεγάλος πατριώτης απεβίωσε στις 19 Οκτωβρίου 2017, στην Αθήνα. Συνάντησα τον Γεώργιο Κανακίδη του Ηλία (Γκεόργκι Ιλίτς) πολλές φορές πριν τον πρόωρο θάνατό του και είχα την τύχη να καταγράψω τις ιστορίες από το παρελθόν της οικογένειάς του, από την επαγγελματική του πορεία, από τη ζωή των Ελλήνων στην παρευξείνια περιοχή της Ρωσίας και της Κεντρικής Ασίας.
Ο Γεώργιος Κανακίδης γεννήθηκε, στις 27 Ιουλίου 1950, στην Κιργιζία.
Σε αυτή την περιοχή η οικογένεια Κανακίδη εξορίστηκε το 1942, από την περιοχή Κρίμασκαγια της περιφέρειας Κρασνοντάρ και γύρισε πίσω το 1981. Το Νοβοροσίσκ, στο οποίο μετακόμισε από την Ασία η οικογένεια του Γεώργιου Κανακίδη, απέχει 50 χιλιόμετρα από το μέρος της γέννησης του πατέρα του. Η περιφέρεια του Κρασνοντάρ τους έλειπε από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους στον τόπο της βίαιης εξορίας τους.
Οι σκέψεις και οι αρχές του Γεώργιου Κανακίδη
Εργάστηκε για 37 έτη στον τομέα του κρατικού εμπορίου και της παροχής υπηρεσιών στους πολίτες της ΕΣΣΔ. Ξεκίνησε ως απλός εργάτης και έφθασε να γίνει γενικός διευθυντής μιας μεγάλης κρατικής επιχείρησης. Για πολλά χρόνια ήταν βουλευτής της τοπικής Δούμας του Νοβοροσίσκ και βραβεύτηκε με τον τίτλο «Επίτιμος πολίτης» της πόλης του. Παρά το μεγάλο φόρτο εργασίας έβρισκε χρόνο για την κοινωνική δράση μαζί με τους Έλληνες της περιοχής.
Το γραφείο του Γεώργιου Κανακίδη ήταν πάντα ανοιχτό για όλους τους συμπολίτες του. Τους άκουγε με προσοχή, αφουγκραζόταν τον πόνο τους, τους έδινε συμβουλές.
«Ο άνθρωπος πρέπει να ακούει την καρδιά του και στη ζωή του να επιλέγει αυτό, που του ταιριάζει. Με αυτό το γνώμονα πρέπει να πορεύεται στη ζωή του. Εάν ελαττώσεις την ταχύτητα ή δοκιμάσεις να μπεις σε άλλη “πόρτα”, μπορείς να κάνεις μοιραίο λάθος. Εγώ ήμουν τυχερός και ευχαριστημένος με την επιλογή της πορείας της ζωής μου», είχε πει σε μια από τις κουβέντες μας.
Είχε τη χαρά να αποκτήσει δυο γιους, τον Ηλία και τον Κωνσταντίνο. Τα χνάρια του πατέρα του ακολούθησε ο Ηλίας Κανακίδης. Από το Σεπτέμβριο του 2018, ο Ηλίας του Γεωργίου εκλέγεται στη Δούμα της πόλης Νοβοροσίσκ στο 10ο τμήμα, που κρατάει στη λαϊκή παράδοση την ονομασία Τραπεζούντα. Η ονομασία αυτή επικρατούσε επίσημα στην αρχή του 20ού αιώνα, όταν οι Πόντιοι στην περιοχή ήταν περισσότεροι. Ο Ηλίας εκλέχτηκε στο ίδιο τμήμα, όπου υπηρέτησε τους συμπολίτες του και ο πατέρας του, και στην περιοχή, όπου μένει η οικογένειά του.
Ο Γεώργιος Κανακίδης θα εκτιμούσε την προσπάθεια του γιου του. Ο Ηλίας Κανακίδης δεν σταματάει σε αυτά που ήδη κατόρθωσε να πετύχει. Δημιούργησε την Αυτόνομη Ελληνική Λέσχη «Πόντος», εκδίδει την εφημερίδα Εύξεινος Πόντος και στηρίζει οικονομικά την ποδοσφαιρική ομάδα Τραπεζούντα. Εκλέχτηκε πρόσφατα για πολλοστή φορά πρόεδρος του Συλλόγου των Ελλήνων του Νοβοροσίσκ. Είχε διατελέσει πρόεδρος του Συνδέσμου των Ελληνικών Συλλόγων της περιφέρειας Κρασνοντάρ και αντιπρόεδρος της Εθνικοπολιτιστικής Αυτονομίας των Ελλήνων της Ρωσίας.
Οι ρίζες της οικογένειας Κανακίδη
Ο Γεώργιος Κανακίδης, από μικρός, ενδιαφερόταν για την καταγωγή της οικογένειάς του και ήθελε να μεταδώσει στα εγγόνια του τη μέγιστη γνώση για τους προγόνους τους μαζί με συμβουλές για μια αξιόλογη ζωή. Στη διάρκεια μιας από τις πρώτες μας συζητήσεις ο Γεώργιος Κανακίδης είχε τονίσει πως «Λόγω της τραγικής ιστορίας των Ελλήνων του Πόντου τον 20ού αιώνα, οι περισσότεροι από εμάς δεν γνωρίζουμε που βρίσκονται οι τάφοι των παππούδων μας. Αυτό οδηγεί στη διακοπή της σχέσης ανάμεσα στις παλιές και νέες γενιές του λαού μας».
Το ζήτημα της σωστής ανατροφής των νέων Ελλήνων και η αναζήτηση των ριζών της οικογένειάς του τον αφορούσε άμεσα, παρά την άριστη σχέση με τους συμπολίτες του άλλων εθνικοτήτων.
Θυμήθηκε τον τόπο, όπου ζούσαν οι συγγενείς του πατέρα του πριν από την εξορία. Τα υπόλοιπα στοιχεία ήταν δύσκολο να βρεθούν. Οι γονείς στις οικογένειες των Ποντίων έλεγαν λίγα πράγματα στα παιδιά τους. Υπήρχε φόβος, πως μπορούν να προκαλέσουν την καταπίεση τους εκ μέρους των Αρχών. Έτσι, δεν θυμόταν κανείς το μέρος καταγωγής της οικογένειας Κανακίδη στον Πόντο. Στη μνήμη του Γεώργιου Κανακίδη έμεινε η ονομασία Κεπέκλλησα. Την οποία την έλεγε με μια παραφθορά, και χρειάστηκε να προσπαθήσουμε μαζί να βρούμε τη σωστή λέξη. Στη διάρκεια της έρευνάς μου σχετική με αυτή την ονομασία κατάφερα να βρω μερικά στοιχεία από τον Θεόφιλο Καστανίδη, πρόεδρο του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται – Κομνηνοί». Οι παππούδες του Θεόφιλου Καστανίδη κατάγονται από την ίδια περιοχή.
Στην περιοχή Κεπέκλησσα ήταν 8 χωριά (Ορμενοχώρ’, Ζαπουνάντων, Κοτσαηλάντων, Πελετσούκ, Τοπαλχάν, Λεπετίνον (Εμλετίνον), Λειβάδια, Μοναστήρ’, Γόζμπεκι).
Οι κάτοικοι τους, που λέγονται Κεπεκσότες, στα χρόνια της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου έφυγαν στις πόλεις της Ρωσικής Αυτοκρατορίας: στις περιοχές με τα κέντρα στις πόλεις Βατούμ, Πότι, Σόχουμ, Τουαψέ, Ροστόφ επί του Ντον, Βλαντικαυκάς, Νοβοροσίσκ, Κρασνοντάρ, Κριμσκ (Κρίμσκαγια), Θεοδοσία, Σεβαστούπολη, Γιάλτα, Κίεβο.
Οι Κεπεκσότες, που έφθασαν στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκαν στο Καπανδρίτι της Αττικής, στο Μπαμπαλιό του Αγρινίου, στους Σιταγρούς Δράμας, στον Σκοπό Καβάλας, στην Άρδασσα της Πτολεμαΐδας, στον Ακρίτα του Κιλκίς και στη Δραπετσώνα (Πειραιάς).
Η ορεινή περιοχή Κεπέκλησσα ανήκει στην περιφέρεια της πόλης Τρίπολη του Πόντου και ήταν μέρος της μητρόπολης Κερασούντας του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Ο Γεώργιος Κανακίδης άφησε στα παιδιά του την ονομασία της πατρίδας των παππούδων τους. Ο γιος του Ηλίας ψάχνει σήμερα λεπτομέρειες για το πιο ακριβώς χωριό ήταν της οικογένειάς τους. Ο Θεόφιλος Καστανίδης μαζί με τα στοιχεία, που είχε στη διάθεση του, διευκρίνισε πως οι Έλληνες της περιοχής Κεπέκλησσα, το 1786, ήρθαν στον τόπο αυτό από την Αργυρούπολη του Ανατολικού Πόντου.
Η εξορία στην Κιργιζία
Με πόνο στη φωνή μού έλεγε και για την εξορία των συγγενών του στην Κεντρική Ασία.
«Η μαμά μου εξορίστηκε από τη Νατουχάγιεβκα (στανίτσα Νατουχάγιεβσκαγια) της περιοχής Νοβοροσίσκ. Αυτό το χωριό είναι γραμμένο και στη ληξιαρχική πράξη της γέννησής της. Ο πατέρας μου εξορίστηκε από την περιοχή της στανίτσας Κρίμσκαγια (σήμερα πόλη Κριμσκ). Στα χαρτιά του αναφέρεται ως τόπος διαμονής του το χωριό Ταμπακσοβχόζ (Σοβιετικό Αγρόκτημα παραγωγής καπνού), της περιοχής Κρίμσκαγια, της περιφέρειας Κρασνοντάρ. Και στα δικά μου χαρτιά ως τόπος γέννησης αναφέρεται το Ταμπακσοβχόζ, όμως της Κιργιζίας…», είχε πει.
Ο πατέρας του Γεώργιου, ο Ηλίας Κανακίδης του Κωνσταντίνου και η μητέρα του Μαρία του Φυλάτου, κατάγονταν από φτωχές οικογένειες Πόντιων προσφύγων. Ο Γεώργιος πρόλαβε να δει τις γιαγιάδες του και από την πλευρά του πατέρα του, και από την πλευρά της μητέρας του. Στεναχωριόταν που δεν γνώριζε από ποια περιοχή του Πόντου καταγόταν η οικογένεια της μητέρας του πατέρα του, της Δέσποινας Κοτσαηλίδη του Ιωάννη. Η Δέσποινα ήρθε από τον Πόντο στη Ρωσία και παντρεύτηκε πολύ νέα. Οι γονείς της την έχασαν στη διάρκεια της Εξόδου των Ποντίων από την πατρική τους εστία. Αυτή χάθηκε, ενώ ο πατέρας της, η μητριά της και αδελφός της συνέχισαν το δρόμο τους για την Ελλάδα. Η Δέσποινα δεν τους είδε πια ποτέ.
«Η Δέσποινα παντρεύτηκε τον παππού μου Κωνσταντίνο, όταν αυτή ήταν μόλις 14 ετών. Ήταν πολύ καλή γυναίκα με ωραία ψυχή, συμπονετική και δίκαιη, πραγματική Ελληνίδα. Τον παππού μου δεν πρόλαβα να τον δω. Η γιαγιά από τη μεριά της μαμάς και αυτή γεννήθηκε στον Πόντο. Το όνομά της ήταν Κεράσα Ζέπα. Και οι δυο γιαγιάδες πέρασαν από πολλά βάσανα στον Πόντου, όμως δεν βρήκαν ηρεμία και στη Ρωσία. Αναπαύονται στον τόπο της εξορίας τους, στην Κεντρική Ασία. Η μία στην Κιργιζία και η άλλη στο Καζακστάν», είπε ο Γεώργιος Κανακίδης.
Η «Οδύσσεια» τους όμως δεν τελείωσε με την επιστροφή στον τόπο τους. Τα οστά των γιαγιάδων θα μπορούσαν να μεταφερθούν στην περιοχή του Κρασνοντάρ και να ταφούν σε μια περιοχή όπου θα μπορούσε κανείς να επισκέπτεται. Ο Γκεόργκι Ιλίτς μετάνιωνε για την παράλειψη αυτή, λέγοντας ότι τέτοια σκέψη δεν προέκυψε τότε. Αργότερα οι τάφοι χάθηκαν. Με τον καιρό όλο και λιγότεροι χριστιανοί μένουν σε αυτά τα μέρη της Ασίας. «Αν μπορούσα να γυρίσω τον χρόνο πίσω, στην δεκαετία του 1980, θα τα μετέφερνα τα οστά τους. Οι τάφοι τους απ’ ότι ξέρω φαίνονται ακόμα. Όμως αυτό δεν είναι σίγουρο. Ο τάφος του παππού μου χάθηκε εντελώς μαζί με το νεκροταφείο. Απάνω του πέρασε ένας καινούργιος δρόμος», έλεγε με λύπη Γεώργιος Κανακίδης, που περνούσε ήδη μια ανίατη αρρώστια.
Συνεχίζεται…
Βασίλης Τσενκελίδης