Εδώ και μερικά χρόνια η ρωσική ηγεσία κινείται με βάση το «Δόγμα Γκερασίμοφ», αρχηγού του Γενικού Επιτελείου των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων, του οποίου η φιλοσοφία είναι ότι «η πολιτική αποτελεί συνέχεια του πολέμου», ανατρέποντας έτσι τη ρήση του Κλαούζεβιτς ότι «ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής». Η ειρήνη, δηλαδή, κατά Γερασίμοφ, είναι ένα μικρό διάλειμμα μεταξύ δύο πολέμων. Δεν σας προκαλεί σοκ;
Πράγματι, αν εξετάσει κανείς την ρωσική συμπεριφορά διαπιστώνει αυτήν την αρχή. Η Ρωσία είναι, μονίμως, έτοιμη για επιχειρήσεις.
Η ετοιμότητα αυτή εξηγείται από την περιθωριοποίηση της χώρας από την παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφαλείας, μετά την κομμουνιστική κατάρρευση το 1991, τα αρνητικά αισθήματα που προκάλεσε η συμπίεση του ρωσικού εθνικισμού και, κυρίως, η αίσθηση ότι, τώρα η Ρωσία μπορεί να ανακτήσει το παγκόσμιο κύρος της.
Όπως σημειώναμε και στο προηγούμενο σχόλιό μας, η ρωσική ηγεσία μέσω των καναλιών επικοινωνίας που διαθέτει διεμήνυσε πως θα διεκδικήσει την επιρροή της στον μετασοβιετικό χώρο. Δεν μπορεί να επαναφέρει όλες τις χώρες υπό τον έλεγχό της αλλά, σε όσες μπορεί διεκδικεί τον έλεγχο και την επιρροή και σε όσες έχουν ενταχθεί στο NATO θέλει να υπαγορεύσει την συμπεριφορά τους και την εγκατάσταση ή μη NATOϊκών εξοπλισμών στο έδαφός τους. Αυτό θα είναι το αντικείμενο των διπλωματικών συνομιλιών εάν η Δύση καθίσει στο ίδιο τραπέζι με την Ρωσία μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία.
Μπορεί η αμερικανική αντίληψη παγκόσμιας κυριαρχίας να είναι εξίσου ωμή με την ρωσική αλλά για λόγους, ας πούμε ιδεολογικούς, οι Αμερικανοί κρατούν τα προσχήματα.
Διαχειρίζονται επικοινωνιακά την ωμότητά τους, ιδίως τις παρεμβάσεις τους σε άλλες χώρες. Η Ρωσία δεν έχει τέτοιες ευαισθησίες. Το Δόγμα Γκερασίμοφ είναι σαφές.
Ορισμένα χαρακτηριστικά του για να αντιληφθείτε και να ερμηνεύσετε τις τελευταίες ρωσικές κινήσεις, όπως τα διατύπωσε σε άρθρο του στο Foreign Affairs ο πλωτάρχης Ναυτικού Κωνσταντίνος Χουζούρης:
- Συγκεκαλυμμένες Αρχικές Επιχειρήσεις: Σχηματισμός δραστήριας αντιπολίτευσης από πολιτικά κόμματα, συνδικαλιστικές οργανώσεις κ.τλ. με παράλληλη διεξαγωγή πληροφοριακού πολέμου ώστε να διαμορφωθεί το επιθυμητό περιβάλλον.
- Κλιμάκωση: Αύξηση πολιτικής και διπλωματικής πίεσης μέσω οικονομικών κυρώσεων και διακοπής διπλωματικών σχέσεων.
- Έναρξη συγκρούσεων: Έναρξη των συγκρούσεων ανάμεσα στις αντίπαλες ομάδες με μορφή διαδηλώσεων, διαμαρτυριών, δολιοφθορών, δολοφονιών και παραστρατιωτικών συγκρούσεων. Οι συγκρούσεις αυτές θα εκληφθούν ως απειλή για τα συμφέροντα της Ρωσίας προς ανάπτυξη των ενόπλων δυνάμεων.
- Κρίση: Έναρξη στρατιωτικών επιχειρήσεων οι οποίες να συνοδεύονται από διαρκείς διπλωματικές και οικονομικές κινήσεις αλλά και πληροφοριακές επιχειρήσεις.
- Διευθέτηση κρίσης: Μέσω της διευθέτησης θα πρέπει να επέλθουν επιθυμητές για την Ρωσία αλλαγές στην πολιτική στρατιωτική και οικονομική ηγεσία του κράτους-στόχου.
- Αποκατάσταση ειρήνης: Στο παρατεταμένο αυτό στάδιο θα επιδιωχθεί ο κατευνασμός των εντάσεων που οδήγησαν στη σύγκρουση.
Είναι εύκολα αντιληπτό ότι όλα αυτά αποτέλεσαν –και θα συνεχίσουν να αποτελούν– κινήσεις της ρωσικής πλευράς στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με το Δόγμα Γκερασίμοφ, ανάμεσα στην έννοια πόλεμος και στην έννοια ειρήνη εισέρχεται μία νέα έννοια, εκείνη της γκρίζας ζώνης.
Κοντολογίς, η θεωρία του Κλαούζεβιτς «ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα» όχι μόνο αμφισβητείται από τον Γκερασίμοφ, αλλά απορρίπτεται, αφού κατά τον εμπνευστή του νέου ρωσικού στρατιωτικού δόγματος ο πόλεμος δεν είναι συνέχεια της πολιτικής, αλλά η πολιτική είναι συνέχεια του πολέμου – και μάλιστα για να είναι αποτελεσματική η πολιτική, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα ευρύ φάσμα μη στρατιωτικών μέσων και μεθόδων. Κατά τον ίδιο τρόπο, το Δόγμα Γκερασίμοφ, αμφισβητεί και άλλες βασικές αρχές της θεωρίας του Κλαούζεβιτς, όπως λόγου χάρη την έννοια του «κέντρου βάρους» ως θεμελιώδους σημείου εκκίνησης των επιχειρήσεων.
Η ρωσική ηγεσία δρα με σκληρότητα, ευελιξία και ταχύτητα χωρίς να την απασχολούν ζητήματα νομιμότητας, νομιμοποίησης, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διεθνούς δικαίου κ.τλ.
Αντιλαμβάνεστε ότι οι δυτικές απειλές για κυρώσεις δεν θα πτοήσουν την Ρωσία. Αν θεωρείς πως η κανονικότητα είναι ο πόλεμος και η πολιτική, απλώς, παρεμβάλλεται μεταξύ δύο πολέμων, τότε, η γεωπολιτική και τα οφέλη της είναι σημαντικότερα από την οικονομία. Τα δυτικά μέτρα θα είναι σκληρά. Μένει να δούμε πως θα τα αντιμετωπίσει η Ρωσία. Αποκλείεται, βεβαίως, να μην τα έχει υπολογίσει και να μην έχει σκεφθεί τι θα κάνει. Αναμένουμε να δούμε.
Με βάση όλα τα παραπάνω, το πρωί της Πέμπτης 24 Φεβρουαρίου, ο Πούτιν διέταξε τις ρωσικές δυνάμεις να εισβάλλουν στην Ουκρανία. Την επομένη το πρωί, η Ουκρανία είχε καταληφθεί. Η εισβολή έγινε από τέσσερα μέτωπα.
Πρώτο μέτωπο: Ταυρίδα-Χερσώνα-Μελιτούπολης στο οποίο οι ρωσικές δυνάμεις έχουν προελάσει χωρίς να αντιμετωπίσουν καμία αντίσταση από τον ουκρανικό στρατό.
Δεύτερο μέτωπο: Ντονμπάς, το μέτωπο των λεγόμενων «Λαϊκών Δημοκρατιών» του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ στο οποίο δεν παρατηρήθηκαν ιδιαίτερες πολεμικές δραστηριότητες.
Τρίτο μέτωπο το Χάρκοβο, όπου οι πολεμικές βιομηχανίες της Ουκρανίας και τέταρτο του Κιέβου.
Ο ρωσικός στόχος, φαίνεται να είναι η κατάληψη των περιοχών από το Ντονμπάς μέχρι την Υπερδνειστερία, ώστε να υπάρχει μια εδαφική συνέχεια στον έλεγχό τους. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο, πιθανώς, να αποκόψει την Ουκρανία από τη θάλασσα.
Διαβάζοντας προσεκτικά το «Δόγμα Γκερασίμοφ» το επόμενο διάστημα η Ρωσία θα πρέπει να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ειρήνευσης αλλά και ελέγχου της Ουκρανίας με κυβέρνηση της αρεσκείας της.
Αν και το κείμενο αυτό γράφεται καθώς οι πολεμικές επιχειρήσεις βρίσκονται, ακόμη, σε εξέλιξη, δεν αποκλείεται, η Ρωσία, να τοποθετήσει στη θέση του σημερινού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τον εκδιωχθέντα από τις λαϊκές αντιδράσεις φιλορώσο Βίκτωρα Γιανουκόβιτς και να επικαλεστεί και μια νομιμοποιητική βάση. Ως γνωστόν, ο κ. Γιανουκόβιτς κατέφυγε στη Ρωσία μετά την παραίτησή του λόγω των γνωστών εξεγέρσεων μέχρι το 2014.
Οποιαδήποτε περαιτέρω πρόβλεψη για τις εξελίξεις στο ουκρανικό είναι παρακινδυνευμένη τις ώρες που γράφονται αυτές οι γραμμές αλλά θα μπορούσαμε να σχολιάσουμε ορισμένες παραμέτρους.
Ο αμερικανικός παράγων. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να σταθούν μόνες στο παγκόσμιο βάθρο και ετοιμάζονται να συγκρουστούν με την Κίνα, η μόνη δύναμη η οποία μπορεί να τις απειλήσει. Η σύγκρουση δεν θα είναι κατ’ ανάγκην στρατιωτική αν και δεν αποκλείονται στρατιωτικές επιχειρήσεις. Αλλά στρατιωτικές επιχειρήσεις σε επίπεδο υπερδυνάμεων ενέχουν πάντα το ρίσκο να ξεφύγουν του ελέγχου. Με την τακτική τους οι ΗΠΑ «σπρώχνουν» την Ρωσία στην αγκαλιά της Κίνας αν και μια σινορωσική σύγκλιση δεν είναι σίγουρο ότι μπορεί να προσλάβει στρατηγικά χαρακτηριστικά. Σε αυτήν τη σύγκλιση η Ρωσία θα είναι η δεύτερη δύναμη. Θα το θελήσει η Μόσχα; Θα το αποδεχθεί ο ρωσικός εθνικισμός;
Δεν είναι σίγουρο ότι η Ουάσιγκτον έχει διαμορφώσει συγκεκριμένη τακτική πορεία αλλά με την πολιτική της να σέρνει την Ευρώπη εξευτελιστικά πίσω της δεν είναι σίγουρο πως θα πετύχει τους στόχους της.
Κάποια στιγμή, πιεζόμενες και από τους ευρωπαϊκούς λαούς, οι ευρωπαϊκές ηγεσίες θα αντιδράσουν. Το πώς αποτελεί ερώτημα. Πάντως, με την τελευταία κρίση απέδειξαν όχι, μόνο, ότι είναι ανέτοιμες αλλά και κατακερματισμένες οι ευρωπαϊκές χώρες. Ευρωπαϊκή Ένωση υφίσταται, μόνο, ως ενιαίος οικονομικός χώρος. Στα υπόλοιπα είναι ανύπαρκτη.
Εξευτελιστική για την Ευρώπη ήταν και η ρωσική απόφαση να μην διαπραγματεύεται με τους ευρωπαίους ηγέτες αλλά μόνο με τις ΗΠΑ. Η Μόσχα θεωρεί πως η Ευρώπη δεν υφίσταται. Σέρνεται πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αρνητικά ακραία αμερικανική συμπεριφορά ήταν ο τρόπος που ο πρόεδρος των ΗΠΑ δήλωσε μπροστά στον Γερμανό καγκελάριο πως ο αγωγός Nord stream 2 δεν θα λειτουργήσει χωρίς καμιά γερμανική αντίδραση. Ακυρώνοντας τον Nord Stream 2 και αποσύροντας το ενδιαφέρον τους από τον EastMEd, οι ΗΠΑ υποδεικνύουν ως μοναδική εναλλακτική οδό ενεργειακής προμήθειας της Ευρώπης το δικό τους υγροποιημένο αέριο (LNG) το οποίο παράγεται από σχιστόλιθο. Οι ΗΠΑ προμηθεύονται αέριο από τη Ρωσία για τις ανάγκες τους και πωλούν στην Ευρώπη το δικό τους σε ακριβότερη τιμή.
Τα οικονομικά μέτρα τα οποία θα λάβει εναντίον της Ρωσίας η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σίγουρο ότι θα λειτουργήσουν και σε βάρος των ευρωπαϊκών λαών.
Θα πρέπει, τέλος, να σχολιάσουμε και την παράμετρο Τουρκία.
Η Άγκυρα κατήγγειλε τη ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία. Η Τουρκία διατηρεί πολύ καλές πολιτικές και οικονομικές σχέσεις με την Ουκρανία, όπως υπήρχε πριν την εισβολή. Κατά πληροφορίες, ο Ερντογάν ήταν έτοιμος να αποστείλει drones στην Ουκρανία για να αντιμετωπίσει τις ρωσικές δυνάμεις αλλά δέχθηκε το οργισμένο τηλεφώνημα του Ρώσου προέδρου και έκανε πίσω. Κατά την ειδησεογραφία, δέχθηκε, επίσης, ουκρανικό αίτημα να κλείσει τα στενά του Βοσπόρου, χωρίς να το κάνει. Καθώς, όμως, η κρίση εξελίσσεται θα πρέπει να λάβει θέση. Θα προτιμήσει την Δύση και το NATO ή την Ρωσία. Η επιλογή δεν είναι εύκολη αν και ο Πούτιν μπορεί να τον διευκολύνει να προτιμήσει την Δύση για να έχει εντός αυτής κάποιον που να της δημιουργεί εικόνα διάλυσης.
Τέλος, το Κυπριακό. Είναι ευκαιρία η ελληνική κυβέρνηση την κατάλληλη στιγμή να θέσει θέμα καταγγελίας και λήψης μέτρων και κατά της Τουρκίας για παρόμοια συμπεριφορά με της Ρωσίας, στο Κυπριακό.
