Για τους σοβαρούς αναλυτές των διεθνών εξελίξεων, όπως είναι ο Ισραηλινός καθηγητής Εφρέμ Ινμπάρ, οι Αμερικανοί δεν έχουν πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν ξέρουν τι θέλουν και, κυρίως, η διοίκηση Μπάιντεν αδυνατεί να διαμορφώσει στρατηγική. Ο πεπειραμένος καθηγητής φαίνεται να έχει δίκιο. Οι Αμερικανοί δεν γνωρίζουν τι θέλουν όχι, μόνο, στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά ούτε στην Ουκρανία, ούτε στο Καζακστάν. Στο Καζακστάν, μάλιστα, δεν είναι σίγουρο εάν κατάλαβαν τι συνέβη. Και εάν αναμίχθηκαν, δεν κατάλαβαν πώς και πόσο γρήγορα απέτυχαν.
Επιχειρούν μια περικύκλωση της Ρωσίας χωρίς να είναι αναγκαία ούτε από στρατιωτική ούτε από πολιτική σκοπιά.
Οι στρατιωτικές δυνατότητες που έχουν για να υποστηρίξουν την Ουκρανία και να πλήξουν την Ρωσία είναι τέτοιες που δεν χρειάζεται η ένταξη και της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Ούτε η επιδιωκόμενη γεωγραφική προσέγγιση της Ρωσίας. Η Ρωσία δεν πρόκειται να κάνει το απονενοημένο να εισβάλει σε ουκρανικό έδαφος. Η επιβάρυνση των αμερικανορωσικών σχέσεων από αυτήν την τακτική είναι μεγάλη και δεν είναι προς όφελος της Ουάσιγκτον. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν μαζί Ρωσία και Κίνα. Με την τακτική τους ωθούν τις δύο δυνάμεις σε συνεργασία. Τότε προς τι όλα αυτά; Δεν υπάρχει καμιά πειστική εξήγηση ούτε σε αμερικανική ανάλυση ούτε εξάγεται κάποιο συμπέρασμα από δημόσιες δηλώσεις.
Η φάση που διέρχεται το παγκόσμιο παιχνίδι δεν είναι οικονομική. Είναι γεωπολιτική. Και όταν η ανακατάταξη είναι γεωπολιτική, ο οικονομικός παράγων υποχωρεί.
Αυτή η βασική αρχή των γεωπολιτικών εξελίξεων κάνει ελάχιστα πειστική την αμερικανική εξήγηση και για τον αγωγό EastMed.
Οι λόγοι για την αμερικανική υποχώρηση δεν είναι οικονομικοί, αν και η οικονομική επιβάρυνση του έργου είναι μεγάλη. Οι λόγοι είναι πολιτικοί.
Είναι ένα δώρο των ΗΠΑ στον Ερντογάν για να τον επαναφέρουν στη «δυτική τάξη».
Αλλά είναι εντυπωσιακό πόσο αδυνατούν να αντιληφθούν οι ΗΠΑ το τουρκικό καθεστώς και την συμπεριφορά του.
Η Τουρκία έχει ένα συμπαγές βαθύ κράτος το οποίο δεν παραπλανάται με χάντρες. Θεωρεί πως ο αναθεωρητισμός του, η οθωμανική φιλοδοξία του, οι υποδομές που δημιούργησε, η γεωπολιτική του θέση και, κυρίως, η αποφασιστικότητά του να μπει στη μάχη του παρέχουν τις προϋποθέσεις να διεκδικήσει παγκόσμιο ρόλο περιφερειακής δύναμης. Και δεν θα δελεαστεί με χάντρες.
Στη δομή αυτού του βαθέως κράτους δεν είναι ο Ερντογάν που αποφασίζει, ιδίως, τώρα. Αλλά, ακόμη, και αν αποφάσιζε ο Ερντογάν, δεν πρόκειται να απομακρυνθεί από την εξουσία παρά, μόνο, για βιολογικούς λόγους. Πλανώνται όσοι πιστεύουν πως ο Ερντογάν θα χάσει τις επόμενες εκλογές. Θα κάνει το παν να τις κερδίσει και θα τις κερδίσει. Και η δύση θα αναγκαστεί να αποδεχθεί το αποτέλεσμα.
Όσο για τη χρησιμοποίηση της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία και την Ουκρανία, η γειτονική χώρα δεν θα κάνει τίποτε που δεν είναι προς το συμφέρον της. Αν κάνει κάτι για τους Αμερικανούς, αυτό θα συμφέρει και στην Τουρκία. Αλλά αυτό θα το έκανε και χωρίς τα αμερικανικά δώρα.
Οι Αμερικανοί εκτέθηκαν και εκτίθενται με τον EastMed. Έχουν εκτεθεί με τη γενικότερη συμπεριφορά τους στην Ανατολική Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή και με τους Κούρδους και, τώρα, με τον EastMed. Σε βαθμό που οι σύμμαχοί τους αμφισβητούν την φερεγγυότητά τους. Ηγούνται ενός δυτικού επαναπροσδιορισμού του παγκόσμιου σκηνικού χωρίς να γνωρίζουν τι θέλουν. Η ανύπαρκτη γεωπολιτικά Ευρώπη ακολουθεί αλλά δυσανασχετώντας. Χωρίς να έχει δική της πολιτική η Ευρωπαϊκή Ένωση πελαγοδρομεί σε κινήσεις που εντείνουν την κρίση των σχέσεών της με τη Ρωσία χωρίς κανένα όφελος και αυτής.
Είναι εντυπωσιακή η αποτυχία της νέας Γερμανίδας υπουργού Εξωτερικών Αναμπέλας Μπέρμποκ κατά την επίσκεψή της στη Μόσχα. Ακόμη και η Deutsche Welle σε ρεπορτάζ της περιέγραφε την αγωνία της γερμανικής πλευράς για το πώς έγινε δεκτή από τον ομόλογό της Σεργκέι Λαβρόφ. Απέφυγε ο Λαβρόφ, ακόμη, και να την κοιτάξει, δεν ανέφερε το όνομά της αλλά έμεινε στα όρια της διπλωματικής ευγένειας. Η κα Μπέρμποκ διάβασε το αμερικανικό κείμενο για την Ουκρανία και για τον Nord Stream 2. Από αυτήν την Ευρώπη η Ελλάδα προσδοκά σωτηρία.
Με την ακύρωση του αγωγού EastMed οι Αμερικανοί επανέφεραν στο τραπέζι διά του νέου υπεύθυνου ενέργειας στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ Άμος Χόκσταϊν την ιδέα του αγωγού Ισραήλ, μέσω ΑΟΖ Κύπρου, προς Τουρκία. Αυτό που μονίμως, επεδίωκαν, οι Τούρκοι. Ο κ. Χόκστάιν διάκειται ευμενώς προς την Τουρκία και την πολιτική της από εποχής Ομπάμα. Η ιδέα αυτή περιλαμβάνεται σε έναν χάρτη που φέρει το όνομα «χάρτης Μπάιντεν» και δείχνει τις προτάσεις για νέους αγωγούς στην Ανατολική Μεσόγειο. Στον χάρτη αυτό δεν υπάρχει ο αγωγός EastMed αν και οι ΗΠΑ συναίνεσαν στην κατασκευή του όταν προτάθηκε από Ισραήλ, Ελλάδα και Κύπρο για να αποτελέσει εναλλακτική λύση στην τουρκική ενεργειακή και αναθεωρητική πολιτική στην περιοχή.
Σε άρθρο του στον Φιλελεύθερο της Κύπρου ο πρώην Γενικός Διευθυντής του κυπριακού ΥΠΕΞ Αλέξανδρος Ζήνωνας, αναλύει πως ο αντιπρόεδρος της ιταλικής EDISON τον επισκέφθηκε για να του εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους έπρεπε να κατασκευασθεί ο EastMed. Οι λόγοι ήταν, μόνο, γεωπολιτικοί. Είχαν να κάνουν με την αφερεγγυότητα της Τουρκίας και την ανάγκη να υπάρξει μια εναλλακτική οδός ενεργειακής τροφοδοσίας της Ευρώπης.
Παρά το γεγονός ότι, δημοσίως τουλάχιστον, δεν υπήρξε αντίδραση από ελληνικής πλευράς (στην Κύπρο, μάλλον, υπήρξε κάποια εκδήλωση ανακούφισης από την ακύρωση του αγωγού) φαίνεται πως στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανησύχησαν από τον φόβο ενός νέου κύματος αντιαμερικανισμού και ο κ. Χοκστάιν έκανε συμπληρωματικές δηλώσεις ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο αγωγού από Αίγυπτο προς Ελλάδα, μέσω Κρήτης. Ακόμη και σενάρια επίλυσης του Κυπριακού αν δωρηθεί στην Τουρκία ο αγωγός Ισραήλ, Κύπρου, Τουρκίας, ακούστηκαν.
Και με τις δηλώσεις αυτές είναι εμφανής η προσπάθεια των ΗΠΑ να μην ενοχλήσουν την Τουρκία διότι ο αγωγός μέσω Αιγύπτου θα περάσει από την οριοθετημένη ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου.
Αν ο EastMed είχε κάποιο γεωπολιτικό όφελος για την Ελλάδα αυτό θα ήταν ο εξαναγκασμός της Τουρκίας από υπέρτερες δυνάμεις να αποδεχθεί τα δικαιώματα που παραχωρεί στην Ελλάδα το Δίκαιο της Θάλασσας στις περιοχές αποτις οποίες θα διήρχετο. Η Ελλάδα θα ήταν χώρα διέλευσης και τα οικονομικά οφέλη δεν θα ήταν τόσο ισχυρά.
Στο θέμα αυτό η αμερικανική απάντηση είναι πως υποστηρίζουν την κατασκευή ηλεκτροφόρου καλωδίου που θα συνδέει το Ισραήλ με την Ελλάδα και την Αίγυπτο με την Ελλάδα και θα διέρχεται από τις ίδιες υποθαλάσσιες περιοχές από τις οποίες θα διήρχετο και ο EastMed. Αλλά τις αμερικανικές προθέσεις προδίδει η αναφορά στο γνωστό non paper περί εντάσεων που προκαλεί ο EastMed στην Ανατολική Μεσόγειο. Η μόνη χώρα που δεν τον ήθελε ήταν η Τουρκία και η Ουάσιγκτον με την αναφορά αυτή όχι, μόνο, παίρνει την θέση της Άγκυρας αλλά «γκριζάρει» και την ελληνική ΑΟΖ.
Μέσα σε αυτό το κλίμα έφθασαν τα πρώτα Rafale στην Τανάγρα και έγιναν πολλές αναλύσεις του πόσο μεταβάλλεται η ισορροπία στην ελληνοτουρκική διένεξη. Η αλήθεια είναι ότι η ισορροπία μεταβάλλεται αλλά ήταν τόσο ανισομερής η προηγούμενη κατάσταση που η προσπάθεια μιας νέας ισορροπίας θέλει ακόμη πολύ δουλειά. Κυρίως, θέλει αποφασιστικότητα από πλευράς πολιτείας. Τα όπλα θα είναι στη διάθεσή της. Θα έχει την βούληση να τα χρησιμοποιήσει αν χρειαστεί; Και πότε θα χρειαστεί; Εδώ είναι το τεράστιο ζήτημα της έλλειψης ελληνικής στρατηγικής. Δυστυχώς η Ελλάδα δεν γνωρίζει τι θέλει και πώς να το επιδιώξει. Γι’ αυτό «ας κρατήσουν οι χοροί και τα πανηγύρια».
Η Τουρκία δραστηριοποιείται στο γεωπολιτικό τρίγωνο Βαλκάνια, Αν. Μεσόγειος και Κεντρική Ασία. Δεν είναι σίγουρο ότι τα πηγαίνει καλά. Στο Καζακστάν φαίνεται να ηττήθηκαν οι δυνάμεις που υποστήριζε. Και στα Βαλκάνια, παρά την οθωμανική παρουσία της η εικόνα δεν είναι αυτή που καταφέρνει με την προπαγάνδα της να περνά η Άγκυρα.
Μήπως δεν ήταν και τόσο επιτυχής η επίσκεψη Ερντογάν στην Αλβανία, παρά τις επτά συμφωνίες που υπογράφηκαν;
1. Πριν την επίσκεψη ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα έδωσε μια συνέντευξη στους Financial Times η οποία ενόχλησε την Τουρκία. Σε ερώτηση των FT ότι η Ρωσία, η Κίνα και η Τουρκία προσπαθούν να αυξήσουν την επιρροή τους στην περιοχή, ο Ράμα είπε ότι τέτοιοι μνηστήρες, που δεν κατονόμασε κανέναν από αυτούς, ήταν ακατάλληλοι.
2. Αλβανοί και ΜΜΕ ενθάρρυναν βουλευτές να μην παραβρεθούν στην ομιλία του Ερντογάν στο Κοινοβούλιο. Τελικά πήγαν όλοι πλην του προέδρου του ΚΕΑΔ Βαγγέλη Ντούλε αλλά σημασία έχει η κοινωνική απήχηση της αντίδρασης.
3. Η τουρκική προπαγάνδα προσπάθησε να περάσει το μήνυμα ότι ο Ερντογάν σνόμπαρε τον Αλβανό πρόεδρο Ιλίρ Μέτα αλλά το ρεπορτάζ υποστηρίζει ότι ο Μέτα και ο Μπερίσα έκαναν δηλώσεις την ημέρα της επίσκεψης και εξήραν τον Αλβανό ήρωα Γεώργιο Καστριώτη Σκερντέμπεη (με κάποια ρίζα και ελληνική) με αφορμή τα 554 χρόνια από τον θάνατό του. Ο Καστριώτης ήταν ο πρώτος που εξεγέρθηκε κατά των Τούρκων.
4. Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ γνωστός Αλβανός ηθοποιός προέβη σε υβριστικές δηλώσεις κατά του Ερντογάν.
5. Κατά δικές μας πληροφορίες ο Ερντογάν ζητά επιμόνως από τον Ράμα να κλείσει τα σχολεία που άνοιξε ο Γκιουλέν στην Αλβανία αλλά ο Ράμα δεν το κάνει. Και να σκεφθεί κανείς ότι τον Ερντογάν συνοδεύει στην επίσκεψή του η αφρόκρεμα του Υπουργικού Συμβουλίου του.
6. Διχάστηκε η μουσουλμανική κοινότητα στην Αλβανία
7. Υπάρχει ένα μέρος της αλβανικής κοινωνίας, ιδίως, από το μέσον της χώρας και προς το νότο που δεν βλέπει θετικά την Τουρκία και την πολιτική της. Παρά τις προσπάθειες και τις οικονομικές προσφορές της Άγκυρας. Με αυτούς τους Αλβανούς θα πρέπει να αναπτύξει σχέσεις με κάθε τρόπο και η μειονότητα και η Ελλάδα. Υπάρχουν εναλλακτικές προσεγγίσεις της Αλβανίας. Αρκεί να θελήσουν τα κέντρα διαμόρφωσης πολιτικής να καθίσουν και να σκεφθούν. Πάντως, έτσι που έχουν σήμερα τα πράγματα δεν είναι καλά. Ανεξαρτήτως Ερντογάν.
